Przypadek Mariusza Dastycha. Od współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa do skazania za szpiegostwo na rzecz CIA i wywiadu japońskiego

• Authors: Rafał Olbert

Title variants

EN

The Case of Mariusz Dastych: From Collaboration with the Security Service to Conviction for Espionage for the CIA and the Japanese Intelligence Service

Abstracts

EN

The article discusses the course of journalist Mariusz Dastych’s complex relationship with the Security Service. He was initially praised for his operability as a secret intelligence collaborator, but in 1968 he was eliminated from the Department I agent network of the Ministry of Internal Affairs due to being unmasked. In 1973, he left the country to be an interpreter for the Polish delegation to the International Commission of Control and Supervision in Vietnam. Returning home, he informed the SB that CIA representatives had recruited him. In order to verify these revelations, Department II of the Ministry of Internal Affairs subjected him to an inquiry, and maintained an ostensible operational contact with him. They rejected the notion of conducting an operational game with the Americans through him on suspicion of the journalist’s duplicity. At the same time, Dastych, despite clear prohibitions from the SB, maintained relations with diplomats of the US embassy in Warsaw. In the early 1980s, the inquiry on Dastych was abandoned, having failed to obtain evidence of his cooperation with the CIA. However, the journalist soon found himself under SB scrutiny because of his contacts with the representation of the Japanese organisation JETRO. In 1987, he drew up an extensive account of the progression of his cooperation with the Japanese, which became the basis for his indictment as a Japanese intelligence agent, as well as American. Evidence in the case consisted statements made by the journalist himself, who was sentenced by the military court of the People’s Republic of Poland to eight years in prison for espionage.

PL

Artykuł omawia przebieg zawiłych relacji dziennikarza Mariusza Dastycha ze Służbą Bezpieczeństwa. Początkowo był on chwalonym za operatywność tajnym współpracownikiem wywiadu, lecz w 1968 r. został wyeliminowany z sieci agenturalnej Departamentu I MSW na skutek dekonspiracji. W 1973 r. wyjechał jako tłumacz polskiej delegacji w Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Wietnamie. Wróciwszy do kraju, poinformował SB, że został zwerbowany przez przedstawicieli CIA. Aby zweryfikować te rewelacje, Departament II MSW poddał go rozpracowaniu, a z nim samym utrzymywano pozorowany kontakt operacyjny. Koncepcja prowadzenia za jego pośrednictwem gry operacyjnej z Amerykanami została odrzucona na skutek podejrzeń o dwulicowość dziennikarza. Jednocześnie Dastych, mimo wyraźnych zakazów ze strony SB, utrzymywał relacje z dyplomatami Ambasady USA w Warszawie. Na początku lat osiemdziesiątych XX w. zaniechano rozpracowania Dastycha, nie uzyskawszy dowodów na jego współpracę z CIA. Wkrótce jednak dziennikarz znalazł się pod lupą SB z powodu kontaktów z przedstawicielstwem japońskiej organizacji JETRO. W 1987 r. sporządził obszerne omówienie przebiegu współpracy z Japończykami, które stało się podstawą do oskarżenia go jako agenta wywiadu japońskiego, a także amerykańskiego. Dowodami w sprawie były oświadczenia samego dziennikarza, którego sąd wojskowy PRL skazał na 8 lat więzienia za szpiegostwo.

Keywords

EN

Mariusz Dastych; Security Service (Służba Bezpieczeństwa); Security Service; intelligence; counter-intelligence; agent collaboration; CIA

PL

Mariusz Dastych; Służba Bezpieczeństwa; SB; wywiad; kontrwywiad; współpraca agenturalna; CIA

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
• Year: 2023
• Issue: 16
• Pages: 249-266

Dates

published

2023

Contributors

author

Rafał Olbert

• Oddział Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu

• https://orcid.org/0009000148754982

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 00191/397, t. 1–2; 001043/1167; 0204/1523, t. 1–2, 4–7; 0222/778, t. 1, 5–6, 9; 0222/1746, t. 1, 15; 01220/11, t. 68; 01227/147; 1118/1103; 1118/1110; 1118/1111; 1118/1112; 2912/1.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Olsztynie: 100/130
• Awłasewicz T., Łowcy szpiegów. Polskie służby kontra CIA, Warszawa 2018.
• Bułhak W., Pion „N” wywiadu cywilnego PRL. Ewolucja struktur, uwarunkowania organizacyjno-prawne i przykłady operacji tzw. wywiadu nielegalnego w strukturach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 1, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2012.
• Bułhak W., Pleskot P., Szpiedzy PRL-u, Kraków 2014.
• Dastych’s Weblog, https://dastych.wordpress.com/ (dostęp 7 XII 2022 r.).
• „Karnawał” po amerykańsku. Placówki dyplomatyczne USA w PRL wobec polskich wydarzeń od sierpnia 1980 r. do grudnia 1981 r., wprowadzenie, wybór i oprac. P. Pleskot, Warszawa 2020.
• Skubisz P., Amerykański list do agenta, „Nasza Historia” 2022, nr 103.
• Skubisz P., Płotka w sieci. Bogdan Walewski, czyli polski dyplomata i amerykański szpieg [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 3, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2016.
• Słowiak J., Wielka improwizacja. Delegacja polska w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Wietnamie w latach 1954–1973, Szczecin 2021.
• Zadworny A., Szpieg, który lubił wypić. Tajny współpracownik SB i agent CIA w jednej osobie, „Gazeta Wyborcza”, 27 VII 2020 (dodatek „Ale Historia”).

Identifiers

DOI

10.48261/PAIPN231613

Biblioteka Nauki

60706064