Marszałek Józef Piłsudski i pułkownik Ignacy Matuszewski. Kilka refleksji o wzajemnych relacjach

• Authors: Mariusz Wołos

Title variants

EN

Marshal Józef Piłsudski and Colonel Ignacy Matuszewski. A Few Reflections on their Relationship

Abstracts

PL

Ignacy Matuszewski zadeklarował się jako zwolennik obozu politycznego Józefa Piłsudskiego stosunkowo późno, bo dopiero na przełomie 1917 i 1918 r. Szybko awansował w formalnej i nieformalnej hierarchii tegoż obozu. Już w grudniu 1918 r. został oficerem wywiadu, a nieco ponad półtora roku później – w lipcu 1920 r. – szefem wywiadu. Tym samym stał się jednym z najbliższych współpracowników Piłsudskiego w czasie wojny polsko-sowieckiej, zyskując kredyt zaufania na przyszłość. Po odzyskaniu władzy przez Piłsudskiego w wyniku zamachu stanu w maju 1926 r. Matuszewski pracował na odpowiedzialnych stanowiskach w dyplomacji. W latach 1929–1931 był kierownikiem Ministerstwa Skarbu. Jego współpraca z Marszałkiem układała się dobrze, mimo trwającego wielkiego kryzysu gospodarczego. Jednak wiosną 1931 r. Piłsudski nakazał usunąć Matuszewskiego z rządu i odmówił mu jakiejkolwiek możliwości pracy w dyplomacji. Przyczyny tej zmiany stanowiska nie są do końca jasne. Zapewne były one spowodowane nie tyle ograniczeniem przez Matuszewskiego budżetu dla wojska, ile uczynieniem tego pod nieobecność Piłsudskiego i bez jego zgody. W opinii Marszałka było to złamanie zasad obowiązujących w jego obozie władzy i najwyższy wyraz nielojalności. Mimo to Matuszewski pozostał wierny ideałom Piłsudskiego do końca życia.

Keywords

PL

Józef Piłsudski; Ignacy Matuszewski; polska elita polityczna 1918–1939

EN

Józef Piłsudski (1867–1935); Ignacy Matuszewski (1891–1946); Polish political elites 1918–1939

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2022
• Volume: 39
• Issue: 1
• Pages: 452-475

