Kierownicy i szefowie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego / Powiatowego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Biłgoraju oraz ich zastępcy – portret zbiorowy, modele kariery

• Authors: Justyna Dudek

Title variants

EN

Managers and Heads of the District Office for Public Security in Biłgoraj and their Deputies – Collective Portrait, Career Models

Abstracts

EN

The article presents a collective portrait of those who headed the District Office for Public Security in Biłgoraj between 1944 and 1956. It describes elements such as geographical origin, age, social background and social status, education, nationality, and religion. Attention was paid to political activity. The careers of successive managers and heads of the District Office for Public Security in Biłgoraj and their deputies are characterised. The officers described were mostly from the Lublin region, they were raised and grew up in a rural environment, and usually finished their education at the primary school level. Most of them did not acquire secondary education until the late 1950s and early 1960s. Statistically, they assumed the position of manager/head or deputy head of the District Office for Public Security in Biłgoraj after the age of 30. Except for individual cases, working for the repressive apparatus meant social advancement for them compared to the pre-war period. For most of them, working in the Security Service was the only professional activity in their life. Their promotions were between district and provincial structures. Only one person was promoted to a managerial position at the headquarters of the Ministry of Public Security/Committee for Public Security.

PL

W artykule zaprezentowano portret zbiorowy osób, które w latach 1944–1956 kierowały PUBP/PUdsBP w Biłgoraju. Opisano takie elementy, jak pochodzenie geograficzne, wiek, pochodzenie społeczne i stan społeczny, wykształcenie, narodowość, wyznanie. Zwrócono uwagę na działalność polityczną. Scharakteryzowano przebieg karier kolejnych kierowników i szefów PUBP/PUdsBP w Biłgoraju oraz ich zastępców. Opisywani funkcjonariusze pochodzili przeważnie z Lubelszczyzny, wychowywali się i dorastali w środowisku wiejskim, a kształcenie zakończyli najczęściej na etapie szkoły powszechnej. Wykształcenie średnie najczęściej zdobywali dopiero na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Stanowisko kierownika/szefa lub jego zastępcy PUBP/PUdsBP w Biłgoraju statystycznie obejmowali po 30. roku życia. Poza jednostkowymi przypadkami praca w aparacie represji oznaczała dla nich awans społeczny w porównaniu z okresem przedwojennym. Większość przez cały okres aktywności zawodowej służyła tylko w bezpiece. Drogi ich awansów przebiegały między strukturami powiatowymi i wojewódzkimi. Tylko jedna osoba awansowała na stanowisko kierownicze w centrali MBP/KdsBP.

Keywords

EN

Biłgoraj; District Office for Public Security; managerial staff; collective portrait; career; Jan Leluch

PL

Biłgoraj; PUBP/PUdsBP; kadra kierownicza; portret zbiorowy; kariera; Jan Leluch

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2022
• Issue: 20
• Pages: 680-713

