Portret zbiorowy funkcjonariuszy komunistycznej Służby Bezpieczeństwa w Polsce odpowiedzialnych za porwanie i zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki (do 1984 roku)

• Authors: Paweł Sztama

Title variants

EN

Collective Portrait of the Officers of the Communist Security Service in Poland Responsible for the Kidnapping and Murder of Father Jerzy Popiełuszko (until 1984)

Abstracts

EN

The study aims to introduce the reader to a collective biographical outline of the life of four officers of the Security Service of the Polish People’s Republic who were sentenced to imprisonment by the court in 1985 for the murder of the chaplain of the Warsaw-based Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”, Father Jerzy Popiełuszko. The murder became one of the most notorious crimes committed by officers of the communist political police in Poland during the Polish People’s Republic. Although a great number of studies have been written about the murder itself, both academic and popular science or journalistic, Polish historiography lacks publications showing who the people responsible for the offence were. The article presents the life paths of Waldemar Chmielewski, Leszek Pękala, Adam Pietruszka and Grzegorz Piotrowski from their birth until October 1984, when they either committed or inspired the murder of Father Popiełuszko. The text analyses many elements of these officers’ lives.

PL

Opracowanie ma przybliżyć czytelnikowi zbiorowy zarys biograficzny czterech funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa PRL, którzy w 1985 r. zostali skazani przez sąd na kary pozbawienia wolności za zamordowanie kapelana warszawskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” ks. Jerzego Popiełuszki. Morderstwo to stało się jedną z najgłośniejszych zbrodni, dokonanych przez oficerów komunistycznej policji politycznej w Polsce w okresie istnienia PRL. Choć na temat samego mordu powstało bardzo wiele opracowań, zarówno naukowych, jak i popularnonaukowych czy publicystycznych, to w polskiej historiografii brakuje publikacji pokazujących, kim byli ludzie odpowiedzialni za dokonanie tego czynu. Artykuł przedstawia drogę życiową Waldemara Chmielewskiego, Leszka Pękali, Adama Pietruszki i Grzegorza Piotrowskiego od momentu ich narodzin do października 1984 r., kiedy to dopuścili się mordu na ks. Popiełuszce bądź byli jego inspiratorami. W tekście poddano analizie wiele elementów życia funkcjonariuszy.

Keywords

EN

repression apparatus; Waldemar Chmielewski; Department IV of the Ministry of the Interior; Catholic Church; Leszek Pękala; Adam Pietruszka; Grzegorz Piotrowski; Jerzy Popiełuszko, 1985 Toruń trial; Security Service of the Polish People’s Republic; crime of the Polish People’s Republic

PL

aparat represji; Waldemar Chmielewski; Departament IV MSW; Kościół katolicki; Leszek Pękala; Adam Pietruszka; Grzegorz Piotrowski; Jerzy Popiełuszko; proces toruński 1985; Służba Bezpieczeństwa PRL; zbrodnia PRL

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2022
• Issue: 20
• Pages: 295-328

