Sprawa tajnego współpracownika o pseudonimie „Lis”

• Authors: Andrzej Grajewski

Title variants

EN

The Case of a Secret Collaborator Pseudonym “Lis”

Abstracts

EN

The article analyses the documentation produced between 1963 and 1990 by the security authorities in the course of their operational examination of Father Stanislaw Tkocz, editor-in-chief of the Gość Niedzielny weekly, and his alleged collaboration between 1986 and 1989. It also presents the profile of Captain Ryszard Skokowski, an officer of Department IV of the Ministry of the Interior, who registered Father Tkocz as a secret collaborator under the pseudonym “Lis”. The author seeks to identify the nature of these contacts, as well as to find out the motives that may have led Father Tkocz to engage in them. It presents various possibilities for interpreting the situation, which was part of the operational dialogue for the security authorities, while Church representatives treated it as political talks, an informal contact with the political authorities of the communist state.

PL

Artykuł analizuje dokumentację wytworzoną w latach 1963–1990 przez organy bezpieczeństwa w trakcie operacyjnego rozpracowania ks. inf. Stanisława Tkocza, redaktora naczelnego tygodnika „Gość Niedzielny”, oraz jego domniemanej współpracy w latach 1986–1989. Przedstawia także sylwetkę kpt. Ryszarda Skokowskiego, funkcjonariusza Departamentu IV MSW, który zarejestrował ks. Tkocza jako TW ps. „Lis”. Autor stara się określić rodzaj tych kontaktów, jak również dociec motywów, które mogły skłonić ks. Tkocza do ich podjęcia. Przedstawia różne możliwości interpretacji sytuacji, która dla organów bezpieczeństwa była elementem dialogu operacyjnego, a przez przedstawicieli Kościoła była traktowana jako rozmowy polityczne, nieformalny kontakt z władzami politycznymi komunistycznego państwa.

Keywords

EN

Father Stanisław Tkocz; Captain Ryszard Skokowski; Gość Niedzielny; operational examination of the Church; object case Kamera; operational interviews; secret collaborators in the Church

PL

ks. Stanisław Tkocz; kpt. Ryszard Skokowski; operacyjne rozpracowanie Kościoła; sprawa obiektowa „Kamera”; rozmowy operacyjne; tajni współpracownicy w Kościele; „Gość Niedzielny”

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2022
• Issue: 20
• Pages: 523-554

