Pozostał w kontrze. Leopold T yrmand wobec ruchów kontestacyjnych w USA na kartach Dzienników Stefana Kisielewskiego

• Authors: Mikołaj Wolski

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia – w świetle Dziennikow Stefana Kisielewskiego z lat 1968–1970 – sylwetkę Leopolda Tyrmanda jako wroga ruchow kontestacyjnych w Stanach Zjednoczonych. Na przełomie 1968 i 1969 r. Tyrmand był wykładowcą na Columbia University. Sprzeciwiał się wowczas tym poglądom młodzieży amerykańskiej, które uważał za neomarksistowskie i maoistyczne. Analiza historycznego kontekstu amerykańskiej publicystyki Tyrmanda z lat 1968–1970 ukazuje jego nieprzejednany stosunek do ruchu Nowej Lewicy oraz sowieckiego i chińskiego komunizmu. Fala protestow z 1968 r. spotkała się z krytyką pisarza. Stefan Kisielewski w swych Dziennikach nawiązuje także do konserwatyzmu Tyrmanda, co jednak nasuwa wątpliwości interpretacyjne. Antykomunistyczna postawa pisarza nie może być rozpatrywana w oderwaniu od zimnowojennej rywalizacji geopolitycznej Stanow Zjednoczonych, Związku Sowieckiego i Chińskiej Republiki Ludowej. Pisarz nie uległ ideologii komunizmu ani w Polsce, ani w Ameryce w okresie przybierającej na sile ekspansji Nowej Lewicy.

Keywords

PL

Leopold Tyrmand; Stefan Kisielewski; Dzienniki; Nowa Lewica; 1968; Columbia University

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2022
• Volume: 40
• Issue: 2
• Pages: 128-150

