Środowiska twórców i animatorów kultury regionu bydgoskiego w zainteresowaniu operacyjnym Służby Bezpieczeństwa w latach 1975–1990

• Authors: Stefan Pastuszewski

Title variants

EN

The Circles of Artists and Organisers of Cultural Activities in the Bydgoszcz Region of Operational Interest to the Security Service during 1975–1990

Abstracts

EN

The surveillance by the secret services of People’s Poland of creative circles was intended to neutralise anti-system speeches and, for a certain period, also to limit international contacts. It intensified during periods of political upheaval (1968, 1970, 1976, 1980s). It did not really concern the substantive sphere but rather the social one (association activities, links with the opposition, trespasses of the law in the sphere of publishing and dissemination). However, the creative circles were not the main focus of the secret services, and it was left to party authorities and the administration to steer and control them. In the province, including Bydgoszcz, the scale of relations between the creative circles and the Security Service was much smaller than in such “capitals of culture” as Warsaw, Cracow, Wrocław, Łódź, Gdańsk, Poznań and Katowice. This was mainly due to the small size of Bydgoszcz’s artistic community along with the passive attitude of its members and their submission to the prevailing socio-political order. This, with better or worse results, secured the existence of the artists there and created the conditions for their development.

PL

Nadzór tajnych służb Polski Ludowej nad środowiskami twórczymi miał na celu zneutralizowanie wystąpień antyustrojowych, a przez pewien okres także ograniczenie kontaktów zagranicznych. Wzmagał się w okresach przesileń politycznych (rok 1968, 1970, 1976, lata osiemdziesiąte XX w.). Nie dotyczył w zasadzie sfery merytorycznej, tylko społecznej (działalność stowarzyszeniowa, związki z opozycją, przekraczanie prawa w sferze wydawniczej i upowszechnieniowej). Środowiska twórcze nie były jednak głównym przedmiotem zainteresowania tajnych służb, a sterowanie nimi i kontrole nad nimi pozostawiono instancjom partyjnym oraz administracji.  Na prowincji, w tym w Bydgoszczy, skala relacji między środowiskami twórczymi a SB była znacznie mniejsza niż w takich „stolicach” kultury, jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź, Gdańsk, Poznań czy Katowice. Wynikało to głównie z małej liczebności bydgoskiego środowiska artystycznego oraz pasywnej postawy jego członków, poddawaniu się przez nich panującemu porządkowi społeczno-politycznemu, który z lepszym lub gorszym skutkiem zapewniał egzystencję twórcom i stwarzał im warunki rozwoju.

Keywords

EN

creative circles; secret services; cooperation; surveillance

PL

środowiska twórcze; tajne służby; współpraca; inwigilacja

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2022
• Issue: 20
• Pages: 150-174

Dates

published

2022

Contributors

author

Stefan Pastuszewski

• Stowarzyszenie Badań Naukowych

• https://orcid.org/0000000179312629

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
• Tajni współpracownicy. Dokumenty, Warszawa 1992
• Bacciarelli M., Proszę o sztukę wzniosłą, „Fakty” 1981, nr 28
• Rakowski-Kłos I., Ks. Cybula, spowiednik Wałęsy, współpracownik SB, „Gazeta Wyborcza”, 12 V 2019
• Artyści władzy, władza artystom, red. A. Chojnowski, S. Ligarski, Warszawa 2010
• Bereś S., Agenci na froncie literackim [w:] Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2013
• Godlewska J., Kryptonim „Melpomena”. Służba Bezpieczeństwa a warszawskie środowisko teatralne w latach siedemdziesiątych XX w. [w:] Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2013
• Grocki M., Konfidenci są wśród nas…, Warszawa 1992
• Ligarski S., Twórcy donosiciele. Osobowe źródła informacji w środowiskach twórczych PRL [w:] Artyści władzy, władza artystom, red. A. Chojnowski, S. Ligarski, Warszawa 2010
• Pastuszewski S., Krótka historia literatury w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2020
• Pastuszewski S., Osobowe źródła informacji Służby Bezpieczeństwa w bydgoskiej przestrzeni kulturalnej lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, „Kronika Bydgoska” 2014, t. 40
• Pastuszewski S., Przemiany świadomości inteligencji w okresie rozpadu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1975–1989) na przykładzie „Dzienników” Józefa Banaszaka, „Kronika Bydgoska” 2019, t. 40
• Pastuszewski S., Realizacja polityki kulturalnej w Polsce Ludowej [w:] Wybrane aspekty z dziejów Polski w XX wieku, red. A. Surna, M. Śliwa, Lublin 2019
• Pastuszewski S., Rewolucja, odnowa i ożywanie w bydgoskiej kulturze od sierpnia 1980 do grudnia 1981 roku, Bydgoszcz 2018
• Rokicki K., Kompetencje decyzyjne Związku Literatów Polskich, Ministerstwa Kultury i Sztuki, Wydziału Kultury KC i Sekretariatu KC PZPR w dziedzinie literatury. Refleksje badacza [w:] Nadzorcy. Ludzie i struktury władzy odpowiedzialni wobec środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich, red. S. Ligarski, G. Majchrzak, Warszawa 2017
• Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2013
• Wójtowicz P., Służba Bezpieczeństwa wobec bydgoskich dziennikarzy w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku [w:] Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego 1975–1980, red. S. Ligarski, T. Wolsza, Warszawa 2010

Identifiers

DOI

10.48261/arprl222004

Biblioteka Nauki

20210440