Surveillance Keeping Step with Integrating Elites: The ‘Operativgruppe Moskau’ of the East German Stasi

• Authors: Christian Domnitz

Title variants

PL

Obserwacja nadążająca za integrującymi się elitami: 'Grupa Operacyjna Moskwa' wschodnioniemieckiej Stasi

Abstracts

PL

Artykuł omawia współpracę między wschodnioniemiecką Stasi a KGB. Skupia się na Grupie Operacyjnej Stasi w ZSRR ("Operativgruppe Moskau"), działającej od połowy lat pięćdziesiątych w celu monitorowania obywateli wschodnioniemieckich w ZSRR. Praca przygląda się rozwojowi przedstawicielstwa Stasi i rosnącemu zakresowi jego działań, opisuje działania i ograniczenia wynikające zarówno z mentalności oficerów Stasi, jak i z podporządkowanej pozycji przedstawicielstwa Stasi we współpracy między oboma aparatami bezpieczeństwa. Przedstawia "Operativgruppe Moskau" jako wyraz roszczenia Stasi do prawa kontrolowania obywateli NRD poza granicami kraju oraz jako ogólny element międzynarodowego systemu inwigilacji w bloku wschodnim powstałego w następstwie zacieśniających się kontaktów pomiędzy europejskimi krajami obozu socjalistycznego i ich obywatelami.

EN

This paper deals with the collaboration between the East German Stasi and the KGB. It focuses on the Stasi outpost in the USSR, the Operativgruppe Moskau, which functioned since the mid-1950s to monitor East German citizens in the USSR. It examines the development and the expanding scope of this Stasi outpost, outlines its activities and describes its limits, which were caused both by the mentality of the Stasi officers and the subordinate role of the Stasi outpost within the collaboration of the two secret services. The Operativgruppe Moskau is seen as an expression of the Stasi’s claim to control GDR citizens even beyond the GDR’s borders, and in general as an element of the cross-border surveillance in the Eastern bloc, following the growing exchange between the European socialist countries and its citizens.

Keywords

EN

communist secret services; Stasi; KGB; cooperation of secret services; surveillance of citizens abroad

PL

komunistyczne tajne służby; Stasi; KGB; współpraca tajnych służb; inwigilacja obywateli za granicą

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2020
• Issue: 18
• Pages: 404-414

Dates

published

2020

Contributors

author

Christian Domnitz

• Agency of the Federal Commissioner for the Stasi Records, Berlin (BStU)

References

• Bundesbeauftragte für die Unterlagen des Staatssicherheitsdienstes der ehemaligen DDR (Archives of the Federal Commissioner for Stasi Records – BStU), Berlin DDR-Staatssicherheit und sowjetischer KGB. Quellensammlung, prep. by D. Selvage, W. Süß, https://www.bstu.de/informationen-zur-stasi/quellensammlungen/das-mfs-und-die-zusammenarbeit-mit-anderen-kommunistischen-geheimdiensten/, accessed 16 Jan. 2021
• Bailey G., Kondraschow S.A., Murphy D.E., Die unsichtbare Front. Der Krieg der Geheimdienste im geteilten Berlin (Berlin: Ullstein, 1997); English version: Battleground Berlin. CIA vs. KGB in the Cold War (New Haven: Yale University Press 1997)
• Domnitz Ch., with coll. of M.Tantzscher, Kooperation und Kontrolle. Die Arbeit der Stasi-Operativgruppen im sozialistischen Ausland (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2016; Series: Analysen und Dokumente. Wissenschaftliche Reihe des BStU, 46)
• Gieseke J., The History of the Stasi. East Germany’s Secret Police, 1945–1990 (New York: Berghahn Books, 2014)
• Labrenz-Weiß H., Die Hauptabteilung II: Spionageabwehr (MfS-Handbuch: Anatomie der Staatssicherheit – Geschichte, Struktur und Methoden) (Berlin: BStU, 1998), http://www.nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0292-97839421300593, accessed 16 Jan. 2021
• Richter W., Der Militärische Nachrichtendienst der Nationalen Volksarmee der DDR und seine Kontrolle durch das Ministerium für Staatssicherheit. Die Geschichte eines deutschen Geheimdienstes (Frankfurt a. M.: Peter Lang, 2004)
• Tantzscher M., "Grupy operacyjne Stasi w krajach bloku wschodniego", Pamięć i Sprawiedliwość, 9 (2006), 43–61
• Zech K.-A., "… nicht nur ein Förderinstitut". Mit der Arbeiter- und Bauern-Fakultät II Halle wurde vor 50 Jahren eine kommunistische Kaderschmiede gegründet (Magdeburg: Harz Druckerei Wernigerode, 2004; Series: Sachbeiträge des LStU Sachsen-Anhalt 33)

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL201813

Biblioteka Nauki

24987858