The Impact of Soviet Ministry of State Security’s Advisers on Hungarian State Security Investigations, Late 1949–1950. A Case Study

• Authors: Attlia Szörényi

Title variants

PL

Wpływy doradców sowieckiego Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego na dochodzenia prowadzone przez państwowy aparat bezpieczeństwa na Węgrzech, 1949– 1950 – studium przypadku

Abstracts

PL

Artykuł bada pierwszą poważniejszą sprawę prowadzoną przez węgierskie organy bezpieczeństwa po przybyciu delegacji sowieckich doradców ds. bezpieczeństwa pod koniec 1949 r., aby lepiej zrozumieć ich działalność w Budapeszcie. Artykuł przygląda się rutynowym praktykom roboczym przedstawicieli MGB we współpracy z lokalnymi funkcjonariuszami, zwłaszcza w przygotowaniu procesów pokazowych, które w epoce stalinowskiej były kluczowym elementem polityki uprawianej w bloku wschodnim. Badanym przypadkiem jest proces pokazowy w sprawie Standard Electric z lutego 1950 r., w którym wysokiemu kierownictwu amerykańskiego przedsiębiorstwa działającego na Węgrzech, w tym obywatelowi USA i Wielkiej Brytanii Robertowi Vogelerowi oraz Brytyjczykowi Edgarowi Sandersowi, postawiono zarzuty szpiegostwa i sabotażu. Wyjątkowo bogato zachowane materiały archiwalne i relacje funkcjonariuszy pokazują, że delegacja sowiecka pod przewodnictwem płk. Kartaszowa oraz jego zastępców, Poljakowa i Jewdokimienki, miała bezpośredni i pośredni wpływ na przygotowywany proces. Dochodzenie prowadzone było przez nowy departament utworzony przez doradców w ramach węgierskiego organu bezpieczeństwa (ÁVH). Materiały z procesu Standard Electric pokazują, że sowieccy oficerowie wprowadzili również pewne nowe metody pracy. Bezpośrednie zaangażowanie doradców MGB w procesie obejmowało (nieskuteczną) propozycję przeprowadzenia znacznej liczby nowych aresztowań; wybór Zoltána Radó (zatrzymanego w innym procesie) na jedną z kluczowych postaci w procesie Standard Electric; a także codzienne konsultacje i instrukcje udzielane węgierskim partnerom na temat metod przesłuchań i pożądanych wyników śledztwa. Doradcy, których działania wywołały również konflikty z lokalnymi funkcjonariuszami, zwłaszcza z płk. Gyulą Décsim, brali nawet osobisty udział w części przesłuchań i otrzymywali kopie wszystkich oświadczeń podejrzanych o przyznaniu się do winy. Na koniec artykuł zwraca uwagę naznaczenie badań porównawczych spraw i przypadków w innych krajach, które pokazują, że pomimo swoich szerokich uprawnień, znacznie przekraczających tradycyjny mandat doradcy, funkcjonariusze sowieccy nie mieli całkowitej kontroli nad procesem, bo tę sprawował węgierski przywódca Mátyás Rákosi.

EN

Examining the first major case the Hungarian state security organ realised after the arrival in late 1949 of the delegation of Soviet state security advisers, the paper aims to contribute to a deeper understanding of their activities in Budapest. The paper’s focus includes the everyday working practices of the MGB representatives in cooperation with the local officers, with a special emphasis on the preparation of show trials, an essential element of policy making in the Eastern Bloc during the Stalin era. The case in question is the Standard Electric show trial of February 1950, featuring espionage and sabotage charges against the senior management of an American-owned company in Hungary, including a US and a British citizen, Robert Vogeler and Edgar Sanders. The exceptionally rich surviving archival material and officers’ accounts show that the Soviet delegation, led by Colonel Kartashov and his deputies Polyakov and Yevdokimenko, affected the preparations of the case both indirectly and directly. The examination was handled by a new department established by the advisers within the Hungarian state security organ (ÁVH). The Soviet officers also introduced some fresh working methods, as reflected in the Standard Electric files. Direct involvement by the MGB advisers in the case comprised of a failed proposal to make a substantial number of new arrests; the selection of a detainee from another case, Zoltán Radó, to be used as one of the key figures in the Standard Electric trial; as well as consulting and instructing Hungarian counterparts on a daily basis as to interrogation methods and the desired results. The advisers, whose activities also led to some conflicts with local officers, especially Colonel Gyula Décsi, even took part in some of the interrogations personally and received copies of all confessions made by the suspects. The paper concludes, calling attention to the importance of comparative research into other cases and examples from other countries, that even though the Soviet officers had wide-ranging powers that obviously exceeded a traditional advisory mandate, they did not have complete control over the case as the ultimate direction rested in the hands of Mátyás Rákosi, Hungary’s supreme leader.

Keywords

EN

Hungary; Soviet Union; ÁVH; MGB; Secret Police; Cold War; Stalin Era; show trial; adviser; investigation

PL

Węgry; ZSSR; ÁVH; MGB; tajna policja; zimna wojna; epoka stalinowska; proces pokazowy; doradca; dochodzenie

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2020
• Issue: 18
• Pages: 415-430

Dates

published

2020

Contributors

author

Attlia Szörényi

• https://orcid.org/0000000308618692

References

• Állambiztonsági Szolgálatok Történeti Levéltára (Historical Archives of the Hungarian State Security – ÁBTL), Budapest
• Budapest Főváros Levéltára (Budapest City Archives – BFL)
• Magyar Nemzeti Levéltár (National Archives of Hungary – MNL OL), Budapest
• US National Archives and Records Administration (NARA), College Park, Maryland
• Interjú Décsi Gyulával [Interview with Gyula Décsi], conducted by Tibor Zinner, MS, 1984
• Baráth M., ‘Szovjet tanácsadó feljegyzése Magyarországról, 1950’ [Memorandum of a Soviet Adviser on Hungary, 1950], Betekintő, 4 (2008), http://www.betekinto.hu/2008_4_barath, accessed 21 Jan. 2021
• Baráth M., ‘“Testvéri segítségnyújtás”. Szovjet tanácsadók és szakértők Magyarországon’ [“Fraternal Help”. Soviet Advisers and Experts in Hungary], Történelmi Szemle, 3 (2010), 357–87
• Baráth M., ‘Szovjet tanácsadók a magyar állambiztonsági szerveknél’ [Soviet Advisers at Hungarian State Security Organs], in A Nagy Testvér szatócsboltja. Tanumányok a magyar titkosszolgálatok 1945 utáni történetéből [Big Brother’s Miserable Little Grocery Store. Studies on the History of the Hungarian Secret Services after World War II], ed. Gy. Gyarmati, M. Palasik (Budapest: ÁBTL-L’Harmattan, 2012), pp. 55–56
• Baráth M., A szovjet tényező. Szovjet tanácsadók Magyarországon [The Soviet Factor. Soviet Advisers in Hungary] (Budapest: Gondolat, 2017)
• Gergely J., A Mindszenty-per [The Mindszenty Trial] (Budapest: Kossuth, 2001)
• Pécsi V., ‘The Standard Electric Trial’, Hungarian Quarterly, 162 (2001), 85–98
• Pünkösti Á., Rákosi a csúcson 1948–1953 [Rákosi on the Top 1948–1953] (Budapest: Európa, 1996)
• Szörényi A., "A Standard-per előzményei és előkészítése, 1948–1950 [The Origins a nd Preparation of the Standard Trial, 1948–1950]", unpublished PhD dissertation (Piliscsaba: Pázmány Péter Catholic University, 2012)

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL201814

Biblioteka Nauki

24987866