Józef Piłsudski w systemie polskiej demokracji 1922 r.

• Authors: Janusz Faryś

Title variants

EN

Józef Piłsudski in the System of Polish Democracy of 1922

Abstracts

PL

W 1921 r. zwieńczona została budowa Rzeczypospolitej. Traktat ryski kończył zwycięską wojnę z Sowietami, sytuację wewnętrzną stabilizowała uchwalona konstytucja. Jednak do czasu nowych wyborów parlamentarnych Sejm „ustawą przechodnią” zadecydował, że będzie sprawował władzę w „dotychczasowym zakresie”, a Naczelnik Państwa zgodnie z Małą Konstytucją 1919 r. Tymczasem w warunkach pokojowych 1922 r. funkcjonowanie demokracji parlamentarnej pokazało ułomność systemu. Cała władza znajdowała się w rękach Sejmu, rozbitego politycznie, w którym ugrupowania centrolewicy i centroprawicy dysponowały identycznym zespołem złożonym z 216 posłów, podzielonych na liczne kluby rywalizujące ze sobą o wpływy. Nie istniała możliwość powołania rządu koalicyjnego, krajem sterowały więc gabinety pozaparlamentarne. Rola Naczelnika Państwa ograniczona została do wymiaru czysto reprezentacyjnego. System uniemożliwiał kreatywną działalność Józefa Piłsudskiego, musiał prowadzić do konfliktów, zakończonych w grudniu 1922 r. zabójstwem pierwszego prezydenta Gabriela Narutowicza. Rozwaga Piłsudskiego i innych polityków uchroniła kraj od kataklizmu. Demokracja polska wychodziła z przesilenia nadwerężona, chwilowo jednak zwycięska.

Keywords

PL

demokracja parlamentarna; Sejm Ustawodawczy; Naczelnik Państwa

EN

parliamentary democracy; Legislative Assembly; Head of State

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 64-82

Dates

published

2021

Contributors

author

Janusz Faryś

• Akademia Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

• https://orcid.org/0000000177150726

References

• Baranowski W., Rozmowy z Piłsudskim 1916-1931, Warszawa 1990.
• Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. IV: 13 IV 1921 - 31 XII 1922, przedmowa i oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak i A. Wątor, Szczecin 2014.
• Grabski S., Pamiętniki, t. I, wstęp W. Stankiewicz, Warszawa 1989.
• Kumaniecki K.W., Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912 - styczeń 1924, Warszawa-Kraków 1924.
• Morawski K., Tamten brzeg. Wspomnienia i szkice, wstęp J.M. Nowakowski, Warszawa 1996.
• Nowak J., Wspomnienia z ławy rządowej, wstęp i oprac. T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Kraków 2017.
• Pisma zbiorowe Józefa Piłsudskiego. Wydanie prac dotychczas drukiem ogłoszonych, t. V, wstęp i oprac. K. Świtalski, Warszawa 1937.
• Pragier A., Czas przeszły dokonany, cz. I, wstęp i oprac. A. Friszke, E. Pejaś, Warszawa 2018.
• Protokół ze 158 posiedzenia Komitetu Narodowego Polskiego [w:] O niepodległą i granice, t. VI, Komitet Narodowy Polski. Protokoły posiedzeń 1917-1919, wstęp i oprac. M. Jabłonowski, D. Cisowska-Hydzik, Warszawa-Pułtusk 2007.
• Rataj M., Pamiętniki, oprac. J. Dębski, Warszawa 1965.
• Römer M., Dzienniki, t. IV: 1920-1930, Warszawa 2018.
• Skirmunt K., Moje wspomnienia 1866-1945, wstęp i oprac. E. Orlof, A. Pasternak, Rzeszów 1997.
• Świtalski K., Diariusz. Uzupełnienie z lat 1919-1932, przedmowa i oprac. P. Duber i W. Suleja, Warszawa 2012.
• Wojciechowski S., Moje wspomnienia, cz. II, wstęp i oprac. J. Łazor, Warszawa 2017.
• Zaleski A., Wspomnienia, wstęp i oprac. K. Kania, K. Kloc, M. Żukowski, Warszawa 2017.
• Białokur M., Gabriel Narutowicz. Biograafi, Opole 2016.
• Brykczyński P., Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce, Warszawa 2017.
• Czekaj K., Artur Śliwiński (1877-1953). Polityk, publicysta, historyk, Warszawa 2011.
• Faryś J., Funkcjonowanie demokracji parlamentarnej w Drugiej Rzeczypospolitej. Koniflkty wokół przesilenia rządowego w 1922 roku, Szczecin 2019.
• Faryś J., Gabinet Artura Śliwińskiego 28  czerwca - 7  lipca 1922 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Faryś J., Koniflkt Naczelnika Państwa z Sejmem Ustawodawczym w 1922 r., „Dzieje Najnowsze” 1975, nr 3, s. 39-52.
• Faryś M., Konstanty Skirmunt 11  czerwca 1921 - 26  czerwca 1922 [w:] Ministerstwo Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej. Organizacja, polityka, ministrowie, red. P. Długołęcki, K. Szczepanik, współpraca J. Faryś, H. Walczak, Warszawa-Szczecin 2014.
• Faryś M., Pierwszy gabinet Antoniego Ponikowskiego 19 września 1921 - 5 marca 1922 oraz Drugi gabinet Antoniego Ponikowskiego 10 marca 1922 - 6 czerwca 1922 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Garlicki A., Przewrót majowy, Warszawa 1978.
• Landau Z., Zapomniani Ministrowie Skarbu Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2005.
• Mackiewicz S. (Cat), Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989.
• Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943, Warszawa 2005.
• Mikulicz S., Od Genui do Rapallo, Warszawa 1966.
• Nowak M.J., Narutowicz i Niewiadomski. Biograefi równoległe, Warszawa 2019.
• Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, Warszawa 1998.
• Okulicz K., Ostatni akt dramatu Józefa Piłsudskiego, „Zeszyty Historyczne (Paryż) 1966, z. 9, s. 7-45.
• Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Kraków 1995.
• Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914-1918, Warszawa 1978.
• Pajewski J., Postać dziejowa Józefa Piłsudskiego [w:] Józef Piłsudski i jego legenda, red. A. Czubiński, Warszawa 1988.
• Pajewski J., Łazuga W., Gabriel Narutowicz. Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej, Warszawa 1993.
• Pietrzak M., Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919-1926, Warszawa 1969.
• Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, t. II: 1914-1939, Londyn 1967.
• Srebrakowski A., Sejm Wileński 1922 roku. Idea i jej realizacja, Wrocław 1995.
• Suleja W., Artur Śliwiński, premier Republiki Polskiej 28 VI - 7 VII 1922 [w:] Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Chojnowski i P. Wróbel, Wrocław 1992.
• Suleja W., Józef Piłsudski, Wrocław 1995.
• Walczak H., Sojusz z Rumunią w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1931, Szczecin 2008.
• Walczak H., Wizyty szefów państw w ramach wzajemnych stosunków Polski i Rumunii w dwudziestoleciu międzywojennym, Szczecin 2019.
• Wapiński R., Roman Dmowski, Lublin 1988.
• Werschler I., Z dziejów obozu belwederskiego. Tadeusz Hołówko − życie i działalność, Warszawa 1984.
• Zieliński W., Nasi Ministrowie Skarbu i błędy ich polityki w oświetleniu danych urzędowych (1918- 1925 r.), Warszawa [1925].

Identifiers

DOI

10.48261/pis213804

Biblioteka Nauki

2154521