Wojskowa i polityczna walka o Lwów i Galicję Wschodnią w latach 1918-1923: nowe badania historyków ukraińskich

• Authors: Lubomyr Chachuła , Mykoła Łytwyn

Title variants

EN

The Military and Political Struggle for Lviv and Eastern Galicia in 1918–1923: New Research by Ukrainian Historians

Abstracts

PL

Pracownicy naukowi Ośrodka Badania Stosunków Ukraińsko-Polskich przy Instytucie Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy (Lwów) analizują współczesny dorobek naukowy ukraińskich historyków (monografie zbiorowe i indywidualne, tematyczne encyklopedie, publikacje kartograficzne), poświęcone kontekstom geopolitycznym wojny polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919, stanowieniu państwowości Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Ukraińscy historycy za przyczyny porażki ukraińskiej rewolucji, przede wszystkim ZURL w wojnie polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919 uznają: brak jedności wśród elit politycznych, nieukończony proces tworzenia narodu, rozbieżności między narodowymi i socjalnymi celami ogólnoukraińskiego ruchu wyzwoleńczego, za kluczowe zaś uznają wpływ czynników zewnętrznych i militarnych. Jednostronna orientacja ukraińskich polityków z Galicji Wschodniej na Austro-Węgry i Niemcy podczas I wojny światowej doprowadziła do braku konstruktywnych kontaktów z powojennymi rządami Ententy i USA. W związku z nową sytuacją wojskowo-polityczną w Europie Środkowo-Wschodniej, głównie z powodu groźby ekspansji bolszewickiej Rosji oraz rozprzestrzeniania się reżymów komunistycznych, państwa zachodnie skłaniały się do rozstrzygnięcia polsko-ukraińskiego konfliktu zbrojnego o Galicję na korzyść wewnętrznie zwartej Polski. W dniu 14 marca 1923 r. Rada Przedstawicieli państw Ententy uznała Galicję Wschodnią za część Państwa Polskiego, jego rząd obiecał, że zagwarantuje mniejszościom narodowym możliwość rozwoju życia narodowego i kulturalnego, przyzna autonomię Galicji Wschodniej (z czego się nie wywiązał). Ważne źródło budowania narracji historycznej stanowi kult bohaterów oraz mitologia narodowa, państwowa, lokalna. Współcześnie na świecie, a po części również w Ukrainie, w naukach historycznych akceptuje się fakt funkcjonowania w świadomości społecznej historycznych wyobrażeń. Dla badaczy okresu restytucji nowożytnej polskiej i ukraińskiej państwowości narodowe legendy historyczne (o lwowskich i przemyskich Orlętach, o listopadowym zrywie Ukraińców) nie są przejawem wypaczonej wiedzy historycznej, lecz inną niż historia opowieścią o przeszłości. Jednakowoż w profesjonalnym opisywaniu dziejów powinno dominować podejście krytyczne, opierające się na rzetelnej analizie źródeł i profesjonalnej debacie naukowej.

Keywords

PL

Polska; Zachodnioukraińska Republika Ludowa; Galicja Wschodnia; Lwów; Ententa; wojna polsko-ukraińska; geopolityka

EN

West Ukrainian People's Republic; Eastern Galicia; Lviv; Entente; Polish-Ukrainian war; geopolitics

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 189-206

Dates

published

2021

Contributors

author

Lubomyr Chachuła

• Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie
• Lwowskie Muzeum Historyczne

• https://orcid.org/0000000299549962

author

Mykoła Łytwyn

• Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie
• Akademia Wojsk Lądowych im. Hetmana Petra Sahajdacznego

