System szkoleniowy służb bezpieczeństwa w PRL na przykładzie Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (zarys problemu)

• Authors: Anna Maria Reszke

Title variants

EN

Training System of the Polish People’s Republic Security Services – the Department IV of Ministry of Internal Affairs Case (an Outline of the Problem)

Abstracts

EN

From the moment the People’s Republic of Poland was created, the Communists regarded the Catholic Church, along with other religious denominations, as a major opponent. In 1962, Department IV was established to provide effective surveillance and to counteract any hostile activity from those quarters. To improve effectiveness at the Department, it was decided that special training should be provided to its officers and employees. The issue of professional training and development should be considered as one of the most important tasks in state security. In terms of professional development, personal growth in society had to go beyond intellectual improvement or the emotional and formative processes that conditioned it. To keep Department IV in good working order, their training included elements of law, psychology, tactics and operational technique. A good understanding of the rules and options of physical coercion was fundamental to implementing certain tasks. The professional predispositions of the officers were seen as key. This article describes the system for training operatives at Department IV in the Ministry of Internal Affairs, explains the selection process for officers and civilian employees, and provides an overview of the course of study at college level, its eligibility criteria, and training effectiveness.

PL

Od początku istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Kościół katolicki i inne związki wyznaniowe były uznawane przez komunistów za poważnego przeciwnika. W celu ich sprawnego inwigilowania i zwalczania wrogiej działalności utworzono w 1962 r. Departament IV. Aby zapewnić skuteczność działań departamentu, postanowiono przeszkolić funkcjonariuszy i pracowników. Zagadnienie kształcenia i doskonalenia zawodowego należy uznać za jedno z najbardziej istotnych w kontekście jakości bezpieczeństwa w państwie. Mając na względzie doskonalenie zawodowe funkcjonariuszy, nie można zapominać, że rozwój ich osobowości w społeczeństwie nie mógł ograniczać się wyłącznie do formowania intelektu oraz procesów emocjonalnych i wychowawczych warunkujących jego funkcjonowanie. W bezpośrednim związku z prawidłowym procesem pracy w Departamencie IV pozostawała nauka elementów prawa, psychologii, taktyki i techniki operacyjnej. Właściwe zrozumienie zasad i możliwości stosowania środków przymusu bezpośredniego było podstawą do realizacji określonych działań. Kluczowe były predyspozycje zawodowe funkcjonariusza. W niniejszym artykule zarysowano system szkoleniowy funkcjonariuszy Departamentu IV MSW. Przedstawiono, jak dobierano kandydatów do służby i pracy na stanowiskach cywilnych, jak wyglądały studia wyższe, kto mógł się o nie ubiegać, a także jaka była efektywność szkoleń.

Keywords

EN

Department IV; Ministry of Internal Affairs; officers; security; training; studies; course

PL

Departament IV; Ministerstwo Spraw Zagranicznych; funkcjonariusze; bezpieczeństwo; szkolenia; studia; kurs

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2020
• Issue: 18
• Pages: 98-131

Dates

published

2020

Contributors

author

Anna Maria Reszke

• https://orcid.org/0000000330356748

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 1972 r. w sprawie utworzenia Akademii Spraw Wewnętrznych (Dz.U., 1972, nr 34, poz. 233)
• Obwieszczenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 września 1987 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (Dz.U., 1987, nr 27, poz. 156)
• Dominiczak H., Organy Bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000
• Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2006
• Grabowski Ł., Maruszak M., Zarys struktur oraz zadania Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza i Kontroli Ruchu Granicznego w latach 1945–1991, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2012, nr 2(20)
• Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017
• Jusupović A., "Nie matura, lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera", czyli rola przyzakładowego szkolnictwa w kształceniu kadr RBP/MBP/MSW (1944–1990), „Dzieje Najnowsze” 2015, R. XLVII, nr 4
• Lasota M., O raporcie sejmowej komisji poświęconym Samodzielnej Grupie "D" w MSW, "Biuletyn IPN" 2003, nr 1(24)
• Markiewicz S., Państwo i Kościół w Polsce Ludowej, Warszawa 1981
• Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004
• Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2015
• Musiał F., Metoda stopniowego werbunku duchownych (z podręczników SB), "Biuletyn IPN" 2007, nr 4
• Noszczak B., Kryzys działalności Departamentu VI KdsBP przeciwko Kościołowi rzymskokatolickiemu w Polsce i próby jego przezwyciężenia 1954–1956, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2005, nr 4/1(7)
• Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2003, nr 1(3)
• Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wybór i oprac. M. Biełaszko et al., Warszawa 2007
• Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989), oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
• Wołk G., Prace dyplomowe absolwentów Wyższej Szkoły Oficerskiej MSW im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie – przyczynek do bibliografii [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2010. Referaty, red. N. Jarska, T. Kozłowski, Warszawa 2011
• Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa 2004
• https://inwentarz.ipn.gov.pl/showDetails?id=100113152&q=&page=20&url=%5BgrupaAktotworcyId=3%7CaktotworcaId=2033%7CpodzespolId=9808%7CseriaId=10366%7CpodseriaId=17887%7Ctyp=5%5D, dostęp 2 VI 2017 r.
• http://inwentarz.ipn.gov.pl/advancedSearch;jsessionid=00170AC8AE9C4DE8772159725AE84636?q=&typ=5&grupaAktotworcyId=3&aktotworcaId=2033&podzespolId=9808&seriaId=10366&podseriaId=17888, dostęp 28 VI 2017 r.
• https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/34841?katalog=5, dostęp 24 VII 2019 r.

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL201805

Biblioteka Nauki

22180845