Obraz metropolity Andrzeja Szeptyckiego w propagandowej literaturze Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej

• Authors: Paulina Byzdra-Kusz

Title variants

EN

The Image of Metropolitan Andrey Sheptytsky in the Propaganda Literature of the Ukrainian Soviet Socialist Republic

Abstracts

PL

Przywódca Kościoła greckokatolickiego, arcybiskup lwowski metropolita Andrzej Szeptycki (1865-1944), już w chwili śmierci urósł do rangi figury symbolicznej, ogniskującej religijno-narodowe dążenia greckokatolickich Ukraińców, zmierzające do powołania własnego państwa1. Jednocześnie dla władz komunistycznych, przeciwnych religii katolickiej oraz idei ukraińskiego nacjonalizmu, stał się wrogiem wewnętrznym USRS. Niniejszy artykuł ma na celu prezentację tego drugiego obrazu, stworzonego na kartach propagandowej literatury radzieckiej Ukrainy. Podstawą źródłową są książki pisarzy i dziennikarzy zaangażowanych ideologicznie, związanych z machiną propagandy w USRS, pracujących w szeregach bezpieki lub NKWD, zawodowo zajmujących się zwalczaniem Kościoła greckokatolickiego. Analizowane publikacje zostały wydane między 1944 a 1991 r., tzn. w okresie od wchłonięcia Galicji Wschodniej przez USRS - co zbiegło się ze śmiercią metropolity Szeptyckiego - do uzyskania przez Ukrainę niepodległości. Kwerenda biblioteczna, która dała podstawę do przygotowania tego tekstu, objęła Bibliotekę Narodową Ukrainy im. Wołodymyra Wernadskiego, Lwowską Narodową Bibliotekę Naukową Ukrainy im. Wasyla Stefanyka, bibliotekę Narodowego Uniwersytetu 1 Kult Andrzeja Szeptyckiego szerzył się samoczynnie w Kościele greckokatolickim działającym w USRS początkowo jawnie, a następnie w podziemiu. Wielkie znaczenie symboliczne dla budowania takiego obrazu miał pogrzeb metropolity, który przyciągnął tłumy - ludzie zasypali trumnę zmarłego karteczkami z wypisanymi prośbami. Od tej chwili Szeptycki zaistniał w ich świadomości jako orędownik u Boga i przyszły święty Kościoła (R. Kramar, Pam'yat' pro mytropolyta Andriya Sheptyts'koho yak faktor identychnosti ukrayins'kykh hreko-katolykiv (druha polovyna XX stolittya) [w:] Kościół, naród, państwo. Działalność i dziedzictwo Metropolity Andrzeja Szeptyckiego (1865-1944). Materiały z międzynarodowej konferencji w Krakowie 25-26  listopada 2009 roku, red. A.R. Szeptycki, Wrocław-Warszawa 2011, s. 238).

Keywords

PL

Kościół greckokatolicki; metropolita; Andrzej Szeptycki; USRS; propaganda; komunizm; wróg wewnętrzny

EN

Greek-Catholic Church; metropolitan; Andrey Sheptytsky; USSR; propaganda; communism; internal enemy

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Volume: 37
• Issue: 1
• Pages: 455-480

Dates

published

2021

Contributors

author

Paulina Byzdra-Kusz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000254955916