• https://orcid.org/0000000310102329

References

• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918-1923. Dokumenty i materiały. U 5-ty tomach, t. 4, Iwano-Frankiwśk 2008.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918-1923. Dokumenty i materiały. U 5-ty tomach, t. 5, Iwano-Frankiwśk 2008.
• Czornij P., Etniczni hrupy Hałyczyny miżwojennoho periodu: miżetniczne (spiw)żyttia ta sociokulturni transformaciji, Lwiw 2018.
• Diedyk O., Boji u Lwowi 1-21 łystopada 1918 roku, cz. 1, Lwiw 2018.
• Diedyk O., Boji u Lwowi 1-21 łystopada 1918 roku, cz. 2, Lwiw 2018.
• Diedyk O., Czortkiwśka ofenzywa, Lwiw 2019.
• Dziuban R., Kulturni cinnosti ustanow Lwowa u 1939-1953-ch rr.: peremiszczennia i wtraty, Lwiw 2020.
• Fan R., Istorija jewrejśkoji nacionalnoji awtonomiji w period Zachidno-Ukrajinśkoji Respubliky, Lwiw 2019.
• Frans A., Pingwinśkyj ostriw, pereklad. W. Pidmohylnoho, Kyjiw 2014.
• Łukomski G., Partacz Ch., Polak B., Wojna polsko-ukraińska 1918-1919. Działania bojowe - Aspekty polityczne - Kalendarium, Koszalin-Warszawa 1994.
• Górny M., Historiograafi w pamięci i pamięć w historiograifi [w:] Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. IV: Reeflksje metodologiczne, red. H.H. Hahn, R. Traba, Warszawa 2013.
• Haj-Nyżnyk P., ZUNR-ZO UNR: stanowłennia orhaniw włady i derżawnoho uprawlinnia (1918- 1919 rr.), Kyjiw 2018.
• Hałuszczak M., Za piw kroku do peremohy. Wijśkowe budiwnyctwo ta operaciji Hałyćkoji Armiji w 1918-1919 rokach, Lwiw 2020.
• Henerał Myron Tarnawśkyj (1869-1938). Zbirnyk statej i materialiw, Brody 2018.
• Hentosz Ł., Mytropołyt Szeptyćkyj 1923-1939. Wyprobuwannia idealiw, Lwiw 2015.
• Kaczmar Ł., Iwan-Teodor Rudnyćkyj. Żyttia na tli doby, Lwiw 2006.
• Karpenko O., Z istoriji Zachidno-Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky, Iwano-Frankiwśk 2006.
• Kaźmierska K., Rola pamięci zbiorowej we współczesnym społeczeństwie - czy łatwo ją określić? [w:] Przeszłość w dyskursie publicznym, red. A. Szpociński, Warszawa 2013.
• Klimecki M., Polsko-Ukaińska wojna o Lwów i Wschodnią Galicję 1918-1919, Warszawa 2000.
• Klimecki M., Polsko-Ukaińska wojna o Lwów i Wschodnią Galicję 1998-1919 r. Aspekty polityczne i wojskowe, Warszawa 1997.
• Kołesnyk I., Istoryczna pamjat' ta istoriohrajfia: archetypy wzajemodiji [w:] Istorija - mentalnist' - identycznist', Wypusk IV: Istoryczna pamjat' ukrajinciw i polakiw u period formuwannia nacionalnoji swidomosti w XIX - perszij połowyni XX stolittia, red. Ł. Zaszkilniak, J. Pisulińska, P. Sierżęga, Lwiw 2011.
• Kończal K., Historia drugiego stopnia [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014.
• Komar W., Koncepcija prometejizmu w polityci Polszczi (1921-1939 rr.), Iwano-Frankiwśk 2011.
• Kozłowski M., Między Sanem i Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919, Kraków 1990.
• Kozłowski M., Zapomniana wojna. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918-1919, Bydgoszcz 1999.
• Krasiwśkyj O., Schidna Hałyczyna i Polszcza w 1918-1923 rr. Probłemy wzajemowidnosyn, Kyjiw 1998.
• Krotofil M., Ukraińska Armia Halicka 1914-1920. Organizacja, uzbrojenie, wyposażenie i wartość bojowa sił zbrojnych Zachodnio-Ukraińskiej Rebubliki Ludowej, Toruń 2002.
• Kuczeruk W., Ukrajinśka Hałyćka Armija. Dowidnyk, Lwiw 2010.
• Kuhutiak M., Łytwyn M., Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika [w:] Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918-1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2003, t. 2.
• Łechniuk R., Na porozi modernoho switu: ukrajinśki konserwatywni seredowyszcza w Hałyczyni w perszij czwerti XX stolittia, Lwiw 2019.
• Łytwyn M., Naumenko K., Istorija ZUNR, Lwiw 1995.
• Łytwyn M., Proekt „Ukrajina”. Hałyczyna w Ukrajinśkij rewoluciji 1917-1921 rr., Charkiw 2015.
