Problem kategorii decyzji w kontekście naturalistycznego paradygmatu nauk społecznych

• Authors: Piotr Łukomski

Title variants

EN

The Problem of the Category of Decisions in the Context of the Naturalistic Paradigm of Social Sciences

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia tezę, że decyzja rozumiana jako akt wyboru jest możliwa do wyjaśnienia w ramach teorii kontroli, która przekłada się na rzeczywistą autonomię człowieka. Decyzja w tym ujęciu nie jest typem fenomenu oderwanego od przyczynowej struktury świata ani też rodzajem poręcznej konstrukcji teoretycznej w wyjaśnianiu zachowań, ale funkcjonalnym aspektem umysłu zgodnym (kompatybilnym) z naturalistycznym obrazem świata, obejmującym również humanistykę. W ramach takiej struktury wyjaśniania możemy umieścić decyzje jako element struktur kontroli, które funkcjonują równolegle do struktur przyczynowości i stanowią niezbędny składnik każdego autonomicznego systemu. Co więcej, przy założeniu, że umysł spełnia funkcję semantycznego silnika możemy zarysować kierunek badań, w ramach którego semantyka (język oraz znaczenia i treści kultury) może być interpretowana jako podstawa wyborów (decyzji) dokonywanych w ramach kontekstu kulturowego.

EN

eTh paper presents the thesis that a decision understood as an act of choice could be explained within the framework of the theory of control, which implicates real human autonomy. A decision in this perspective is not a type of phenomenon detached from the causal structure of the world, nor a kind of handy theoretical structure in explaining behaviour, but a functional aspect of the mind compatible with the naturalistic view of the world, including the humanities. Within such an explanatory structure, we can place decisions as part of the control structures that function alongside causality structures and are a necessary component of any autonomous system. Moreover, if the mind acts as a semantic engine, we can outline the direction of research within which semantics (language, cultural meanings, and content) can be interpreted as the basis for choices (decisions) made within the cultural context.

Keywords

EN

naturalism; decisions; free choice; rationality; determinism; social sciences

PL

naturalizm; decyzje; wolny wybór; racjonalność; determinizm; nauki społeczne

• Publisher: Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Teoria Polityki
• Year: 2021
• Volume: 5
• Pages: 55-69