Dates

published

2022

Contributors

author

Paweł Sztama

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie
• UMCS w Lublinie

• https://orcid.org/0000000212680432

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi (AIPN Łd)
• Archiwum Politechniki Wrocławskiej (APWr)
• Archiwum Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (AUAM)
• Archiwum Uniwersytetu Łódzkiego (AUŁ)
• Aparat represji wobec księdza Jerzego Popiełuszki 1982–1984, t. 1, red. J. Mysiakowska, Warszawa 2009
• Aparat represji wobec księdza Jerzego Popiełuszki, t. 2: Śledztwa w sprawie uprowadzenia i zabójstwa ks. Jerzego Popiełuszki, oprac. J. Gołębiewski, Warszawa 2014
• Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017
• Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wybór i oprac. M. Biełaszko, A.K. Piekarska, P. Tomasik, C. Wilanowski, Warszawa 2007
• Proces o uprowadzenie i zabójstwo księdza Jerzego Popiełuszki, cz. 1: Wyjaśnienia oskarżonych. Akt oskarżenia przeciwko generałom W. Ciastoniowi i Z. Płatkowi, oprac. M. Bielska, I. Kowalska, Warszawa 1992
• Fredro-Boniecki T., Zwycięstwo księdza Jerzego. Rozmowy z Grzegorzem Piotrowskim, Warszawa 1991
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008
• Branach Z., Piętno księżobójcy. Operacja Popiełuszko. Rzecz o zbrodni „czterdziestolecia”, Toruń 2005
• Branach Z., Zlecenie na Popiełuszkę. Czar hipotez, mit „nowej prawdy”, Chrostowski, Toruń 2012
• Brien B., Jerzy Popiełuszko. Prawda przeciw totalitaryzmowi, Kraków 2018
• Czaczkowska E. K., Wiścicki T., Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość. Biografia błogosławionego, Warszawa 2017
• Daszkiewicz K., Kulisy zbrodni. Dziesiąty rok od morderstwa ks. Jerzego Popiełuszki, Poznań 1994.
• Daszkiewicz K., Sprawa morderstwa księdza Jerzego Popiełuszki raz jeszcze, Poznań 2004.
• Daszkiewicz K., Śmierć księdza Jerzego Popiełuszki, Toruń 2000.
• Dudek A., Paczkowski A., Polska [w:] Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, red. Ł. Kamiński, K. Persak, Warszawa 2010.
• Gawryszczak P., Otwarte śledztwo, nowe dokumenty, dostępne informacje [w:] Obrońca prawdy. Materiały z konferencji „O prawdzie w życiu publicznym. Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko w 30. rocznicę zbrodni” zorganizowanej przez Fundację Niepodległości i Instytut Europeistyki KUL Jana Pawła II 21 listopada 2014 r. oraz „Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko obrońca prawdy o człowieku” zorganizowanej przez KU NSZZ „Solidarność” KUL przy współudziale Katedry Pedagogiki Chrześcijańskiej KUL Jana Pawła II 14 kwietnia 2015 r., [oprac. E. Różycka], Lublin 2015
• Golimont A., Generałowie bezpieki, Warszawa 1992
• Kąkolewski K., Ksiądz Jerzy w rękach oprawców. Rzeczywiste przyczyny i przebieg porwania i zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki, Warszawa 2004
• Kindziuk M., Jerzy Popiełuszko. Biografia, Kraków 2018
• Kindziuk M., Ksiądz Jerzy zwyciężał dobrem, Warszawa 2009
• Kindziuk M., Wizerunek medialny ks. Jerzego Popiełuszki w polskiej prasie w latach 1980–1984, Warszawa 2014
• Kisielewski T.A., Zabić księdza. Sowiecki ślad w sprawie śmierci Jerzego Popiełuszki, Poznań 2015
• Kunicka-Goldfinger A., Kunicki-Goldfinger M., Janusz Krupski [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989,t. 1, red. J. Skórzyński, Warszawa 2000
• Lasota M., O raporcie sejmowej komisji poświęconym Samodzielnej Grupie „D” w MSW, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2003, nr 1 (24)
• Litka P., Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Dni, które wstrząsnęły Polską, Kraków 2010
• Litka P., Prowokacje Służby Bezpieczeństwa wobec ks. Andrzeja Bardeckiego i ks. Jerzego Popiełuszki [w:] Obrońca prawdy. Materiały z konferencji „O prawdzie w życiu publicznym. Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko w 30. rocznicę zbrodni” zorganizowanej przez Fundację Niepodległości i Instytut Europeistyki KUL Jana Pawła II 21 listopada 2014 r. oraz „Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko obrońca prawdy o człowieku” zorganizowanej przez KU NSZZ „Solidarność” KUL przy współudziale Katedry Pedagogiki Chrześcijańskiej KUL Jana Pawła II kwietnia 2015 r., [oprac. E. Różycka], Lublin 2015
• Nitecki P., Znak zwycięstwa. Ksiądz Jerzy Popiełuszko 1947–1984, Warszawa 1989
• Pleskot P., Zabić. Mordy polityczne w PRL, Kraków 1991
• Polak W., Porwanie i zabójstwo błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszki – wątpliwości [w:] Śmierć bł. ks. Jerzego Popiełuszki z perspektywy 30 lat, red. M. Kindziuk, Warszawa 2016
• Poniński A., Proces. Zabójcy ks. Jerzego Popiełuszki przed sądem w Toruniu, Poznań 2005
• Raina P., Ks. Jerzy Popiełuszko. Męczennik za wiarę i ojczyznę, cz. 1: W służbie kościoła, cz. 2: Proces toruński, Olsztyn 1990
• Skwara M., Grajewski A., Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana Pawła II, Katowice 2015.
• Sumliński W., Kto naprawdę Go zabił?, Warszawa 2005
• Sumliński W., Teresa, Trawa, Robot. Największa operacja komunistycznych służb specjalnych, Warszawa 2009
• Tomasik P., Adam Pietruszka (ur. 1938), zastępca dyrektora Departamentu IV MSW, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2007, nr 5
• Żarnowski J., Inteligencja [w:] Społeczeństwo polskie w XX wieku, red. idem, Warszawa 2003
• https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/metrologia;3940142.html, dostęp 20 V 2021 r.
• https://sjp.pwn.pl/doroszewski/radiogoniometr;5488486.html, dostęp 21 V 2021 r.
• https://straty.pl/pl/szukaj, dostęp 21 V 2021 r.

Identifiers

DOI

10.48261/arprl222009

Biblioteka Nauki

20258066