Aparat represji wobec białostockiego NZS w stanie wojennym

• Authors: Marek Kozak

Title variants

EN

The Apparatus of Repression against the Białystok NZS under Martial Law

Abstracts

EN

We date the commencement of trade union activity in the student community in Białystok to the end of September 1980. In October, Founding Committees were established at the three largest universities in the region. Their activity was monitored by the Security Service. After the imposition of martial law and the banning of the Independent Students’ Association (NZS), the repression apparatus intensified its activities aimed at students operating in the opposition. There were the first arrests, the cause of which was the distribution of illegal publications. In April 1982, the Security Service carried out a wide-ranging search and arrest campaign in the academic community. Therefore, on 3 November 1982, a high-profile trial of 21 students began, which became the most frequently covered political case in Białystok during martial law.

PL

Rozpoczęcie działalności związkowej w środowisku studenckim w Białymstoku datuje się na koniec września 1980 r. W październiku powstały komitety założycielskie na trzech największych uczelniach wyższych w regionie. Ich aktywność znalazła się pod obserwacją Służby Bezpieczeństwa. Po wprowadzeniu stanu wojennego i delegalizacji NZS aparat represji zintensyfikował przedsięwzięcia wymierzone w studentów angażujących się w poczynania opozycyjne. Doszło do pierwszych aresztowań, których przyczyną był kolportaż nielegalnych wydawnictw. W kwietniu 1982 r. SB przeprowadziła szeroką akcję przeszukań i aresztowań w środowisku akademickim. W związku z tym 3 listopada 1982 r. ruszył głośny proces 21 studentów, który stał się największą sprawą polityczną w stanie wojennym w Białymstoku.

Keywords

EN

opposition; communism; Białystok Province; Independent Students’ Association; Security Service

PL

opozycja; komunizm; woj. białostockie; NSZ; Służba Bezpieczeństwa

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2022
• Issue: 20
• Pages: 329-349

Dates

published

2022

Contributors

author

Marek Kozak

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000341163271

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku (AIPN Bi)
• Archiwum Państwowe w Białymstoku (APB)
• „Biuletyn Informacyjny NSZZ »Solidarność« Region Białystok” 1982
• „Gazeta Współczesna” 1980–1982
• „Przy Budowie” 1980
• Bondaryk K., Komitety Obrony Więzionych za Przekonania w Białymstoku, „Białostocczyzna” 1992, nr 2
• Bondaryk K., Niezależne Zrzeszenie Studentów w Białymstoku w latach 1980–1981, Białystok 1999
• Bondaryk K., Pisma Niezależnego Zrzeszenia Studentów w Białymstoku w latach 1980–1981, „Białostocczyzna” 1992, nr 1
• Danilecki T., Mieszkańcy Białostocczyzny wobec stanu wojennego, „Rocznik Białostocki” 2018, nr 21
• Dworaczek K., Burzliwa dekada. NZS we Wrocławiu 1980–1989, Warszawa 2012
• Dworaczek K., Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980–1981, Wrocław 2016
• Kietliński M., Ćwierć wieku podlaskiej „Solidarności”. NSZZ „Solidarność” Region Białystok 1980–2005, Białystok 2005
• Kietliński M., Niezależny ruch młodzieżowy na Białostocczyźnie w latach 1980–1989, Białystok 2005
• Kietliński M., Szkice do dziejów stanu wojennego w województwie białostockim, Białystok 2012
• Kurpierz T., Zbuntowani. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie katowickim 1980–1989, Katowice 2012
• Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980–1981. Wybór dokumentów, oprac. K. Dworaczek, Warszawa 2012
• Niezależne Zrzeszenie Studentów w Krakowie w latach 1980–1990. Wybór dokumentów, t. 1: 1980–1981, oprac. H. Głębocki, M. Kasprzycki, Kraków 2014
• Niziołek P., Władysław Bruliński (1915–1998) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 5, red. K. Krajewski, Warszawa 2018
• Spałek R., Jarosław Guzy. U źródeł złego i dobrego. Rozmowy z pierwszym przewodniczącym Krajowej Komisji Koordynacyjnej NZS, Warszawa 2009
• Stefaniak M., Sprawa Jacka Smykała jako przykład działalności aparatu represji wobec uczestników Duszpasterstwa Akademickiego o. Huberta Czumy SJ [w:] Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. K. Kowalczyk, M. Paziewski, M. Stefaniak, Szczecin 2008
• Sychowicz K., NSZZ „Solidarność” Region Białystok [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010
• Werra Z., Idea społeczeństwa obywatelskiego w działalności „pierwszego” NZS-u (1980–1981) [w:] O Polskę wolną! O Polskę solidarną! NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1989, red. W. Polak et al., Gdańsk 2011
• Wybraliśmy wolność. NZS Białystok 1980–1990, red. A. Malczyk, J. Żabiuk, Białystok 2014

Identifiers

DOI

10.48261/arprl222010

Biblioteka Nauki

20258841