Niepodległość zaklęta w poezji - językowe wyznaczniki narodowych wartości w liryce lotniczej

• Authors: Danuta Jastrzębska-Golonka

Title variants

EN

Independence Enchanted in Poetry – the Linguistic Determinants of National Values in the Aviation Lyrics / Air Force Lyrics

Abstracts

PL

Burzliwa historia Polski i walk niepodległościowych narodu polskiego znalazła swoje odbicie w narodowej literaturze i sztuce. W celu określenia językowych wyznaczników narodowych wartości zakodowanych w poezji wojennej (tzw. tyrtejskiej) poddano badaniu zbiór liryki autorstwa lotników walczących w polskich dywizjonach w Wielkiej Brytanii. Poezja lotnicza ze względu na uwarunkowania bojowe, społeczne i polityczne różni się od poezji legionowej czy powstańczej. Konotuje ona zestaw uniwersalnych motywów, symboli, słów kluczy i wartości, które okazują się wspólne, ale posiada też swoiste, typowe dla niej: przestrzeń, ocean, ptaki, lot, skrzydło, biało-czerwona szachownica, tęsknota, zdrada. Pełna poświęceń walka za wolność Ojczyzny i świata kończy się polityczną zdradą, wykluczeniem z Parady Zwycięstwa w Londynie, społecznym odrzuceniem i niemożnością powrotu do Polski, czemu poeci dają wyraz w utworach implikujących silne emocje: gniew, frustrację, gorycz rozczarowania i rozżalenie. Podsumowując, analiza językowych wykładników wartości narodowych obecnych w analizowanym zbiorze poezji wojennej dowiodła jednolitości polskiej tożsamości narodowej i uniwersalności narodowego systemu aksjologicznego.

Keywords

PL

niepodległość; język poezji; poezja wojenna; poezja lotnicza polskich dywizjonów; w Wielkiej Brytanii; tożsamość narodowa; wartości

EN

independence; language of poetry; war poetry; poetry of Polish squadrons; in Great Britain; national identity; values

