„Kogo będą chcieli wybrać, to wybiorą, czy my będziemy głosować, czy nie” – wybory do sejmu w 1952 roku w Nowej Hucie w świetle dokumentów partyjnych i materiałów Urzędu Bezpieczeństwa

• Authors: Paweł Mazur

Title variants

EN

“Whom they want to elect they will elect, whether we will vote or not” – the 1952 Sejm elections in Nowa Huta in the light of party documents and Security Office materials

Abstracts

EN

The article deals with the elections to the Sejm of the Polish People’s Republic, which took place on 26 October 1952 and which began a series of elections in the Polish People’s Republic that contradicted concepts such as freedom and democracy. An attempt is made to analyse the activities the PZPR Works Committee of the Nowa Huta metallurgical plant and the officers of the local Public Security Office carried out in the preparation and protection of the elections in District No. 58, which included the city of Cracow and Nowa Huta. With regard to the activities of the party organisation at the metallurgical plant, the establishment of the Company Election Committee of the National Front and its structures in the various departments of this industrial combine were discussed. The sphere of propaganda and the reaction of the workers of the steelworks and the society of Nowa Huta to the work of election agitators is analysed. The attitudes of residents in the context of the upcoming elections and during the election campaign were also in the area of interest of the communist secret police. For this reason, the article analyses the activities of the Nowa Huta security apparatus in the search for the so-called enemy. The work of the UBP (Public Security Office) was characterised, which involved, among other things, the monitoring of reports related to public order disturbances or the officers’ contacts with subordinate agents. The last part of the article presents an assessment of the elections by Nowa Huta party functionaries and the local security authorities.

PL

W artykule został poruszony temat wyborów do Sejmu PRL, które odbyły się 26 października 1952 r. i rozpoczęły serię głosowań w Polsce „ludowej” będących zaprzeczeniem takich pojęć, jak wolność i demokracja. Podjęto próbę analizy działań Komitetu Zakładowego PZPR Kombinatu Nowa Huta oraz funkcjonariuszy tamtejszego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, prowadzonych w ramach przygotowania i ochrony wyborów w Okręgu nr 58, który obejmował Kraków-Miasto i Nową Hutę. W odniesieniu do działań hutniczej organizacji partyjnej omówiono m.in. powstanie Zakładowego Komitetu Wyborczego Frontu Narodowego oraz jego struktur na poszczególnych wydziałach kombinatu. Analizie poddano sferę propagandy i reakcji pracowników huty oraz społeczeństwa nowohuckiego na pracę agitatorów wyborczych. Postawy mieszkańców w kontekście zbliżających się wyborów i kampanii wyborczej znajdowały się także w obszarze zainteresowania komunistycznej tajnej policji. Z tego względu w artykule poddano analizie działania nowohuckiego aparatu bezpieczeństwa w zakresie poszukiwania tzw. wroga. Scharakteryzowano pracę UBP, polegającą m.in. na monitorowaniu meldunków związanych z zakłócaniem porządku publicznego czy kontaktach funkcjonariuszy z podległą im agenturą. W ostatniej części artykułu została przedstawiona ocena wyborów dokonana przez nowohuckie czynniki partyjne i tamtejsze władze bezpieczeństwa.

Keywords

EN

elections to the Sejm of the Polish People’s Republic; special services of the Polish People’s Republic; Public Security Office; Nowa Huta; PZPR (Polish United Workers’ Party)

PL

wybory do Sejmu PRL; służby specjalne PRL; Urząd Bezpieczeństwa Publicznego; Nowa Huta; PZPR

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2023
• Issue: 21
• Pages: 504-536

Dates

published

2023

Contributors

author

Paweł Mazur

• Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Krakowie

• https://orcid.org/0009000692642001

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN).
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr).
• Archiwum Narodowe w Krakowie (AN Kr).
• Binek T., Służby inwestycyjne Nowej Huty, Kraków 2009.
• „Budujemy Socjalizm” 1952.
• Choma M., Huta im. Tadeusza Sendzimira S.A. w Krakowie 1949–1999, Kraków 1999.
• Chwalba A., Dzieje Krakowa. Kraków w latach 1945–1989, t. 6, Kraków 2004.
• Chumiński J., „Kadry decydują o wszystkim”. Nowa inteligencja w przemyśle polskim (1945–1956), Wrocław 2021.
• Drabik S., Bezpieka i partia wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 r. w województwie krakowskim, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1 (11).
• Frazik W., Musiał F., Szpytma M., Wenklar M., Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1990, Kraków 2009.
• Friszke A., Przystosowanie i opór. Studia z dziejów PRL, Warszawa 2007.
• Gałaszewski D., Wizerunek agitatorów domowych ZMP w społecznym odbiorze wyborów 1952 roku [w:] Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego, red. Ł. Kamiński, Wrocław 2000.
• „Gazeta Krakowska” 1952.
• Gołaszewski T., Kronika Nowej Huty, Kraków 1955.
• Jarosz D., Polacy a stalinizm 1948–1956, Warszawa 2000.
• Jarosz D., Pasztor M., W krzywym zwierciadle. Polityka władz komunistycznych w Polsce w świetle plotek i pogłosek z lat 1949–1956, Warszawa 1995.
• Paduchowski W., Nowa Huta nieznana i tajna. Obraz miasta w materiałach Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej (1949–1956), Kraków 2014.
• „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18).
• Ptak J.P., Struktury terenowych jednostek aparatu bezpieczeństwa województwa krakowskiego (1945–1956), „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2015, nr 41.
• Rochatka T., Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce a wybory do sejmu w 1952 roku, Rocznik statystyczny Miasta Krakowa 1945–1960, Kraków 1961.
• Salwiński J., Obszar historyczny Nowej Huty [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, 13–15 marca 1997, Kraków 1997.
• Sibila L.J., Dzieje nowohuckiego kombinatu w latach 1949–1958 [w:] Kryptonim „Gigant”. Dzieje nowohuckiego kombinatu w latach 1949–1958, Kraków 2008.
• Siedziako M., Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL (1952–1989), Warszawa 2018.
• Siedziako M., Przygotowanie wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 roku jako element procesu sowietyzacji Polski po II wojnie światowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2017, nr 144 , z. 4.
• Skobelski R., „Kto pragnie Polski silnej i szczęśliwej – głosuje na kandydatów Frontu Narodowego”. Wybory do Sejmu PRL z 26 października 1952 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2 (28).
• Stalin J., Zagadnienia leninizmu, Warszawa 1954.
• Szpytma M., ZSL w województwie krakowskim (1949–1956). Geneza – ludzie – działalność, Kraków 2013.
• Wojsław J., Kampania propagandowa towarzysząca wyborom do sejmu z 26 października 1952 roku, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2010, nr 9.
• Wolsza T., Zaćmiński A., Ludzie listy piszą… Referendum i wybory do Sejmu w korespondencji Polaków (1946–1952), Bydgoszcz 2013.
• Zaćmiński A., „Identyfikacja wroga” w wyborach do Sejmu PRL z 26 października 1952 r. – metodologia pracy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
• Zaćmiński A., Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL I kadencji z 1952 r. Studium totalitarnej elekcji parlamentarnej, Bydgoszcz 2020.

Identifiers

DOI

10.48261/arprl232115

Biblioteka Nauki

34111939