Dywersant (ideologiczny) w rodzinie. Rodzeństwo pisarza i dziennikarza RWE Tadeusza Nowakowskiego (1917–1996) w dokumentach organów bezpieczeństwa PRL

• Authors: Piotr Rybarczyk

Abstracts

EN

This article discusses the actions taken by the PRL security apparatus for more than three decades in regards to the siblings of RFE journalist and émigré writer Tadeusz Nowakowski (1917–1996). The aim of this case study is to present both the perception of the Nowakowski siblings by the "bezpieka" [security service] and the methods and means of operational work employed by them, as well as the impact of those on the everyday life of the family members of one of the leading ‘ideological subversives’. The sources cited allow to some extent the capture of a fragmentary picture of the journalistic environment in the ‘little stabilisation’ years, and within that, an investigation into the motivations of those who informed on the Nowakowskis (especially on Jerzy Nowakowski), aswell as the latter’s views on the PRL ‘reality’ surrounding them. The source analysis carried out may contribute to further research into the many questions concerning the mechanisms and reasons for the use of specific operational practices by the UB and SB, as well as the strategies used by the PRL security apparatus against family members of persons considered to be enemies of thecommunist system.

PL

Artykuł omawia działania aparatu bezpieczeństwa PRL podejmowane przez ponad trzy dekady wobec rodzeństwa dziennikarza RWE i emigracyjnego pisarza Tadeusza Nowakowskiego (1917–1996). Celem tego case study jest przedstawienie zarówno postrzegania rodzeństwa Nowakowskich przez „bezpiekę, jak i zastosowanych przez nią metod i środków pracy operacyjnej oraz ich wpływu na życie codzienne członków rodziny jednego z czołowych „dywersantów ideologicznych”. Przywołane źródła pozwalają w pewnej mierze uchwycić fragment obrazu środowiska dziennikarskiego w latach „małej stabilizacji, w tym prześledzić motywacje osób donoszących na Nowakowskich (zwłaszcza na Jerzego Nowakowskiego), a także poglądy tych ostatnich na otaczającą ich peerelowską rzeczywistość. Dokonana analiza źródłowa może stanowić przyczynek do dalszych poszukiwań odpowiedzi na wiele pytań dotyczących mechanizmów i powodów stosowania konkretnych praktyk operacyjnych przez UB/SB, jak i strategie działań stosowane przez aparat bezpieczeństwa PRL wobec członków rodzin osób uznawanych za wrogów systemu komunistycznego.

Keywords

EN

Tadeusz Nowakowski; Wanda Nowakowska; Jerzy Nowakowski; emigration; Radio Free Europe; journalism

PL

Tadeusz Nowakowski; Wanda Nowakowska; Jerzy Nowakowski; emigracja; dziennikarstwo; Radio Wolna Europa

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
• Year: 2021
• Issue: 14
• Pages: 75-108

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr Rybarczyk

• Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000282087298

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy: 00118/7; 00143/13; 034/131; 035/71; 035/106; 035/109; 069/495, t. 1–2; 069/1342; 077/504, t. 3; 084/394; 0129/1; 803/1.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie 00168/258, t. 1–7; 00170/605, t. 1; 01746/4; 0204/437; 0208/1622; 0248/16; 728/21215.
• Bronisławski J., Wyobcowani, Warszawa 1972.
• Cenckiewicz S., Udział aparatu bezpieczeństwa PRL w drugiej kampanii reemigracyjnej(1955–1957) [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii, red. R. Terlecki, Warszawa 2005.
• Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
• K[ot] Zb[igniew], 12 lat NRD, „Słowo Powszechne, 7–8 X 1961.
• Kutta J., Nowicki Bronisław Zygfryd [w:] Bydgoski słownik biograficzny, t. 3, red. J. Kutta, Bydgoszcz 1996.
• Kutta J., Tadeusz Nowakowski [w:] Bydgoski słownik biograficzny, t. 5, red. J. Kutta, Bydgoszcz 1998.
• Lisiecka A., Azyl polityczny, „Rzeczywistość” 1987, nr 27–40, 42–43, 45–52 i 1988, nr 1–4.
• Lisiecka A., Pamiętnika rozdział włoski, „Wiatraki 1965, nr 18.
• List otwarty do Jego Eminencji Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Prymasa Polski, „Życie i Myśl 1964, nr 7–8.
• Machcewicz P., „Monachijska menażeria”. Walka z Radiem Wolna Europa 1950–1989, Warszawa 2007.
• Nowak-Jeziorański J., Wojna w eterze, Kraków 2000.
• Nowakowski J., Nie tylko o Złotych Piaskach. Notatki z podróży do Bułgarii, Warszawa 1969.
• Nowakowski J., Szczęśliwe lata, gorzki czas, czyli urodzony w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1996.
• Nowakowski T., Boeing Świętego Piotra, Londyn 1986.
• Nowakowski T., Die Radziwills. Die Geschichte einer grossen europäischen Familie, München 1966.
• Nowakowski T., Horyzont, „Ogniwa. Jednodniówka, grudzień 1946 r. – styczeń 1947 r.
• Nowakowski T., Kwiaty dla Pielgrzyma, Londyn 1987.
• Nowakowski T., Na skrzydłach nadziei, Londyn 1984.
• Nowakowski T., Reporter papieża, Londyn 1980.
• Nowakowski T., Volo Papale, Londyn 1982.
• Nowakowski T., W bagażniku Jego Świątobliwości, Londyn 1981.
• Osiński K., Pogmatwane losy redaktora Kazimierza Małychy [w:] Nie tylko niezłomni i kolaboranci. Postawy dziennikarzy w kraju i na emigracji 1945–1989, red. T. Wolsza, P. Wójtowicz, Warszawa 2014.
• Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wstęp P. Tomasik, wybór i oprac. M. Biełaszko, A.K. Piekarska, P. Tomasik, C. Wilanowski, Warszawa 2007.
• Podstawowy warunek, „Trybuna Ludu”, 28 IX 1964.
• Podstawowy warunek, „Słowo Powszechne”, 29 IX 1964.
• Siedlecka J., Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Poznań 2015.
• Skrzypkowski Z., Wspomnienie o dziale krajowym [w:] 40 lat ze „Słowem”, red. J. Wójcik, Warszawa 1987.
• Stefanowicz J., Powszechne, czyli również międzynarodowe [w:] 40 lat ze „Słowem”, red. J. Wójcik, Warszawa 1987.
• Szadkowska E., Proza fabularna Tadeusza Nowakowskiego, Toruń 2012.
• Tatarowski K., O Tadeuszu Nowakowskim i jego twórczości radiowej [w:] Tadeusz Nowakowski. Bydgoszczanin, dziennikarz, emigrant, red. M. Czachorowska, M. Guzek, Bydgoszcz 2019.
• Wejs-Milewska V., Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy, Kraków 2007.

Identifiers

DOI

10.48261/PAIPN211405

Biblioteka Nauki

60813400