References

• Byelyayev V., Ostannye sal'to Siroho [w:] Ostannye sal'to Siroho. Pameflty. Narysy. Kinopovisti, Kyyiv 1981.
• Byelyayev V., Ya obvinyayu!, Moskva 1978.
• Byelyayev V., Za kulisamy vertepu »Ukrayins'koho Moyseya« [w:] Ostannye sal'to Siroho. Pameflty. Narysy. Kinopovisti, Kyyiv 1981.
• Danylenko S., Dorohoyu han'by i zrady (Istorychna khronika), Kyyiv 1970.
• Dmitruk K., S krestom i trizubcem, Moskva 1979.
• Dmitruk K., Uniatskie krestonoscy Vchera i segodnja, Moskva 1988.
• Dmytruk K., Bezbatchenky. Pravda pro uchast' ukrayins'kykh burzhuaznykh natsionalisytiv i tserkovnykh iyerarkhiv u pidhotovtsi napadu fashysts'koyi Nimechchyny na SRSR, L'viv 1972.
• Dmytruk K., Pid chornymy sutanamy. Pravda pro zv”yazky iyerarkhiyi uniats'koyi tserkvy z fashysts'kymy zahrabnykamy, Kyyiv 1975.
• Dmytruk K., Pid shtandartamy reaktsiyi i fashyzmu. Krakh antynarodnoyi diyal'nosti uniats'koyi ta avtokefal'noyi tserkov, Kyyiv 1976.
• Dmytruk K., Pryrecheni. Burzhuazno-natsionalistychni ta uniats'ki provokatory na posluhakh fashyzmu ta imperialistychnoyi reaktsiyi, L'viv 1981.
• Dmytruk K., Svastyka na sutanakh, Moskva 1976.
• Dmytruk K., V odniy imperialistychniy upryazhtsi (Antynarodna sut' tak zvanoho «soyuzu» ukrayins'koho burzhuaznoho natsionalizmu i uniatstva), Kyyiv 1982.
• Dmytruk K., Zhovto-blakytni bankroty. Dokumental'ni narysy, pamflety, publitsystytsni statti, Kyyiv 1982.
• Dobretsova V., Mayans'ka L., Zlovisnyy soyuz ukrayins'koho burzhuaznoho natsionalizmu i uniats'koyi tserkvy, Kyyiv 1979.
• Dobrychev V., Labiryntamy uniyi. Roman-khronika, wyd. 2, L'viv 1987 r.
• Dobrychev V., U tini svyatoho Yura, L'viv 1968.
• Halan Ya., Na sluzhbi v satany [w:] idem, Lytsari chornoyi ruky. Pameflty , L'viv 1974.
• Bazhenova A., Istoryki Impratorskogo Varshavskogo Universiteta 1869-1915: proeveshhenne, nauka, politika, Lyublin 2014.
• Bażenowa H., Rosyjska profesura w polskim kraju. Historycy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego i ich poglądy na temat historii Polski [w:] Myślą i słowem. Polsko-rosyjski dyskurs ideowy XIX wieku, red. Ł. Adamski, S. Dębski, Warszawa 2014.
• Bociurkiw B.R., eTh Ukrainian Greek Catholic Church and the Soviet State (1939-1950), Toronto 1996.
• Grabski A.F., Dzieje historiograifi, wyd. 2, Poznań 2006.
• Grajewski A., Pius XII wobec komunizmu [w:] Pius XII. Papież w epoce totalitaryzmów. Historiograafi i polityka, red. M. Kornat, Kraków 2010.
• Górny M., Przede wszystkim ma być naród. Marksistowskie historiograefi w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 2007.
• Grzywa A., Manipulacja. Mechanizmy psychologiczne, Kraśnik 1997.
• Hentosh L., Mytropolyt Sheptyts'kyy 1923-1939. Vyprobuvannya idealiv, L'viv 2015.
• Hladka H., Suspil'no-politychna diyal'nist' mytropolyta Andreya Sheptyc'koho (1899-1939 rr.), Chernivtsi 2000.
• Karpiński J., Mowa do ludu, Warszawa 1989.
• Kramar R., Pam'yat' pro mytropolyta Andriya Sheptyts'koho yak faktor identychnosti ukrayins'kykh hreko-katolykiv (druha polovyna XX stolittya) [w:] Kościół, naród, państwo. Działalność i dziedzictwo Metropolity Andrzeja Szeptyckiego (1865-1944). Materiały z międzynarodowej konferencji w Krakowie 25-26 listopada 2009 roku, red. A.R. Szeptycki, Wrocław-Warszawa 2011.
• Kravchenyuk O., Veleten' zo Svyatoyurs'koyi Hory. Prychynky do biohrayfii Sluhy Bozhoho Andreya na pidstavi chuzhomovnykh dzherel, Yorkton 1963.
