Nieznana historia. Obóz NKWD nr 515 w Północnoosetyjskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Sowieckiej dla internowa- nych obywateli polskich (kwiecień- wrzesień 1945 roku)

• Authors: Dariusz Rogut

Abstracts

PL

Oboz nr 515 NKWD z podobozem w miejscowości Nuzal w Połnocnoosetyjskej ASRS funkcjonował od kwietnia do września 1945 r. Pierwotnie był przeznaczony dla internowanych aresztowanych Niemcow grupy „B” (cywile, członkowie organizacji antysowieckich, pracownicy lokalnej administracji, redaktorzy gazet i czasopism, autorzy publikacji uznanych za antysowieckie i inne „wrogie elementy”). Jednak oprocz Niemcow znaleźli się w nim Węgrzy, Słowacy, Polacy i obywatele polscy innych narodowości. Więźniowie z ziem polskich, podejrzani o wspołpracę z niemieckim okupantem, trafili do podobozu w Nuzalu, gdy był on w stadium organizacji. Z tego powodu warunki bytowe więźniow były niezmiernie ciężkie. Rownież zaplecze sanitarne i normy aprowizacyjne nie spełniały wymogow określonych w rozkazach dotyczących zabezpieczenia osadzonych. Rozwijające się choroby, obok ciężkiej pracy w kopalni rudy cynku i ołowiu, nie tylko wyniszczały fizycznie więźniow, lecz także prowadziły do wysokiej śmiertelności wśród nich. Prawdopodobnie z ok. 400 Polakow i obywateli polskich od kwietnia do września 1945 r. zmarło 57 osob, tj. nieco ponad 14 proc. We wrześniu 1945 r. podoboz w Nuzalu został włączony do obozu NKWD nr 228. Część więźniow została zwolniona w październiku tego roku, a pozostali dwa lata poźnej.

Keywords

PL

Armia Krajowa; obywatele polscy; obozy sowieckie; represje sowieckie; obozy dla internowanych; internowani aresztowani; grupa „B”; GUPWI NKWD; Północnoosetyjska ASRS; Nuzal

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2022
• Volume: 40
• Issue: 2
• Pages: 343-368

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Rogut

• Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi
• Akademia Sztuki Wojennej