Dates

published

2022

Contributors

author

Mikołaj Wolski

• Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach

References

• Archiwum Ośrodka KARTA, FOK/112/6/108.
• University Archives, Rare Book & Manuscript Library, Columbia University Libraries, Columbia University Graduate Faculties Announcement, 1968-1969, CW4 I 1968-1969, University Archives, Rare Book & Manuscript Library, Columbia University Libraries, Columbia University Bulletin 1968-1969, New York 1968.
• Columbia University, Strike Coordinating Committee, Why We Strike, New York 1968.
• Gilbert D., Love and Struggle: My Life in SDS, the Weather Underground, and Beyond, Oakland 2012.
• Jerzy Giedroyc, Czesław Miłosz. Listy 1964-1972, oprac. M. Kornat, Warszawa 2011.
• Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 1996.
• Kunen J.S., eTh Strawberry Statement. Notes of a College Revolutionary , New York 1969.
• Rudd M., Underground: My Life with SDS and the Weathermen, New York 2009.
• Tyrmand L., Porachunki osobiste, Warszawa 2020.
• Tyrmand L., Zapiski dyletanta, Warszawa 1991.
• W emigracyjnym labiryncie. Listy 1965-1982. Sławomir Mrożek - Leopold Tyrmand, wstęp i oprac. D. Pachocki, posłowie T. Nyczek, Kraków 2017.
• Biłas-Pleszak E., Kultura a styl wypowiedzi autobiogracfiznej. Dyskursywność dzienników Zygmunta Mycielskiego i Stefana Kisielewskiego, „Stylistyka” 2013, t. 22.
• Broński M., Leopold Tyrmand (1920-1985), „Kultura” 1985, nr 7-8 (454-455).
• Byrski Z., „Nowa lewica” a lewica antykomunistyczna, „Kultura” 1970, nr 7-8 (274-275).
• Ciołkiewicz-Latek U., Muzyka w „Dziennikach” Stefana Kisielewskiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2012, nr 2.
• Columbia Spectator, Crisis at Columbia: An Inside Report on the Rebellion at Columbia From the Pages of the Columbia Daily Spectator, „Columbia Spectator” 1968, vol. 112, no 101, April 24.
• Horubała A., (Auto)biograafi Miłosza, „Uważam Rze” 2011, nr 14.
• Kisiel [Kisielewski S.], Wyznanie wiary liberała!! (felieton wyrażający wyłącznie osobiste poglądy autora), „Tygodnik Powszechny” 1947, nr 30 (123).
• Lubelski J., Arogancka elegancja, czyli „rozkosze konserwatyzmu”, „Fronda” 2013, nr 68.
• Malon J., Obraz nadawcy w „Dziennikach” Stefana Kisielewskiego, „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze” 2015.
• Malon J., Tożsamość publicysty - ślady mizantropii w „Dziennikach” Stefana Kisielewskiego, „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze” 2013.
• Miodek J., Język „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, „Orbis Linguarum” 1998, vol. 8.
• Piasecki S., Były poputczik Miłosz, „Wiadomości” 1951, R. VI, nr 44 (292).
• Porczyńska A., Przesłanki wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych Richarda Nixona w Moskwie w dniach 22-30 maja 1972 roku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2005, nr 78.
• Prachnio P., Geowładza. Zarys problematyki na podstawie dzienników Marii Dąbrowskiej, Leopolda Tyrmanda i Stefana Kisielewskiego, „Teksty Drugie. Teoria Literatury - Krytyka - Interpretacja” 2021, nr 3.
• Skarbowski J., Muzyka i muzycy w „Dziennikach” Stefana Kisielewskiego, „Ruch Muzyczny” 2001, nr 16.
• Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2013, nr 16.
• Wojnowski M., Koniflkty na tle rasowym jako narzędzie destrukcji Stanów Zjednoczonych w działaniach rosyjskich służb wywiadowczych, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2020, nr 23 (12).
• Zychowicz D., Wobec komunizmu. Krytyka realiów komunistycznej Polski w „Dziennikach” Stefana Kisielewskiego, „Zeszyty Społeczne KIK” 2020, R. 23, nr 23.
• Tyrmand L., Siedem dalekich rejsów, Londyn 1992.
• Tyrmand L., Cywilizacja komunizmu, Warszawa 2016.
• Rosen M., Oxenbury H., Idziemy na niedźwiedzia, Warszawa 2015.
• Baker M.A. [and others], Police on campus: the mass police action at Columbia University spring, 1968, New York 1969.