Dates

published

2022

Contributors

author

Mariusz Wołos

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

• https://orcid.org/0000000169431069

References

• Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, t. 1: 1918-1932, red. T. Jędruszczak, M. Nowak-Kiełbikowa, Warszawa 1989.
• Drymmer W.T., W służbie Polsce. Wspomnienia żołnierza i państwowca z lat 1914-1947, Kraków 2014.
• „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”, 1926.
• Hoppe J., Wspomnienia, przyczynki, reeflksje, Londyn 1972.
• Journal du général Edmond Buat 1914-1923, présenté et annoté par F. Guelton, préface G.-H. Soutou, Paris 2015.
• Kessler H., Moja polska misja. Z Dziennika 1918, wybór i oprac. K. Ruchniewicz, M. Zybura, Poznań 2018.
• Komunikaty Informacyjne Komisariatu Rządu na m.st. Warszawę, t. 3, z. 2: (3 kwietnia 1929- 28 czerwca 1929), red. I. Marczak, Warszawa 1994.
• Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d'Orsay, Warszawa 1993.
• „Mam na Pana nowy zamach…”. Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946-2000, t. 2, wybór i oprac. S.M. Nowinowski i R. Stobiecki przy współpracy A. Brzezińskiej i M. Przybysz-Gralewskiej, Łódź-Paryż 2019.
• Matuszewski I., Nie ma wolności bez wielkości. Pisma wybrane, t. 1: 1912-1942, wprowadzenie, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
• Matuszewski I., O Polskę całą, wielką i wolną. Pisma wybrane, t. 2: 1943-1946, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
• Miedziński B., Droga do Moskwy, „Kultura” 1963, nr 6 (188).
• Miodowski A., Sprawozdanie z I Ogólnego Zjazdu Delegatów Wojskowych Polaków w Rosji (7.06- 22.06.1917 R.), „Studia Podlaskie” 2000 t. 10.
• Mościcki I., Autobiograafi , słowo wstępne L. Wałęsa, wstęp, przypisy i oprac. M.M. Drozdowski, Warszawa 1993.
• Raport Pułkownika Barty do Pułkownika Rydza Śmigłego o P.O.W. w Rosji 20 VI 1918 (dokument przygotowywany do druku przez J. Gierowską-Kałłaur i M. Wołosa).
• Rataj M., Pamiętniki, do druku przygotował J. Dębski, Warszawa 1965.
• Römer M., Dzienniki, t. 4: 1920-1930, wybór J. Sienkiewicz, red. A. Knyt, Warszawa 2018.
• Schimitzek S., Drogi i bezdroża minionej epoki. Wspomnienia z lat pracy w MSZ (1920-1939), Warszawa 1976.
• Składkowski F.S., Strzępy meldunków, przedmową opatrzył A. Garlicki, Warszawa 1988.
• Studnicki W., Ludzie, idee i czyny, Warszawa 1937.
• Świtalski K., Diariusz 1919-1935, do druku przygotowali A. Garlicki, R. Świątek, Warszawa 1992.
• Świtalski K., Diariusz. Uzupełnienia z lat 1919-1932, przedmowa i przygotowanie do druku P. Duber, W. Suleja, Warszawa 2012.
• Wańkowicz M., Przez cztery klimaty, Warszawa 1976.
• Wierzyński K., Pamiętnik poety, oprac., wstępem i przypisami opatrzył P. Kądziela, Warszawa 2018.
• Zakrzewski S.Z., Na wozie i pod wozem. Autobiograafi ocfiera wywiadowczego „Dwójki” 1890-1945, oprac. L.J. Zakrzewski, Warszawa 2010.
• Zamorski K.J., Dzienniki (1930-1938), oprac. R. Litwiński, M. Sioma, Warszawa 2011.
• Zawadzki W.M., Dziennik, wstęp i oprac. J. Mierzwa, Kraków 2010.
• Zbyszewski W.A., Gawędy o ludziach i czasach przedwojennych, wybór, wstęp i oprac. A. Garlicki, Warszawa 2000.
• Zbyszewski W.A., Ignacy Matuszewski, „Wiadomości”, 13 października 1946 (nr 28).
• Żongołłowicz B., Dzienniki 1930-1936, oprac. D. Zamojska, Warszawa 2004.
• Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1900.
• Bartoszewicz H., Roman Knoll. Polityk i dyplomata, Warszawa 2018.
• Cenckiewicz S., „Hiram” w poetyckiej klamrze. O literacko-politycznych żywiołach płk. Ignacego Matuszewskiego (1891-1946) [w:] I. Matuszewski, Nie ma wolności bez wielkości. Pisma wybrane, t. 1: 1912-1942, wprowadzenie, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
• Cenckiewicz S., Pułkownik Ignacy Matuszewski 1891-1946, Warszawa 2017.
• Cenckiewicz S., „Rola zajęcy na miedzy”. Stanisława Kuszelewska-Rayska (24 XII 1894-24 I 1966) [w:] S. Kuszelewska-Rayska, Kobiety. Dziwy życia, posłowie S. Cenckiewicz, Poznań 2014.
• Cisek J., Suleja W., Ignacy Matuszewski w rokowaniach ryskich [w:] Traktat ryski 1921 roku po 75 latach, studia pod red. M. Wojciechowskiego, Toruń 1998.
• Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie wielkopolskie1918-1919. Zarys dziejów, WarszawaPoznań 1988.
• Faryś J., Kenar T., Drugi gabinet Józefa Piłsudskiego 25  sierpnia-4  grudnia 1930 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Filipkowska H., Kuszelewska 1. v. Matuszewska, 2. v. Rayska Stanisława [w:] Polski Słownik Biogracfizny, t. 16, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
• Gałęzowski M., Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939-1947, Warszawa 2005.
• Historia dyplomacji polskiej, t. IV: 1918-1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
• Holiczenko A., Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW-Wschód, 1914-1921, Olsztyn 2012.
• Kalbarczyk S., Kazimierz Bartel (1882-1941). Uczony w świecie polityki, Warszawa 2015.
• Kenar T., Drugi gabinet Walerego Sławka 4 grudnia 1930-26 maja 1931 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Kenar T., Pierwszy gabinet Walerego Sławka 29 marca-23 sierpnia 1930 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Kornat M., Wołos M., Józef Beck 1894-1944. Biograafi, Kraków 2020.
• Krasucki E., Gabinet Kazimierza Świtalskiego 14 kwietnia-7 grudnia 1929 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Landau Z., Matuszewski Ignacy Hugo Stanisław [w:] Polski Słownik Biogracfizny, t. 20, WrocławWarszawa-Kraków-Gdańsk 1975.
• Olstowski P., Wołos M., Rola militarna i polityczna Polskiej Organizacji Wojskowej w odzyskaniu niepodległości. Próba bilansu, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2018, nr 1-2 (263-264).
• Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926-1939, Lublin 2005.
• Piotrowski J., Generał Stefan Hubicki. Żołnierz, polityk, lekarz (1877-1955), Wrocław 2009.
• Suleja W., Mundur na nim szary… Rzecz o Józeefi Piłsudskim (1867-1935), Warszawa 2018.
• Urbanowicz A.A., Piąty gabinet Kazimierza Bartla 29 grudnia 1929-17 marca 1930 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926- 1932 i 1939-1941, Warszawa 1999.
• Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990.
• In the 2016-2020 term of ocfie, he was Vice-Rector for for Research of the Pedagogical University of Cracow. He conducts research in the efild of the history of diplomacy in the 20th century, biographical studies, the history of the Soviet Union, Polish irredentism before and during the First World War, contemporary Russian and Polish historiography, and national minorities in Europe. He is the author of nearly 250 scienticfi works, including the following monographs: Alfred Chłapowski (1874-1940). Biograafi ambasadora Polski we Francji (Alfred Chłapowski (1874-1940). Biography of the Polish Ambassador to France, 1999, 2001); Generał dywizji Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Biograafi wojskowa (General Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Military biography, 2000, 2008); Francja-ZSRR. Stosunki polityczne w latach 1924-1932 (France-USSR. Political relations 1924-1932, 2004); Треугольник Москва-Варшава-Берлин. Очерки истории советско-польско-германских отношений в 1918-1939 гг. (Triangle Moscow-Warsaw-Berlin. History of the Soviet-Polish-German relations 1918-1939, 2011; co-author Julia Kantor); O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym.
• Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925-1926 (About Piłsudski, Dmowski and the coup d'etat in May 1926. Soviet diplomacy towards Polish during the political crisis of 1925-1926, 2013); ”Ojczyźnie służy”. Damian Stanisław Wandycz (1892-1974) (“It serves the homeland. ”Damian Stanisław Wandycz (1892-1974), 2015); Przerwana droga do Niepodległej. Kazimierz Piątek „Herwin” (1886-1915) (Interrupted road to Independence.
• Kazimierz Piątek ”Herwin” (1886-1915), 2016); Józef Beck. Biograafi (Józef Beck. Biography, 2020; together with Marek Kornat); source editor: Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1931 (Polish Diplomatic documents 1931, 2008); Dokumenty do historii stosunków polsko-sowieckich 1918-1945 (Documents on the history of the Polish-Soviet relations) vol. I: 1918-1926, part. 1-2 (2020; together with Jan Jacek Bruski).

Identifiers

DOI

10.48261/pis223921

Biblioteka Nauki

2156698