References

• Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. 5: Październik 1944 - lipiec 1945, red. H. Czarnocka et al., Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
• NKWD o Polsce i Polakach. Rekonesans archiwalny, red. W. Materski, A. Paczkowski, Warszawa 1996.
• Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944-1946, wybór i oprac. T. Cariewska, A. Chmielarz, A. Paczkowski, E. Rosowska, S. Rudnicki, Warszawa 1998.
• Z archiwów sowieckich, t. 5: Powrót żołnierzy AK z sowieckich łagrów, oprac., przypisy i wstęp A. Paczkowski, tłum. W. Materski, Warszawa 1995.
• Архив новейшей истории России. Серия „Публикации”, т. II: Специальные лагеря НКВД-МВД СССР в Германии. 1945-1950 гг.: сборник документов и статей, ред. С.В. Мироненко, ответственный составитель Ю.Г. Орлова, Москва 2001.
• Военнопленные в СССР 1939-1956. Документы и материалы, ред. M.M. Загорулько, Москва 2000.
• Военнопленные в СССР 1939-1956. Документы и материалы, т. 5, кн. 1: Региональные струк- туры ГУПВИ НКВД-МВД СССР 1941-1951 гг., Отчетно-информационные документы, oтв. ред.: М.М. Загорулько, сост.: С.Г. Сидоров, Н.С. Тархова, Е.М. Цунаева, Волгоград 2005.
• Население Северной Осетии в советских послевоенных реалиях 1945-1953 гг.: иллюзии и повсед- невные практики. Сборник документов, cоставители: С.А. Хубулова, Э.В. Хубулова, Владикавказ 2016.
• Borowik B., Dotyk syberyjskiej śmierci: wspomnienia z głębi tajgi, Radom 2004.
• Smalewski J.S., Opowiedział mi „Maks”. Czasowo izolowany F1-233. Na podstawie fragmentów „Dziennika prywatnego” i wspomnień Antoniego Rymszy, Warszawa 1995.
• „Wywieziono nas bydlęcymi wagonami”. Relacje deportowanych z Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 roku, red. S. Rosenbaum i D. Węgrzyn (współpraca K. Kartasiński), Katowice 2015.
• Arkusz A., Obywatele polscy w obozie NKWD-MWD ZSRR nr 178-454 w Riazaniu w latach 1944- 1947, Kraków 2010.
• Ciesielski S., Materski W., Paczkowski A., Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, Warszawa 2002.
• Golon M., Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1945-1947, Toruń 2001.
• Gryciuk F., Matusek P., Represje NKWD wobec żołnierzy podziemia Państwa Polskiego w latach 1944-1945. Wybór źródeł, t. 2, Siedlce 1995.
• Indeks represjonowanych, t. 13: Uwięzieni w Ostaszkowie i Riazaniu: alfabetyczne wykazy 4307 internowanych Polaków i obywateli polskich, którzy w latach 1944-1947 przeszli przez obozy jenieckie nr 41 i nr 178-454 NKWD-MWD ZSRR, red. A. Dzienkiewicz, A. Gurjanow, Warszawa 2003.
• Indeks represjonowanych, t. 10: Więźniowie łagrów w rejonie Workuty, cz. 2: Alfabetyczny wykaz 5690 Polaków i obywateli polskich innych narodowości aresztowanych po 4 stycznia 1944, więzionych w Workutłagu, Rieczłagu, Infłagu, Minłagu, Obskim ITŁ i Budowie 501 oraz innych łagrach podległych Północnemu Zarządowi Budowy Kolei, red. A. Dzienkiewicz, A. Gurjanow, Warszawa 2001.
• Indeks represjonowanych, t. 19: Wywiezieni do Kaługi: alfabetyczny wykaz 4936 żołnierzy Armii Krajowej oraz poborowych Polaków z Wileńszczyzny i Nowogródczyzny przymusowo wcielonych do 361 zapasowego pułku piechoty Armii Czerwonej od sierpnia 1944 do stycznia 1946, red. A. Dzienkiewicz, A. Gurjanow, Warszawa 2008.
• Leksykon obozów i więzień sowieckich na ziemiach polskich, red. D. Iwaneczko, Rzeszów-Warszawa 2022 (w druku).
• Małopolski słownik biogracfizny uczestników działań niepodległościowych 1939-1945, t. 13, red. T. Gąsiorowski et al., Kraków 2010.
• Nowak R.K., Związek Patriotów Polskich w zachodnich obwodach ukraińskiej SRS (1944-1946), Łódź-Warszawa 2021.
• Palacz D., Zatrzymanie i zesłanie w głąb ZSRR sądowników z terenu województwa kieleckiego w 1945 r. [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, t. 2, red. D. Palacz, M. Grosicka, Kielce-Warszawa 2022.
• Rogut D., Internowani ocfierowie Armii Krajowej w sowieckim obozie jenieckim nr 150 w Griazowcu w latach 1947-1948 [w:] Sowiecki system obozów i więzień. Przykłady wybranych państw, red. J. Bednarek, Łódź 2013.
• Rogut D., Losy żołnierzy Armii Krajowej („riazańczyków”) w sowieckim obozie MWD nr 270 w Borowiczach (1947-1949) [w:] Wokół spraw trudnych, bolesnych i zapomnianych. Studia i szkice, red. E. Kowalczyk, L. Ladorucka, W. Marciniak, B. Szubtarska, J. Żelazko, Łódź 2014.
• Rogut D., Mechanizmy sowieckich represji. Żołnierze Armii Krajowej w obozie NKWD nr 270 w Borowiczach (1944-1946) - studium przypadku, Zelów 2017.
• Rogut D., Polacy w obozie kontrolno-lfitracyjnym nr 283 NKWD-MWD w Stalinogorsku (1945- 1947) [w:] Od Rosji po Bliski Wschód. Studia historyczne z XX w., red. D. Rogut, Zelów 2010.
• Rogut D., Polacy z Wileńszczyzny w obozach sowieckich „saratowskiego szlaku” (1945-1949), Toruń 2003.
• Rogut D., Wrota piekieł. Żołnierze Armii Krajowej i obywatele polscy w obozie NKWD nr 516 w Krasnowodzku [w:] Sowieckie obozy dla jeńców wojennych i internowanych 1939-1956. Przykłady wybranych państw, red. J. Bednarek, D. Rogut, Łódź-Warszawa 2018.
• Rogut D., Z dziejów internowanych Polaków w Związku Sowieckim: obóz nr 41 w Ostaszkowie, „Dzieje Najnowsze” 2001, nr 2.
• Rogut D., Zarys historii sowieckiego obozu specjalnego nr 4 (Stiepłag) w latach 1948-1954, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 2.
• Rogut D., Żołnierze Armii Krajowej w sowieckim obozie nr 531 w Swierdłowsku (1946-1947) - zarys historii [w:] GUŁAG - GUPWI. Struktury - kadry - więźniowie, red. D. Rogut, W. Śleszyński, Białystok 2018.
• Schmidt U., Niemieccy cywile deportowani do ZSRS w latach 1944-1956 [w:] Sowieckie obozy dla jeńców wojennych i internowanych 1939-1956. Przykłady wybranych państw, red. J. Bednarek, D. Rogut, Łódź-Warszawa 2018.
• Smoleń M., Represje wobec Polskiego Stronnictwa Ludowego w Sądeckiem (1945−1949), „Rocznik Sądecki” 2007, t. 35.
• Szwiec W., Internowania obywateli polskich dokonane przez organy sowieckie w latach 1944-1945 na terenie województwa małopolskiego jako przykład zbrodni przeciwko ludzkości [w:] Zbrodnie przeszłości. Opracowania i materiały prokuratorów IPN, t. 4: Ściganie, red. R. Ignatiew, A. Kura, Warszawa 2012.
• Węgrzyn D., Dzieje obozu NKWD-MWD nr 503 Kemerowo, ze szczególnym uwzględnieniem pobytu w nim osób aresztowanych w Europie Środkowo-Wschodniej w 1945 roku, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2017, t. 18.
• Węgrzyn D., Księga aresztowanych, internowanych i deportowanych z Górnego Śląska do ZSRR w 1945 roku, t. 1-3, Katowice-Warszawa 2021.
• Wolsza T., GUŁag i deportacje na wschód. Pierwszy etap sowietyzacji Polski 1944-1945 [w:] GUŁAG - GUPWI. Struktury - kadry - więźniowie, red. D. Rogut, W. Śleszyński, Białystok 2018.
• Букин С.С., Долголюк А.А., Продовольственная проблема в сибирских лагерях для воен- нопленных (1943-1949 гг.) [в:] Социокультурное развитие Сибири (XVII-XX века), Бахрушинские чтения, 1996 г., ред. В.И. Шишкина, Новосибирск 1998.
• Рогут Д., Поляки и польские граждане в советских лагерях на Урале (1945-1957) - исто- рический очерк [в:] Актуальные вопросы изучения и преподавания истории, соци- ально-гуманитарных дисциплин и права, изд. кал. B.A. Космач, А.М. Дулов [и инш.], Витебск 2018.

Identifiers

DOI

10.48261/pis224017

Biblioteka Nauki

2231730