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 298-321

Dates

published

2021

Contributors

author

Danuta Jastrzębska-Golonka

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

• https://orcid.org/0000000171936824

References

• Antologia poezji i prozy lotniczej, wybrał i oprac. Komitet Redakcyjny w składzie: P. Moskwa, A. Kaliniecka, S. Mioduchowski, M. Sawicki, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1987.
• Bachelard G., Wyobraźnia poetycka, wybór i tłum. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, przedmowa J. Błoński, Warszawa 1975, s. 197.
• Balcerzan E., Poezja polska w latach 1918-1939, Gdańsk 2000.
• Blicharski C., Tarnopolanina żywot niepokorny, Warszawa 2013.
• Chenel A.P., Simarro A.S., Słownik symboli, tłum. M. Boberska, Warszawa 2008.
• Chłap-Nowakowa J., Poezja i pamięć: odzyskanie niepodległości, bohaterowie i święta narodowe w twórczości środowiska poetyckiego 2 Korpusu Polskiego, „Dzieje Najnowsze” 2019, nr 2, s. 45-66.
• Chłap-Nowakowa J., Sybir, Bliski Wschód, Monte Cassino. Środowisko poetyckie 2. Korpusu i jego twórczość, Kraków 2004.
• Filina M., Ossowska D., Losy Polaków na Kaukazie, cz. I: „Tbiliska grupa” polskich poetów zesłań- czych, Tbilisi 2015.
• Gazda G., Tynecka-Makowska S., Słownik rodzajów i gatunków literackich, Kraków 2006.
• Gretzyngier R., Matusiak W., Zieliński J., Lotnictwo polskie na Zachodzie 1939-1947. Polish Air Force, Wydawnictwo ZP, b.d.
• Jackowska A.M., Sowiety na ławie oskarżonych. Polskie uczestnictwo w propagandowej zimnej wojnie we Francji w latach 1947-1952, Warszawa 2018.
• Janion M., Literatura i spisek, „Pamiętnik Literacki” 1976, nr 67/4, s. 23-61.
• Jaworska K., Wątłe ślady. O losach twórczości kilku poetek-żołnierzy Armii Polskiej na Wschodzie [w:] Paryż-Londyn-Monachium-Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, t. II, pod red. V. Wejs-Milewskiej i E. Rogalewskiej, Białystok 2016.
• Karwala M., Poezja legionowa i żołnierska czasu wielkiej wojny, „Rocznik Biblioteki Kraków” R. II: 2018, s. 97-115.
• Kornicki F., Zmagania. Autobiograafi dowódcy dywizjonu myśliwskiego, Warszawa 2017.
• Król M., Krupiński G., Sułek H., Słownik terminów literackich, pod red. H. Sułka, Kraków 2008.
• Kulawik A., Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, Kraków 1997.
• Matusiak W., Polskie skrzydło myśliwskie w Wielkiej Brytanii, „Biuletynu IPN” 2007, nr 10-11, s. 61-73.
• Matusiak W., Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii, „Biuletyn IPN” 2009, nr 8-9 (103-104), s. 101-115.
• Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, przedmowa A. Gieysztor, Warszawa 1987.
• Miodońska-Brookes E., Kulawik A., Tatara M., Zarys poetyki, Warszawa 1980.
• Otwinowska J., Czytanka na klasę I. Podręcznik do nauki języka polskiego dla dzieci od lat 10-12, wyd. 3, Londyn 1979.
• Peszkowski Z., Wspomnienia jeńca z Kozielska, Warszawa 1989.
• Piłsudski J., O wartości żołnierza Legionów (5 sierpnia 1923 r.) [w:] Pisma zbiorowe Józefa Piłsudskiego, t. VI, Warszawa 1937, s. 60-78.
• Przedpełski A., Lotnictwo Wojska Polskiego: zarys historii 1918-1996, Warszawa 1997.
• Romanowski A., „Przed złotym czasem”: szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej lat 1908- 1918, Kraków 1990.
• Russocki S., Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa 1978.
• Szczepaniak A., Obraz codziennego życia żołnierzy I i II Brygady Legionów w poezji i pieśni z czasów pierwszej wojny światowej 1914-1918, „Kwartalnik Opolski” 2015, 2/3, s. 3-24.
• Święch J., Literatura polska w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1997 (i nast. wydania).
• Święch J., Poeci i wojna. Rozprawy i szkice, Warszawa 2000.
• Wolsza T., Sprawa II Korpusu oraz absencji Polaków w londyńskiej paradzie zwycięstwa 8 czerwca 1946 r. (przyczynek do genezy „zimnej wojny”), „Dzieje Najnowsze” 1997, nr 2, s. 87-99.
• Lista ICOS kluczowych terminów onomastycznych, tłum. i oprac. A. Gałkowski i U. Bijak, Grupa Terminologiczna ICOS International Council of Onomastic Sciences, Łódź-Kraków 2018, http://onomastyka.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2019/03/Lista-ICOS-kluczowych-termin %C3%B3w-onomastycznych.pdf, dostęp 20 IV 2020 r.
• Łepkowski P., Londyn: Parada Zwycięstwa bez Polaków, „Rzeczpospolita”, 9 VI 2018, https://www. rp.pl/Rzecz-o-historii/306079942-Londyn-Parada-Zwyciestwa-bez-Polakow.html, dostęp 20 IV 2020 r.
• Mruk K., Zmyślony W., Polskie Siły Powietrzne w II Wojnie Światowej. Cmentarz Lotników Polskich w Newark-on-Trent hr. Nottinghamshire (Anglia), http://www.polishairforce.pl/_cmnewark. html, dostęp 21 IV 2020 r.
• hTe Royal Air Force Motto - “Per Ardua ad Astra” - Motto Królewskich Sił Powietrznych - „Per Ardua ad Astra”, https://www.raf.mod.uk/history/theroyalairforcemotto.cfm, dostęp 29 IV 2021 r.
• Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl, dostęp 20 IV 2020 r.
• Sztandar Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, http://www.muzeumwp.pl/aktualnosci/631, sztandar-polskich-sil-powietrznych-na-zachodzie.php, dostęp 20 IV 2020 r.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213817

Biblioteka Nauki

2154475