• Łytwyn S., Symon Petlura u borot'bi za samostijnu Ukrajinu, Kyjiw 2018
• Łytwyn M., Ukrajinśko-polśka wijna 1918-1919 rr., Lwiw 1998.
• Makarczuk S., Ukrajinśka respublika hałyczan. Narysy pro ZUNR, Lwiw 1997.
• Monołatij I., Misto dwoch respublik i dyktatury. Kołomyjśki sceny Ukrajinśkoji rewoluciji, Iwano-Frankiwśk 2018.
• Monołatij I., Osobływosti miżetnicznych wzajemyn u zachidnoukrajinśkomu rehioni w Modernu dobu, Iwano-Frankiwśk 2007.
• Mroczka L., Spór o Galicję Wschodnią 1914-1923, Kraków 1998.
• Nicieja S., Cmentarz obrońców Lwowa, Kraków 1990.
• Palijenko M., Teofił Hornykewycz ta ukrajinś ki archiwni kołekciji u Widni, Kyjiw 2012.
• Pawłyszyn O., Jewhen Petruszewycz (1863-1940). Ilustrowanyj biohracfiznyj narys, Lwiw 2013.
• Pawłyszyn O., Lwiwszczyna w dobu Zachidno-Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky (1918-1919), Lwiw 2008.
• Proekt „Ukrajina”. Awstrijśka Hałyczyna, pod red. M. Łytwyna, Charkiw 2016.
• Sowa A., Iwan Boberśkyj: suspilno-kulturna, wijśkowo-polityczna ta oswitnio-wychowna dijalnist', Lwiw 2019.
• Sojusz polsko-ukraiński 1920 roku: reeflksje nad przeszłością - myśli o przyszłości, pod red. J. Matkowskiego i S. Stępnia, Warszawa 2020.
• Stecyszyn O., Łandsknechty Hałyćkoji Armiji, Lwiw 2012.
• Swarnyk H., Archiwni ta rukopysni zbirky Naukowoho towarystwa im. Szewczenka w Nacionalnij Biblioteci u Warszawi. Katałoh-informator, Warszawa-Lwiw-N'ju-Jork 2005.
• Monołatij I., Do pytannia pro charakter (ne)rewolucijnoho ruchu na Schidnij Hałyczyni w 1918 r., „Ukrajinśkyj istorycznyj żurnał” 2019, nr 3, s. 133-154.
• Szpociński A., O współczesnej kulturze historycznej Polaków [w:] Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, red. B. Korzeniewski, Poznań, 2007.
• Topolski J., Historiografia jako tworzenie mitów i walka z nimi [w:] Ideologie, poglądy, mity w dziejach Polski i Europy XIX i XX wieku. Studia historyczne. Księga Pamiątkowa ofiarowana prof. drowi Lechowi Trzeciakowskiemu w 60 rocznicę urodzin, red. J. Topolski, W. Molik, K. Makowski, Poznań 1991.
• Tynczenko R., Widnosyny Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky j Zachidno-Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky (łystopad 1918 - kwiteń 1920 rr.), Kyjiw 2013.
• Tyszczyk B., Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika (1918-1923). Istorija derżawy i prawa, Lwiw 2017.
• Wasyłyk I., Kost' Łewyćkyj: wid adwokata do premjera ZUNR, Kyjiw 2012.
• Wełykoczij W., Monołatij I., Płekan J., „Buły traktowani humanno…”. Kosacziwśkyj tabir dla internowanych osib w konteksti ukrajinśko-polśkych wzajemyn u Hałyczyni 1918-1919 rr., IwanoFrankiwśk 2019.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918-1923. Ilustrowana istorija, Lwiw; Iwano-Frankiwśk 2008.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika, red. M. Łytwyn, Kyjiw 2018.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918-1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2018, t. I.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918-1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2019, t. II.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918-1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2020, t. III.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918-1923. Istorija, keriwnyk awtorśkoho kołektywu i widp., red. O. Karpenko, Iwano-Frankiwśk 2001.
• Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918-1923. Uriady. Postati, red. M. Łytwyn, I. Pater, I. Solar, Lwiw 2009.
• Zawalniuk O., Olijnyk S., Ukrajinśka Hałyćka Armija na Podilli (łypeń 1919 - traweń 1920 rr.), Kamjaneć-Podilśkyj 2013.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213811

Biblioteka Nauki

41319603