Zagadnienie Kościoła katolickiego podczas spotkań roboczych organów wyznaniowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Niemieckiej Republiki Demokratycznej1

• Authors: Dominik Zamiatała

Title variants

EN

The Issue of the Catholic Church During Working Meetings of the Denominational Bodies for Religious Matters of the People’s Republic of Poland and the German Democratic Republic

Abstracts

PL

W prowadzeniu polityki wobec Kościoła katolickiego w NRD i PRL sporą pomocą były robocze spotkania organów wyznaniowych obu państw: Sekretariat Stanu do Spraw Kościelnych (SSdsK) i Urząd do spraw Wyznań. Ułatwiały one realną ocenę bieżącej sytuacji oraz pomagały w ustalaniu dalszych zadań. Dawały możliwość dobrego zapoznania stron z aktualną problematyką wyznaniową. Wymiana informacji na tych naradach przyczyniała się do lepszego poznania różnic występujących w zakresie polityki wobec Kościoła w obu krajach socjalistycznych. W uzgadnianiu zagadnień urzędy opierały się na marksistowsko-leninowskiej analizie sytuacji oraz politycznych wskazówkach swoich partii jako podstawy kooperacji urzędów wyznaniowych PRL i NRD. Dzięki temu podjęta w ich zakresie koordynacja i współpraca pozwalała im skuteczniej wykorzystać koncepcje i udoskonalać metody zróżnicowanej polityki wobec Kościoła katolickiego. Dokonywano okresowych podsumowań wyników w zakresie polityki wyznaniowej wobec Kościoła katolickiego. Na tych spotkaniach analizowano relacje władz państwowych z biskupami w obu krajach. Omawiano także stosunek do Stolicy Apostolskiej, wymieniano poglądy i informacje o nowych aspektach polityki Watykanu wobec krajów socjalistycznych. Podejmowano kwestię wciągnięcia katolików świeckich, a także duchowieństwa i hierarchii do wspierania polityki państw socjalistycznych pod pozorem walki o pokój w ramach Berlińskiej Konferencji Katolików. Dyskutowano na temat sposobów aktywizacji w jej ramach organizacji katolickich krajów socjalistycznych i zachodnich pod hasłem walki o umocnienie pokoju światowego.

Keywords

PL

Kościół katolicki; Niemiecka Republika Demokratyczna; Polska Rzeczpospolita Ludowa; Sekretariat Stanu do Spraw Kościelnych; Urząd do spraw Wyznań; duchowieństwa; biskupi; Watykan

EN

Catholic Church; German Democratic Republic; Polish People’s Republic; State Secretariat for Church Affairs; Office for Religious Affairs; clergy; bishops; Vatican

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 631-657

Dates

published

2021

Contributors

author

Dominik Zamiatała

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

• https://orcid.org/0000000238147441

References

• Besier G., Represje wobec duchowieństwa w NRD: Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. J. Myszor, A. Dziurok, Katowice 2004, s. 78–82.
• Boyens A., Das Staatssekretariat für Kirchenfragen [w:] Die Kirchenpolitik von SED und
• Staatssicherheit. Eine Zwischenbilanz (Analysen und Dokumente. Wissenschaftliche Reihe der
• Bundesbeauftragten für die Unterlagen des Staatssicherheitsdienstes der Ehemaligen Deutschen
• Demokratischen Republik (BStU). 7), wyd. C. Vollnhals, Berlin 1997, s. 120–138.
• Dziobek-Romański J, Uznawanie związków religijnych w Polsce (1944–1989) narzędziem dyskryminacyjnej polityki władz, Lublin 2004.
• Fijałkowska B., Partia wobec religii i Kościoła w PRL, t. 1: 1944–1955, Olsztyn 1999.
• [Fünfter] V. Parteitag der SED, https://www.hdg.de/lemo/kapitel/geteiltes-deutschland-gruenderjahre/weg-nach-osten/v-parteitag-der-sed.html, dostęp 2 XI 2020 r.
• Grajewski A., Chronologia i historyczne uwarunkowania represji wobec duchowieństwa katolickiego w krajach Europy Środkowej [w:] Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. J. Myszor, A. Dziurok, Katowice 2004, s. 15–34.
• Jędraszewski M., Partia komunistyczna walcząca z religią i państwo komunistyczne gwarantujące wolność religijną jako teoretyczne podstawy marksizmu-leninizmu w walce z religią i Kościołem katolickim w krajach realnego socjalizmu, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2008, t. 22.
• Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce, oprac. J. Janitz et al., Warszawa 1987.
• Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945–1974, Warszawa 2019.
• Marks K., Engels F., Lenin W., O religii, b.m. 1984.
• Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe, t. 1: Zagadnienia wstępne. Rys historyczny, Lublin 1996.
• Misztal H., Mezglewski A., Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do Spraw Wyznań [w:] Prawo i polityka w Polsce Ludowej.
• Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 X 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005, s. 33–70.
• Mau R., Eingebunden in den Realsozialismus? Die Evangelische Kirche als Problemder SED, Göttingen 1994.
• Noszczak B., Antykościelna międzynarodówka. Współpraca polskiego Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach „demokracji ludowej” (1954–1962), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 1.
• Seigewasser, Hans Ferdinand Franz, https://www.deutsche-biographie.de/sfz120997.html, dostęp 1 XI 2020 r.
• Tarasiński J., Komuniści wobec Kościołów w Niemieckiej Republice Demokratycznej w latach 1949–1978, Toruń 2013.
• Wallmann J., Kirchengeschichte Deutschlands seit der Reformation, Tübingen 2006.
• Włodkowski R., Powstanie i organizacja referatów do spraw wyznań w prezydiach rad narodowych województwa szczecińskiego w latach 1950–1959 [w:] Społeczeństwo – Państwo – Kościół (1945–2000). Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej. Szczecin 15–16.06.2000, red. A. Kawecki, K. Kowalczyk, A. Kubaja A., b.m., b.d., s. 82–87.
• Wolf V., Świadectwo Kościoła pod rządami komunistycznymi [w:] Świadectwo Kościoła katolickiego w systemie totalitarnym Europy Środkowo-Wschodniej. Księga Kongresu teologicznego Europy Środkowo-Wschodniej KUL 11–15 sierpnia 1991, Lublin 1994, s. 39–44.
• Zagała T., Kapłan w świecie bez Boga. Ks. Bernard Lichtenberg z Oławy (1875–1943), Wrocław 2003.
• Zamiatała D., Robocze spotkania pionów wyznaniowych PRL i CSRS (zarys problemów), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2018, nr 2.
• Zamiatała D., Zakony męskie w polityce władz komunistycznych w Polsce w latach 1945–1989, t. 1: Problematyka organizacyjno personalna, Łomianki, 2011.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213832

Biblioteka Nauki

2154454