• Bartyzel J., Stefan Kisielewski jako publicysta i „zwierzę polityczne” [w:] Dysonanse - twórczość Stefana Kisielewskiego (1911-1991), red. A. Hejmej, K. Hawryszków, K. Cudzich-Budniak, Kraków 2011.
• Bradley S.M., Harlem vs. Columbia University: Black Student Power in the Late 1960s, UrbanaChicago 2009.
• Burleigh M., Blood and Rage: a Cultural History of Terrorism, New York 2009.
• Burrough B., Days of Rage: America's Radical Underground, the FBI, and the Forgotten Age of Revolutionary Violence, New York 2015.
• Cenckiewicz S., „Hiram” w poetyckiej klamrze. O literacko-politycznych żywiołach płk. Ignacego Matuszewskiego (1891-1946) [w:] Ignacy Matuszewski. Nie ma wolności bez wielkości. Pisma wybrane, t. 1: 1912-1942, wybór, wprowadzenie i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
• Cenckiewicz S., Komitet na celowniku „Kominternu”. O polskich komunistach w Ameryce na marginesie książki Wacława Jędrzejewicza o historii KNAPP [w:] idem, Śladami bezpieki i partii. Studia - źródła - publicystyka, Łomianki 2009.
• Collier P., Horowitz D., Destructive Generation: Second oThughts About the '60s, San Francisco 2006.
• Dasko H., Odlot malowanego ptaka, Warszawa 2009.
• Dasko H., Tyrmand, Ameryka, Dziennik, „Res Publica” 1990, R. 4, nr 5.
• Dasko H., Wstęp do „Dziennika 1954” [w:] L. Tyrmand, Dziennik 1954. Wersja oryginalna, wstęp i oprac. H. Dasko, Warszawa 1999.
• Dezinformacja oręż wojny, oprac. V. Volko,f Warszawa 1991.
• Grzeniewski L.B., Wprowadzenie [w:] S. Kisielewski, Dzienniki, Warszawa 1996.
• Karpiński K., Był jazz. Krzyk jazz-bandu w międzywojennej Polsce, Kraków 2014.
• Koper S., Skandaliści PRL, Warszawa 2014.
• Kwiatkowska K.I., Gawęcki M., Tyrmand i Ameryka, Gdańsk 2011.
• Łęcki K., Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych - na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, Katowice 2012.
• McCaughey R.A., Stand, Columbia, A History of Columbia University on the City of New York, 1754-2004, New York 2003.
• Millati P., Amerykańska przygoda Leopolda Tyrmanda z konserwatyzmem [w:] Literatura polska obu Ameryk. Studia i szkice, seria druga, red. B. Szałasty-Rogowska, Katowice 2016.
• Osiecka A., Z Tyrmandem w Ameryce [w:] Po prostu Agnieszka. W 75. rocznicę urodzin Agnieszki Osieckiej. Studia i materiały, red. I. Borkowski, Wrocław 2011.
• Podhoretz N., Dlaczego byliśmy w Wietnamie?, Gdynia-Warszawa 1991.
• Polony L., Kisielowe spory o muzykę po latach [w:] Dysonanse - twórczość Stefana Kisielewskiego (1911-1991), red. A. Hejmej, K. Hawryszków, K. Cudzich-Budniak, Kraków 2011.
• Przybylski R.K., O tym jak Leopold Tyrmand wałęsał się w świecie kultury popularnej, Poznań 1998.
• Roszkowski W., Rozstrzaskane lustro. Upadek cywilizacji zachodniej, Kraków 2019.
• Sernicka K., Gawęcki M., Amerykański brzeg Leopolda Tyrmanda, Warszawa 1993.
• Siedlecka J., Kryptonim „Liryka” - bezpieka wobec literatów, Warszawa 2008.
• Siedlecka J., Wypominki, Warszawa 1996.
• Siedlecka J., Wypominków ciąg dalszy, Warszawa 1999.
• Szaruga L., „Ta bzdura” (o jednym z wątków „Dzienników” Kisielewskiego) [w:] Dysonanse - twórczość Stefana Kisielewskiego (1911-1991), red. A. Hejmej, K. Hawryszków, K. Cudzich-Budniak, Kraków 2011.
• ohTmpson E.M., Leopold Tyrmand, peryferyjność i amerykański ruch konserwatywny [w:] Życie w przekładzie: Barańczak, Frajlich, Głowacki, Grynberg, Hłasko, Hofman, Holland, Karpowicz, Kosiński, Kott, Miłosz, Polański, Tyrmand, red. H. Stephan, Kraków 2001.
• Toeplitz K.T., Akyrema, Warszawa 1969.
• Toeplitz K.T., Akyrema, Warszawa 1970.
• Tyrmandowie - romans amerykański, rozmawiała i skomponowała A. Tuszyńska, Warszawa 2012.
• Urbanek M., Zły Tyrmand, Warszawa 2019.
