Manifestacje, strajki, zamieszki. Wystąpienia masowe o charakterze politycznym w Warszawie w 1922 roku

• Authors: Michał Zarychta

Abstracts

PL

Celem artykułu jest poszerzenie wiedzy na temat udziału zwykłych obywateli w polityce II Rzeczypospolitej. Autor przedstawia dokładny obraz politycznych zgromadzeń publicznych w Warszawie jako przejaw polskiej kultury politycznej okresu międzywojennego. Przeanalizował też przebieg wystąpień, a także skład grup manifestantów, ze szczególnym uwzględnieniem aktywności osób nienależących do elity politycznej, użycia przemocy fizycznej i roli policji. Rok 1922 został wybrany ze względu na trzy wydarzenia odsłaniające konflikty na polskiej scenie politycznej w czasie rządów Naczelnika Państwa i Sejmu Ustawodawczego: przesilenie rządowe w czerwcu i lipcu, kampanię wyborczą i wybory do sejmu i senatu w październiku i listopadzie oraz wybory prezydenta w grudniu. Przejawem tych konfliktów było szerokie zaangażowanie mieszkańców stolicy w kampanię polityczną, w postaci udziału w zgromadzeniach publicznych.

Keywords

PL

historia Polski 1918–1939; historia Warszawy; kultura polityczna; zgromadzenia publiczne; udział w życiu politycznym; przemoc polityczna

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2022
• Volume: 40
• Issue: 2
• Pages: 262-286