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr Łukomski

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/000000025307616X

References

• Ainslie, G. (2001). Breakdown of Will. Cambridge: Cambridge University Press.
• Arendt, H. (1996). Wola, przeł. R. Piłat. Warszawa: Czytelnik.
• Ariely, D. (2008). Predictably Irrational - The Hidden Forces that Shape Our Decisions. New York: HarperCollins.
• Ashmore, R.D., Jussim, L. (eds.). (1997). Self and Identity: Fundamental Issues. Oxford: Oxford University Press.
• Barkow, J.H., Cosmides, L., Tooby, J. (eds.). (1995). The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture. Oxford: Oxford University Press.
• Bergen, B.K. (2017). Latające świnie. Jak umysł tworzy znaczenie, przeł. Z. Lamża. Kraków: Copernicus Center Press.
• Bernstein, P. (2020). Przeciw bogom. Niezwykłe dzieje ryzyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bicchieri, C. (2002). The Grammar of Society: The Nature and Dynamics of Social Norms. Cambridge: CUP.
• Bickhard, M.H. (2008). „Social Ontology as Convention”. Topoi, 27, s. 139-149.
• Brockman, J. (ed.). (2019). Possible Minds: TwentyFive Ways of Looking at AI . New York: Penguin Press.
• Carroll, S.M. (2017). The Big Picture: On the Origins of Life, Meaning, and the Universe Itself. New York: Dutton.
• Clark, A. (1997). Being There: Putting Brain, Body, and World Together Again. Cambridge, MA: MIT Press.
• Clark, A., Chalmers, D.J. (2008). „Umysł rozszerzony”. W: M. Miłkowski, R. Poczobut (red.). Analityczna metafizyka umysłu. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Colli, G. (1994). Po Nietzschem, przeł. S. Kasprzysiak. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Damasio, A. (2018). The Strange Order of Things: Life, Feeling, and the Making of Cultures. New York: Pantheon Books.
• Deacon, T.W. (1998). The Symbolic Species: The Coevolution of Language and the Brain . New York: W.W. Norton & Company.
• Dennett, D.C. (1983). „Intentional Systems in Cognitive Ethology: The 'Panglossian Paradigm' Defended”. The Behavioral and Brain Sciences, 6, s. 343-390.
• Dennett, D.C. (1987). The Intentional Stance. Cambridge, MA: MIT Press.
• Dennett, D.C. (1991). Consciousness Explained. Boston, MA: Little Brown.
• Dennett, D.C. (1997). Natura umysłów. Warszawa: CiS.
• Dennett, D.C. (2003). Freedom Evolves. New York: Viking.
• Dennett, D.C. (2008). „Rzeczywiste wzorce”. W: M. Miłkowski, R. Poczobut (red.). Analityczna metafizyka umysłu. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Dennett, D.C. (2014). Darwin's Dangerous Idea: Evolution and the Meaning of Life. New York: Simon & Schuster.
• Dennett, D.C. (2015). Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, przeł. Ł. Kurek. Kraków: Copernicus Center Press.
• Dennett, D.C. (2017). Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, przeł. K. Bielecka, M. Miłkowski. Kraków: Copernicus Center Press.
• Dennett, D.C. (2020). „Herding Cats and Free Will Inflation”. Romanell lecture delivered at the one hundred seventeenth annual Central Division meeting of the American Philosophical Association. Proceedings and Addresses of the APA, 94, s. 148-164.
• Dennett, D.C., Caruso, G.D. (2021). Just Deserts: Debating Free Will. Cambridge: Polity.
• Dolev, Y., Roubach, M. (eds.). (2016). Cosmological and Psychological Time. Cham: Springer.
• Dretske, F. (2004). Naturalizowanie umysłu, przeł. B. Świątczak. Warszawa: IFiS PAN.
• Fodor, J.A. (1994). The Elm and the Expert: Mentalese and Its Semantics. The 1993 Jean Nicod Lectures. Cambridge, MA: MIT Press.
• Gamble, C., Gowlett, J., Dunbar, R. (2017). Potęga mózgu. Jak ewolucja życia społecznego kształtowała ludzki umysł, przeł. R. Kosarzycki. Kraków: Copernicus Center Press.
• Gigerenzer, G., Todd, P.M., ABC Research Group. (1999). Simple Heuristics That Make Us Smart. Oxford: Oxford University Press.
• Gleick, J. (1996). Chaos. Narodziny nowej nauki, przeł. P. Jaśkowski. Poznań: Zysk i S-ka.
• Gleick, J. (2012). Informacja. Bit, wszechświat, rewolucja. Kraków: Znak.
• Godfrey-Smith, P. (2019). Inne umysły. Ośmiornice i prapoczątki świadomości. Kraków: Copernicus Center Press.