• Walczak E., Antysemityzm Marca '68 w dziennikach Henryka Grynberga, Józefa Hena, Stefana Kisielewskiego oraz Niny Karsov i Szymona Szechtera [w:] Inny. Edukacja równościowa - tworzenie przestrzeni i warunków dla innego, Słupsk 2020.
• Wątkowska M., Autoportret intelektualisty - strategia wyznań intymnych w „Dziennikach” Stefana Kisielewskiego [w:] Dysonanse - twórczość Stefana Kisielewskiego (1911-1991), red. A. Hejmej, K. Hawryszków, K. Cudzich-Budniak, Kraków 2011.
• Woźniak M., Moja śmierć będzie taka jak moje życie. Biografia Leopolda Tyrmanda , Warszawa 2016.
• Woźniak M., Tyrmand - pisarz o białych oczach, Warszawa 2020.
• Woźniak M., Wypatrzony horyzont. O migracjach Leopolda Tyrmanda [w:] Leopold Tyrmand: pisarz - człowiek spektaklu - świadek epoki, red. M. Woźniewska-Działak, Warszawa 2020.
• Wójcik M., Okólska K., Bogna Tyrmanda - nastolatka, która rozkochała w sobie pisarza, Warszawa 2019.
• Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego, Zofia Fabry-Garczyńska ps. „Alina”, https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zofia-fabry-garczynska,114. html, dostęp 30 IX 2022 r.
• Bronić Ameryki przed nią samą. Rozmowa z Maciejem Gawęckim, rozmowę przeprowadził K. Grabias, https://teologiapolityczna.pl/bronic-ameryki-przed-nia-sama-rozmowa-z-maciejem-gaweckim, dostęp 30 IX 2022 r.
• Chojnowski A., Rok 1968 na Zachodzie, https://prenumeruj.forumakademickie.pl/fa/2018/03/ rok-1968-na-zachodzie/, dostęp 30 IX 2022 r.
• Columbia University Libraries Online Exhibitions, 1968: Columbia in Crisis, https://exhibitions. library.columbia.edu/exhibits/show/1968, dostęp 30 IX 2022 r.
• Dwie ojczyzny Tyrmanda. Rozmowa z Katarzyną Gawęcką, rozmowę przeprowadził K. Grabias, https://teologiapolityczna.pl/dwie-ojczyzny-tyrmanda-rozmowa-z-katarzyna-gawecka, dostęp 30 IX 2022 r.
• IPNtv, Pułkownik Ignacy Matuszewski powraca (wypowiedź S. Cenckiewicza), https://www.youtube.com/watch?v=tcHTcyvLKNo, dostęp 30 IX 2022 r.
• Kaliszewski W., Wyspa Tyrmand, https://teologiapolityczna.pl/wojciech-kaliszewski-wyspa-tyrmand, dostęp 30 IX 2022 r.
• Matyszkowicz M., Tyrmand. Kontrkultura czasów rewolucji, https://teologiapolityczna.pl/mateusz-matyszkowicz-tyrmand-kontrkultura-czasow-rewolucji, dostęp 30 IX 2022 r.
• Okładka książki programowej „Warszawskiej Jesieni”: 19-27 IX 1970 r., https://warszawska-jesien.art.pl/2020/galeria/ksiazka-programowa-warszawskiej-jesieni-1956-2020, dostęp 30 IX 2022 r.
• Popielarz P., O powieści „Zły” Leopolda Tyrmanda - Rozdział 1, https://elipinki.pl/2002/01/o-powiesci-zly-leopolda-tyrmanda-rozdzial-1/, dostęp 30 IX 2022 r.
• Presidents. Lyndon B. Johnson. eTh 36th President of the United States, https://www.whitehouse. gov/about-the-white-house/presidents/lyndon-b-johnson/, dostęp 30 IX 2022 r.
• Presidents. Richard M. Nixon. eTh 37th President of the United States, https://www.whitehouse.gov/ about-the-white-house/presidents/richard-m-nixon/, dostęp 30 IX 2022 r.
• Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktorat 2015/162, Tarczyński P., „Richard Nixon i mit złego prezydenta w amerykańskiej kulturze popularnej”, Kraków 2014, https://ruj.uj.edu. pl/xmlui/handle/item/42258, dostęp 30 IX 2022 r.
• Spector R.H., Vietnam War: 1954-1975, https://www.britannica.com/event/Vietnam-War, dostęp 30 IX 2022 r.
• Werner M., Dwie Ameryki Tyrmanda [felieton], https://teologiapolityczna.pl/mateusz-werner-dwie-ameryki-tyrmanda-felieton-1, dostęp 30 IX 2022 r.
• Wojnowski M., Środki i metody wywierania wpływu na kampanie wyborcze i wybory w Stanach Zjednoczonych przez Związek Sowiecki w okresie zimnej wojny, cz. 1, https://warsawinstitute.org/ pl/amerykanska-demokracja-jako-cel-rosyjskich-sluzb-specjalnych-srodki-metody-wywierania-wplywu-na-kampanie-wyborcze-wybory-w-stanach-zjednoczonych-przez-zwiazek-sowiecki-w-okresie-zimnej-wojny/, dostęp 30 IX 2022 r.

Identifiers

DOI

10.48261/pis224007

Biblioteka Nauki

2230868