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Grajewski

• https://orcid.org/0000000212094214

References

• Archiwum Gościa Niedzielnego (AGN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
• Archiwum Kurii Metropolitalnej (AKM)
• Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa, wstęp i oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
• Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2007
• Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, wstęp, wybór dokumentów i red. A. Dziurok, Warszawa 2014
• Operacja „Zorza”. Wizyta papieża Jana Pawła II w Katowicach w 1983 r. w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, wybór i oprac. A. Badura et al., Katowice–Warszawa 2019
• Pielgrzymki Jana Pawła II do Krakowa w oczach SB. Wybór dokumentów, oprac. R. Łatka, Kraków 2012
• Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wstęp P. Tomasik, wybór i oprac. M. Biełaszko et al., Warszawa 2007
• Tkocz S., Jednoczyć czytelników, „Gość Niedzielny” 1993, nr 37
• Tkocz S., Jednoczyć czytelników. Wybór publicystyki religijnej i społecznej redaktora naczelnego tygodnika „Gość Niedzielny” w latach 1974–2003, t. 1–2, Katowice 2008
• Tkocz S., Pozostaniemy na ziemi ojców, „Gość Niedzielny” 1975, nr 48
• Tkocz S., W służbie Dobrej Nowiny, „Gość Niedzielny” 1983, nr 51–52
• W cieniu ołtarza. Władze partyjno-rządowe o środowiskach twórczych w Kościele (1985), wybór dokumentów i wstęp T. Krawczak, Warszawa 2016
• Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich, red. A. Dziurok, Warszawa 2009
• Balbus T., Stróżyna K., „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie…” Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Henryka Gulbinowicza w latach 1970–1990, Wrocław 2008
• Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019
• „Dialog należy kontynuować…” Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem z lat 1969–1985. Studium przypadku, wybór, wstęp i oprac. R. Łatka, F. Musiał, Warszawa–Kraków 2020
• Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000
• Grajewski A., Inwigilacja tygodnika katolickiego „Gość Niedzielny” w latach 1945–1989. Zarys problematyki [w:] Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego, red. T. Wolsza, S. Ligarski, Warszawa 2010
• Grajewski A., Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją, Poznań 1999
• Grajewski A., Nie tylko redaktor. Ksiądz infułat Stanisław Tkocz, redaktor i twórca opinii publicznej, doradca biskupów, mentor elit politycznych [w:] Oni tworzyli obraz Górnego Śląska w XX wieku, red. A. Kubica, J. Mokros, Katowice–Rybnik 2017
• Grajewski A., Szkic do portretu, Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
• Grajewski A., Twój Gość. 85 lat „Gościa Niedzielnego” 1923–2008, Katowice 2008
• Isakowicz-Zaleski T., Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, Kraków 2007
• Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009
• Komunistyczny aparat represji wobec jezuitów Prowincji Polski Południowej, red. A.P. Bieś, F. Musiał, Kraków 2014
• Komunistyczny aparat represji wobec Polskiej Prowincji Dominikanów, red. M. Miławicki, M. Wenklar, Kraków 2015
• Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
• Kucharczak P., Ujawnić tajniaka, „Gość Niedzielny” 2006, nr 33
• Lasota M., Donos na Wojtyłę. Karol Wojtyła w teczkach bezpieki, Kraków 2006
• Lasota M., O raporcie sejmowej komisji poświęconym samodzielnej Grupie „D” w MSW, „Biuletyn IPN” 2003, nr 1 (24)
• Małachowska E., Klub Inteligencji Katolickiej w Katowicach jako przestrzeń działań niezależnych inicjatyw antysystemowych w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa–Poznań 2014
• Marek Ł., Aparat bezpieczeństwa wobec kurii katowickiej w latach 1956–1970 [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009
• Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009
• Marek Ł., Klub Inteligencji Katolickiej w Bielsku-Białej w latach 1980–1989 [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa–Poznań 2014
• Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007
• Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999
• Myszor J., Kościół na Górnym Śląsku. Od diecezji wrocławskiej do archidiecezji katowickiej, Katowice 2008
• Niezłomni. Ku prawdzie i wolności. Komunistyczna bezpieka wobec kard. Karola Wojtyły, wybór, wstęp i oprac. J. Marecki, M. Lasota, R. Szczęch, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2009
• Niezłomni. W służbie Boga i Polski. Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Stefana Wyszyńskiego, wybór, wstęp i oprac. J. Marecki, P. Nitecki, R. Szczypta-Szczęch, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2014
• Pawliczek J., Śp. Stanisław Tkocz, protonotariusz apostolski. Życiorys, „Wiadomości Archidiecezjalne” 2003, nr 11
• Podworski J., Józef Franciszek Tkocz 1901–1969. Patriota, nauczyciel i artysta malarz, Katowice 2003
• Podworski J., Życiorys [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
• Polak G., Kto jest kim w Kościele, Warszawa 1999
• Rozmowy z władzami PRL. Arcybiskup Dąbrowski w służbie Kościoła i narodu, t. 1: 1970–1981, [oprac. i wyd.] P. Raina, Warszawa 1995
• Skworc W., Budownictwo kościołów w diecezji katowickiej w latach 1945–1989, Katowice 1996
• Tracz B., Spotkania wielu. Dni i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej w miastach aglomeracji górnośląskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kościół i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011
• Trąba M., Tkocz Stanisław [w:] Leksykon Panteonu Górnośląskiego, red. A. Kłos-Skrzypczak, H. Olszar, Katowice 2020
• Wielowieyski A., Dobrze zasłużył się Ojczyźnie [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
• Wielowieyski A., Losowi na przekór, Warszawa 2015
• Zimoń D., O człowieku, którego nie uwiodła ideologia [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
• https://panteongornoslaski.pl/temat/2022/06/08/Pelna-lista-osob-upamietnionych-w-Panteonie-Gornoslaskim, dostęp 19 IX 2022 r.

Identifiers

DOI

10.48261/arprl222017

Biblioteka Nauki

27682256