• Hacking, I. (1999). The Social Construction of What? Cambridge, MA-London: Harvard University Press.
• Haig, D. (2020). From Darwin to Derrida: Selfish Genes, Social Selves, and the Meanings of Life. Cambridge, MA: The MIT Press.
• Hammerstein, P. (ed.). (2003). Genetic and Cultural Evolution of Cooperation. Cambridge, MA: The MIT Press.
• Haugeland, J. (1981). „Semantic Engines: An Introduction to Mind Design”. W: J. Haugeland (ed.). Mind Design. Cambridge, MA: MIT Press.
• Heise, D., MacKinnon, N. (2010). Self, Identity, and Social Institutions. New York: Palgrave Macmillan.
• Hetmański, M. (2013). Epistemologia informacji. Kraków: Copernicus Center Press.
• Hippel, W. von, Trivers, R. (2011). „The Evolution and Psychology of Self-deception”. Behavioral and Brain Sciences, 34, s. 1-56.
• Kahneman, D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przeł. P. Szymczak. Poznań: Media Rodzina.
• Kim, J. (2002). Umysł w świecie fizycznym, przeł. R. Poczobut. Warszawa: IFiS PAN.
• Kushnir, T., Gopnik, A., Chernyak, N., Seiver, E., Wellman, H.M. (2015). „Developing Intuitions about Free Will between Ages Four and Six”. Cognition, May.
• Lakoff, G. (2008). The Political Mind. New York: Viking.
• Lakoff, G., Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and its Challenge to Western Thought, New York: Basic Books.
• Lerner, B.D. (2002). Rules, Magic, and Instrumental Reason: A Critical Interpretation of Peter Winch's Philosophy of the Social Sciences. London-New York: Routledge.
• Majchrowicz, B., Doboszewski, J., Placek, T. (2016). „Droga donikąd? Co pozostało z eksperymentów Libeta nad wolną wolą”. Filozofia Nauki, rok XXIV, 2(94).
• Marcus, G. (2009). Prowizorka w mózgu, przeł. A. Nowak. Sopot: Smak Słowa.
• Mayr, E. (1996). „What is a Species, and What is Not?”. Philosophy of Science, 2(63), Jun., s. 262-277.
• Mercier, H., Sperber, D. (2011). „Why Do Humans Reason? Arguments for an Argumentative Theory”. Behavioral and Brain Sciences, 34, s. 57-111.
• Merton, R.K. (1936). „The Unanticipated Consequences of Purposive Social Action”. American Sociological Review, 6(1), Dec., s. 894-904.
• Millikan, R. (1984). Language, Thought and Other Biological Categories. Cambridge, MA: MIT Press.
• Mokrzycki, E. (red.). (1992). Racjonalność i styl myślenia. Warszawa: IFiS PAN.
• Morgan, M.S., Morrison, M. (eds.). (1999). Models as Mediators: Perspectives on Natural and Social Science. Cambridge: Cambridge University Press.
• Odrowąż-Sypniewska, J. (2006). Rodzaje naturalne. Rozważania z filozofii języka. Warszawa: Semper.
• Platon (1997). Prawa, przeł. M. Maykowska. Warszawa: Alfa.
• Ramachandran, V.S. (2012). Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg?, przeł. A. i M. Binderowie, E. Józefowicz. Warszawa: WUW.
• Richerson, P., Boyd, R. (2006). Not by Genes Alone: How Culture Transformed Human Evolution. Chicago: The University of Chicago Press.
• Rosenberg, A. (2008). Philosophy of Social Science, Boulder: Westview Press.
• Schwartz, B. (2020). Paradoks wyboru. Dlaczego więcej oznacza mniej, przeł. M. Walczyński. Warszawa: PWN.
• Simmel, G. (1997). Filozofia pieniądza, przeł. A. Przyłębski. Poznań: Humaniora.
• Sperber, D. (1996). Explaining Culture: A Approach. Naturalistic. Cambridge: Blackwell Publishers.
• Sterelny, K. (2003). Thought in a Hostile World: The Evolution of Human Cognition. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Tomasello, M. (2009). The Cultural Origins of Human Cognition. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Tomasello, M., Carpenter, M., Call, J., Behne, T., Moll, H. (2004). „Understanding and Sharing Intentions: The Origins of Cultural Cognition”. Behavioral and Brain Sciences, 28, s. 675-691.
• Wegner, D.M. (2002). The Illusion of Conscious Will. Cambridge, MA: MIT Press.
• Weinberg, S. (2016). To Explain the World: The Discovery of Modern Science. New York: Harper Perennial.
• Woleński, J. (1997). „Informacja i semantyka”. Filozofia Nauki, R. V, 1(17), s. 59-64.
• Żyro, T. (2008). Wola polityczna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Identifiers

DOI

10.4467/25440845TP.21.005.13785

Biblioteka Nauki

2046448