• Krupa L., Vplyv mytropolyta Andreya Sheptyts'koho na suspil'ne i kul'turno-prosvitnyts'ke zhyttya v Halychyni kintsya XIX - pershoyi polovyny XX stolittya, praca doktorska, komputeropis, Ternopil' 2003.
• Kubiyovych V., Meni 70, Paryzh-Myunkhen 1970.
• Mazur M., O człowieku tendencyjnym… Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944-1956, Lublin 2009.
• Mazur M., Propagandowy obraz świata. Polityczne kampanie prasowe w PRL 1956-1980. Model analityczno-koncepcyjny, Warszawa 2003.
• Mikułowski-Pomorski J., Nęcki Z., Komunikowanie skuteczne?, Kraków 1983.
• Motyka G., Ukraińska partyzantka 1942-1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, Warszawa 2006.
• Myronovych M., Politychni zvyazky mytropolyta Andreya Sheptyc'koho: obshyry i stratehiya [w:] Ivan Franko ta Mytropolyt Andrej. Mojseyi ukrayins'koho narodu. Mizhnarodna naukova konferenciya 1 hrudnya 2006 r., red. V. Serhijchuk, Kyyiv 2006.
• Nowak M., Dwa światy. Zagadnienie identyfikacji narodowej Andrzeja Szeptyckiego w latach 1865-1914, Gdańsk 2018.
• Nowak M., Metropolita Andrzej Szeptycki - między rzeczywistością historyczną a mitologiczną [w:] Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX wieku, red. A. Czyżewski, R. Stobiecki, T. Toborek, L. Zaszkilniak, Warszawa-Łódź 2012.
• Nowak M., Między Hitlerem a Stalinem. Metropolita Andrzej Szeptycki wobec systemów totalitarnych w latach 1939-1944 [w:] Metropolita Andrzej Szeptycki, red. T. Stegner, Gdańsk 1995.
• Pisarek W., Język służy propagandzie, Kraków 1976.
• Poyizdnyk I., Mytropolyt Andrey Sheptyts'kyy ta ukrayins'kyy natsional'nyy rukh (1941-1944) [w:] Kościół, naród, państwo. Działalność i dziedzictwo Metropolity Andrzeja Szeptyckiego (1865-1944). Materiały z międzynarodowej konferencji w Krakowie 25-26 listopada 2009 roku, red. A.R. Szeptycki, Wrocław-Warszawa 2011.
• Reykowski J., Logika walki. Szkice z psychologii koniflktu społecznego w Polsce , Warszawa 1984.
• Rubl'ov O., Halan Yaroslav Oleksandrovych [w:] Encyklopediya istoriyi Ukrayiny u 10. t., t. 2, red. V.A. Smolij i in., Kyyiv 2004.
• Sheptyc'kyj A., Tvory moral'no-pastoral'ni, vyd. 2, L'viv 1994.
• Snyder T., Tajna wojna. Henryk Józewski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę, tłum. B. Pietrzyk, Kraków 2008.
• Stobiecki R., Bolszewizm a historia. Próby rekonstrukcji bolszewickiej filozofii dziejów, Łódź 1998.
• Stocki J., Lwowski Sobór 8-10 marca 1946 roku: przygotowania, przebieg i skutki. Rola systemu totalitarnego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, nr 1 (14).
• Stryjek T., Jakiej przeszłości potrzebuje przyszłość? Interpretacje dziejów narodowych w historiograifi w debacie publicznej na Ukrainie 1991-2004, Warszawa 2007.
• Torzecki R., Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993.
• Zamorij T., Byelyayev Volodymyr Pavlovych [w:] Ukrayins'ka literaturna encyklopediya, t. 1, Kyyiv 1988.
• Zdybel L., Idea spisku i teorie spiskowe w świetle analiz krytycznych i badań historycznych, Lublin 2002.
• Zięba A.A., Dzieje legendy pośmiertnej metropolity Andrzeja Szeptyckiego wśród Polaków [w:] PolskaUkraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 4, red. S. Stępień, Przemyśl 1998.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213721

Biblioteka Nauki

2156723