Dates

published

2022

Contributors

author

Justyna Dudek

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Lublinie

• https://orcid.org/000000034284313X

References

• Archiwum Akt Nowych (AAN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku (AIPN Bi)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie (AIPN Lu)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie (AIPN Sz)
• Archiwum Państwowe w Lublinie (APL)
• Archiwum Państwowe w Zamościu (APZ)
• Krut M., Na przełomie epok. Wspomnienia z czasów walki o władzę ludową na Lubelszczyźnie (1936–1947), Lublin 2003
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006
• Bagieński W., Dźwigał M., Wstęp [w:] Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa (1944–1956), t. 1, red. W. Bagieński, M. Dźwigał, Warszawa 2020
• Dmoszyński R., Joniec G., Piekaruś D., Romanek J., Funkcjonariusze Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Krasnymstawie w latach 1944–1956. Słownik biograficzny, Lublin 2015
• Dudek J., Obrazy codzienności we wspomnieniach funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa [w:] Życie codzienne w PRL, red. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T. Osiński, Warszawa 2019
• Dudek J., Urząd Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty polityczne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2016
• Głaz A., Ewakuacja ludności cywilnej z Lubelszczyzny 1915 r., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F: Historia” 2001, t. 56
• Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, wyd. 3, Warszawa 2014
• Hanus W., Urząd Bezpieczeństwa w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, Rzeszów–Warszawa 2021
• Horoch E., Komunistyczna Partia Polski w województwie lubelskim w latach 1918–1938, Lublin 1993
• Kierski K.A., Szefowie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Ciechanowie [w:] Warmińsko-mazurskie studia z historii najnowszej, t. 2, red. K. Sacewicz, S. Nowakowski, Olsztyn 2019
• Klementowski R., Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa w powiecie dzierżoniowskim 1945–1990 [w:] Dzierżoniów – wiek miniony. Materiały pokonferencyjne, red. S. Ligarski, T. Przerwa, Wrocław 2007
• Iwaneczko D., Ogniwo strachu. Urząd Bezpieczeństwa w Lubaczowie 1944–1956, Rzeszów 2012
• Joniec G., Ludzie krasnostawskiej bezpieki. Portret zbiorowy [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krasnymstawie w latach 1944–1956, red. J. Romanek, Lublin 2008
• Joniec G., Ludzie kraśnickiej bezpieki [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kraśniku w latach 1944–1956, red. J. Romanek, Lublin 2011
• Joniec G., Ludzie tomaszowskiej bezpieki. Portret zbiorowy [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009
• Juchniewicz M., Polacy w radzieckim ruchu podziemnym i partyzanckim 1941–1944, Warszawa 1973
• Kaczmarski K., Kadra kierownicza sanockiej bezpieki w latach 1944–1956. Próba charakterystyki [w:] Powiat sanocki w latach 1944–1956, Rzeszów–Sanok 2007
• Korniłłowicz E.B., Mniejszości narodowe [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty społeczne, gospodarcze, oświatowe i kulturalne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2017
• Markiewicz J., Paprocie zakwitły krwią partyzantów, Lublin 1987
• Miciński H.C., Ludowe twierdze. Działalność Batalionów Chłopskich na terenie środkowej Lubelszczyzny 1940–1944, Warszawa 2009
• Mrzygłód I., Przestrzenie sprzeciwu. Działalność Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela w II Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczny” 2018, t. 109, z. 4
• Musiał F., Szefowie zakopiańskiej bezpieki w latach 1945–1975 [w:] Raj grabarzy narodu. Studia i materiały do dziejów aparatu represji w Polsce „ludowej” 1945–1989, Kraków 2010
• Osęka P., Funkcjonariusze SB 1970–1989 – drogi awansu i modele kariery [w:] Wykluczeni i napiętnowani. O wykluczeniu społecznym, red. M. Jarosz, Warszawa 2008
• Osiński T., Rolnictwo [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty społeczne, gospodarcze, oświatowe i kulturalne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2017
• Piekaruś D., Andrzej Kolano [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009
• Piekaruś D., Grupa kierownicza i funkcjonariusze PUBP w Chełmie (VIII 1944 – VII 1945), „Roczniki Chełmskie” 2016, t. 20
• Poleszak S., Narodziny bezpieki. Powstanie Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego na Lubelszczyźnie od sierpnia 1944 do czerwca 1945 roku [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005
• Romanek J., Kolaboracja z sowietami na terenie województwa lubelskiego we wrześniu i październiku 1939 r., Lublin–Warszawa 2019
• Słownik biograficzny żołnierzy Batalionów Chłopskich, t. 5, oprac. i red. M. Wojtas, Lublin 2009
• Sobór-Świderska A., Franciszek Szlachcic (1920–1990) – przyczynek do biografii „supergliny”, „Dzieje Najnowsze” 2013, nr 2
• Springer J., Zdrojewski E., Kształtowanie karier pracownika w organizacji, „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej” 2010, nr 14
• Stańczak P., Wykształcenie ludności II Rzeczypospolitej w świetle badań GUS, „Społeczeństwo i Ekonomia” 2016, nr 1
• Szwagrzyk K., Kadry aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
• Szydzisz M., Społeczność żydowska na Dolnym Śląsku w świetle działalności Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce w latach 1950–1989, Wrocław–Warszawa 2019
• Trembicka K., Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918–1939), Lublin 2007
• Zajączkowski M., Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950, Lublin–Warszawa 2016
• Zakrzewski M., Od „Nieprzekupnego” do Franciszka „Franza” Maurera. Studium pragmatyzacji aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w perspektywie antropologii organizacji i antropologii władzy, red. R. Klementowski, K. Mikołajczak, J. Syrnyk, Wrocław–Warszawa 2020
• Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947, Kraków 2012
• https://katalog.bip.ipn.gov.pl/funkcjonariusze/?catalog=5.

Identifiers

DOI

10.48261/arprl222022

Biblioteka Nauki

20302054