„Szpieg z sąsiedztwa”. Sprawa Alfonsa Grygiera jako przykład werbowania autochtonów przez Federalną Służbę Wywiadowczą RFN (1958–1960)

• Authors: Magdalena Dźwigał

Title variants

EN

“The Spy Next Door”. The Case of Alfons Grygier as an Example of Recruitment Efforts of the German Federal Intelligence Service Aimed at the Autochthonous Silesian Population (1958–1960)

Abstracts

EN

The main aim of this article is to present the working methods used until the mid-1950s by the German Federal Intelligence Service (BND) among citizens of Communist Poland staying in the Federal Republic of Germany under a temporary leave to remain. The analysis discusses the case of Alfons Grygier, recruited by the BND for intelligence collaboration in the autumn of 1958 after visiting his brother in West Berlin. The article is also based on reports by employees of the Ministry of Internal Affairs, containing a discussion of BND activities directed against Polish citizens. It describes the many activities undertaken by the counterintelligence services of the Ministry of Internal Affairs to identify and detain a person providing secret intelligence reports. Attention is also drawn to the unique situation of the autochthonous population in the context of the interest it attracted from the West German special services.

PL

Głównym celem artykułu jest przedstawienie metod pracy stosowanych od połowy lat pięćdziesiątych XX w. przez Federalną SłużbęWywiadowczą (BND) wobec obywateli Polski Ludowej przebywających do RFN na podstawie legalnego pobytu czasowego. Analizę przeprowadzono na podstawie sprawy Alfonsa Grygiera, który jesienią 1958 r. został zwerbowany do współpracy wywiadowczej przez BND, gdy przebywał w odwiedzinach u brata mieszkającego w Berlinie Zachodnim. W tekście wykorzystano również opracowania sporządzone przez pracowników MSW, w których syntetycznie omawiano kwestię aktywności BND w stosunku do obywateli PRL. Autorka opisała wiele działań podjętych przez służby kontrwywiadu MSW w celu wykrycia i zatrzymania osoby przekazującej tajne meldunki wywiadowcze. Zwróciła także uwagę na szczególne położenie ludności autochtonicznej w kontekście interesowania się tą grupą polskich obywateli przez zachodnioniemieckie służby specjalne.

Keywords

EN

Department II of the Ministry of Internal Affairs; counterintelligence; autochthonous population; Silesia; spy; recruitment; BND; Federal Republic of Germany; West Berlin

PL

kontrwywiad; autochtoni; ludność rodzima; szpieg; werbunek; BND; RFN; Berlin Zachodni; Departament II MSW

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2020
• Issue: 18
• Pages: 291-325

Dates

published

2020

Contributors

author

Magdalena Dźwigał

• Instytut Pamięci Narodowej

• https://orcid.org/0000000257891006

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi (AIPN Ld)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie (AIPN Sz)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
• Demografia i społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1995. Próba bilansu, red. E. Frątczak, Z. Strzelecki, Warszawa 1996
• Jaracz A., Żołnierze Armii Czerwonej a polska ludność autochtoniczna na Pomorzu Środkowym w 1945 roku [w:] Przemiany społeczno-polityczne na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1956. Materiały z konferencji, red. Z. Kachnicz, Koszalin 2001
• Kamiński Ł., Lingua securitatis [w:] Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2015
• Kopyś T., Początki wywiadu zachodnioniemieckiego oraz jego aktywność w Polsce w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w., "Aparat Represji w Polsce Ludowej w latach 1944–1989" 2011, nr 1(8–9)
• Müller R.-D., Reinhard Gehlen. Geheimdienstchef im Hintergrund der Bonner Republik Die Biografie, Berlin 2018
• Nitschke B., Wyjazdy ludności rodzimej do obu państw niemieckich w latach 1950–1958 [w:] Władze komunistyczne wobec Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. S. Łach, Słupsk 1997
• Nowak E.K., Za parawanem służb specjalnych Republiki Federalnej Niemiec, Warszawa 1981
• Olejnik L., Ziemie Odzyskane w polityce narodowościowej państwa polskiego w latach 1945–1949 [w:] Władze komunistyczne wobec Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. S. Łach, Słupsk 1997
• Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1956–1975 [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006
• Piziewicz T., Metelska A., Moja Polska odeszła: Z dr. Tadeuszem Piziewiczem, adwokatem z Bydgoszczy, rozmawia Agnieszka Metelska, "Palestra" 1995, t. 39
• Rosenbaum S., Zagadnienie niemieckie [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec mniejszości narodowych w Polsce w latach 1944–1956, red. J. Syrnyk, Warszawa 2019, s. 59–79
• Sakson A., Mazurzy – społeczność pogranicza, Poznań 1990
• Słabig A., Aparat bezpieczeństwa wobec mniejszości narodowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1989, Szczecin 2008
• Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2012
• Strauchold G., Autochtoni polscy, niemieccy, czy… Od nacjonalizmu do komunizmu (1945–1949), Toruń 2001
• Strauchold G., Niemcy czy Polacy? Tzw. autochtoni Ziem Zachodnich i Północnych w myśli teoretycznej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Próby wypracowania skutecznej polityki integracyjnej [w:] Władze komunistyczne wobec ludności niemieckiej w Polsce w latach 1945–1989, red. A. Dziurok, P. Madajczyk, S. Rosenbaum, Warszawa 2016
• Wolf T., Die Entstehung des BND. Aufbau, Finanzierung, Kontrolle, Berlin 2018
• Kęsicka K., Jachowicz J., Szpieg na Szpiegu, "Magazyn", dodatek do "Gazety Wyborczej", 7 IV 1995 r. http://www.niniwa22.cba.pl/prl_szpieg_na_szpiegu.htm, dostęp 5 IV 2019 r.

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL201809

Biblioteka Nauki

24987769