Dates

published

2022

Contributors

author

Michał Zarychta

• Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie

References

• Biblioteka Narodowa, Dokumenty Życia Społecznego, Ic, Koleżanki i Koledzy! [Inc.:] Pan Minister Spraw Wojskowych…, 1922 r.
• Biblioteka Narodowa, Dokumenty Życia Społecznego, Ic, Rodacy! [Inc.:] W okresie największych…, 1922 r.
• Biblioteka Narodowa, Dokumenty Życia Społecznego, IA, 6c5, Wybory do Rady Miejskiej [Inc.:], 1919 r.
• Dymowski T., Moich dziesięć lat w Polsce odrodzonej (wspomnienia), Warszawa 1928.
• Gibson H.S., Amerykanin w Warszawie. Niepodległa Rzeczpospolita oczami pierwszego ambasadora Stanów Zjednoczonych, tłum. A. Ehrlich, Kraków 2018.
• Jacyna J., 1918-1923. W wolnej Polsce - przeżycia, Warszawa 1927.
• Jaworski W., Z Bolesławem Limanowskim na placu Trzech Krzyży [w:] PPS. Wspomnienia z lat 1918-1939, red. J. Durko et al., Warszawa 1987.
• Kwapiński J., Moje wspomnienia 1904-1939, Paryż 1965.
• Lieberman H., Pamiętniki, oprac. A. Garlicki, Warszawa 1996.
• Na obczyźnie i u siebie. Z przeżyć jednej szkoły, Warszawa 1926.
• Nowak J., Wspomnienia z ławy rządowej, oprac. T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Kraków 2017.
• Rataj M., Pamiętniki, red. J. Dębski, Warszawa 1965.
• Szczygielski J., Dziennik, oprac. Z.T. Kozłowska, Warszawa 2016.
• Wardęski H., Moje wspomnienia policyjne, Warszawa 1925.
• Wasilewski L., Piłsudski, jakim go znałem, red. A. Friszke, Warszawa 2013.
• Zdanowski J., Dziennik, oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, t. 4, Szczecin 2014.
• Bergman O., Narodowa Demokracja a Żydzi 1918-1929, Poznań 2015.
• Brykczyński P., Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce, Warszawa 2017.
• Daszyński I., Sejm, rząd, król, dyktator - uwagi na czasie, Warszawa 1926.
• Faryś J., Koniflkt Naczelnika Państwa z Sejmem Ustawodawczym w 1922, „Dzieje Najnowsze” 1975, R. 7, z. 3.
• Gawkowski R., Warszawski sport wobec odrodzenia Rzeczypospolitej w 1918 r. [w:] Warszawiacy wobec niepodległości. Działania mieszkańców Warszawy na rzecz odradzania się Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1914-1921, red. M. Zarychta, Warszawa 2020.
• Hołówko T., Prezydent Gabriel Narutowicz (życie i działalność), Warszawa 1924.
• Misiuk A., Policja Państwowa 1919-1939. Powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996.
• Jonsson S., Crowds and Democracy. eTh Idea and Image of the Masses from Revolution to Fascism, New York 2013.
• Krzyżanowski A., Dzieje Polski, Paryż 1973.
• Krzywobłocka B., Chadecja 1918-1937, Warszawa 1974.
• Kaczyńska E., Tłum i margines społeczny (Królestwo Polskie 1904-1907), „Dzieje Najnowsze” 1983, R. 15, z. 1-2.
• Le Bon G., Psychologia tłumu, tłum. Z. Poznański, Lwów 1899.
• Marzec W., Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne, Łódź 2016.
• Maj E., Związek Ludowo-Narodowy 1919-1928. Studium z dziejów myśli politycznej, Lublin 2010.
• Mazur M., Media endeckie wobec wyboru i śmierci pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza, „Dzieje Najnowsze” 2010, R. 42, z. 2.
• Moraczewski J., Przewrót w Polsce, oprac. T. Nałęcz, Warszawa 2015.
• Nowak M.J., Narutowicz-Niewiadomski. Biograefi równoległe, Warszawa 2019.
• Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski odrodzonej 1918-1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.
• Orzechowski M., Wojciech Korfanty. Biograafi polityczna, Wrocław 1975.
• Pacyńska D., Śmierć prezydenta, Warszawa 1965.
• Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1995.
• Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Poznań 2007.
• Pleskot P., Niewiadomski. Zabić prezydenta, Warszawa 2012.
• Potkański W., Terroryzm na usługach ugrupowań lewicowych i anarchistycznych w Królestwie Polskim do 1914 roku, Warszawa 2014.
• Przeperski M., Zajścia w Warszawie 9-11 grudnia 1922 roku. Geneza, przebieg, konsekwencje, „Almanach Warszawy” 2017, t. 11.
• Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka. Dzieje gangu, Warszawa 1968.
• Rocznik statystyczny Warszawy 1921-1922, Warszawa 1924.
• Rudnicki S., Towarzystwo Rozwoju Handlu, Przemysłu i Rzemiosła [w:] Gospodarka, ludzie, władza. Studia historyczne oafirowane Juliuszowi Łukasiewiczowi w 75. rocznicę urodzin, Warszawa 1998.
• Ruszczyc M., Strzały w „Zachęcie”, Katowice 1987.
• Rzewuski P., Józef Łokietek vel „Doktor Łokietek”. Między polityką a światem przestępczym, „Almanach Muzeum Warszawy” 2018, t. 10.
• Sacewicz K., Kilka uwag na temat stosunku KPRP/KPP do PPS w międzywojennej Warszawie [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014.
• Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej - zarys dziejów politycznych, Warszawa 1983.
• Tyszka K.A., Związki młodzieży narodowej. Rys historyczny procesu powstawania Młodzieży Wszechpolskiej w Warszawie 1915-1922, „Glaukopis” 2006, nr 4.
• Wapiński R., Doświadczenia rewolucji w polskiej kulturze politycznej pierwszych trzech dziesięcioleci XX w. [w:] Społeczeństwo i polityka - dorastanie do demokracji. Kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX w., red. A Żarnowska, T. Wolsza, Warszawa 1993.
• Waszkiewicz Z., Zabójstwo na zlecenie, czy tragiczny nfiał walki o władzę [w:] Narodowa demokracja XIX-XX wiek (koncepcje - ludzie - działalność), red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2008.
• Więch K., PPS w pierwszych latach parlamentaryzmu 1921-1923, Warszawa 1987.
• Zarychta M., Wystąpienia masowe w warszawskiej przestrzeni publicznej 1915-1919 [w:] Warszawiacy wobec niepodległości, red. idem, Warszawa 2020.
• Manifestacje, strajki, zamieszki. Wystąpienia masowe o charakterze politycznym w Warszawie w 1922 r.

Identifiers

DOI

10.48261/pis224013

Biblioteka Nauki

2230861