Broń, dekolonizacja i zimna wojna - ograniczona pomoc wojskowa PRL dla Trzeciego Świata

• Authors: Przemysław Gasztold

Abstracts

EN

The article presents the conditions and scope of non-refundable military aid provided by PRL to states and national liberation movements in the Third World. Available documents show that during the Cold War the authorities in Warsaw – compared to other Soviet bloc countries, especially Czechoslovakia and the GDR – pursued a fairly limited policy of arming state and non-state actors in the Global South. This policy was manifested by a cautious approach to requests for the free transfer of armaments and in the thorough investigation by the communist authorities of the position of other socialist countries before deciding on arms shipments. The Democratic Republic of Vietnam received the most aid – it was systematically equipped with modern military equipment between 1965 and 1975. Aid was also provided, to a much lesser extent, to the People’s Democratic Republic of Yemen, Ethiopia and Nicaragua, as well as to national liberation movements such as SWAPO, MPLA, PAIGC, FRELIMO and ZAPU. Free military aid was not treated by the communist authorities as a strategic tool for building influence in the Third World.

PL

W artykule przedstawiono uwarunkowania i zakres bezzwrotnej pomocy wojskowej, udzielanej przez PRL państwom i ruchom narodowowyzwoleńczym w Trzecim Świecie. Z dostępnych dokumentów wynika, że w okresie zimnej wojny władze w Warszawie – w porównaniu z innymi państwami bloku sowieckiego, zwłaszcza z Czechosłowacją i NRD – prowadziły dosyć ograniczoną politykę dozbrajania podmiotów państwowych i niepaństwowych na Globalnym Południu. Przejawiało się to w ostrożnym podejściu do próśb o bezpłatne przekazywanie uzbrojenia oraz w dokładnym badaniu przez władze peerelowskie stanowiska innych krajów socjalistycznych przed podjęciem decyzji o wysyłce uzbrojenia. Największą pomoc otrzymała Demokratyczna Republika Wietnamu, która była w latach 1965–1975 systematycznie wyposażana w nowoczesny sprzęt wojskowy. O wiele mniejszej pomocy udzielano Ludowo-Demokratycznej Republice Jemenu, Etiopii i Nikaragui, a także ruchom narodowowyzwoleńczym, takim jak: SWAPO, MPLA, PAIGC, FRELIMO i ZAPU. Bezpłatna pomoc wojskowa nie była również traktowana przez władze PRL w kategoriach strategicznego narzędzia budowania wpływów w Trzecim Świecie.

Keywords

PL

dekolonizacja; zimna wojna; handel bronią; uzbrojenie; Polska

EN

decolonization; Cold War; arms trade; weapons; Poland

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2023
• Volume: 41
• Issue: 1
• Pages: 208-244

Dates

published

2023

Contributors

author

Przemysław Gasztold

• Instytut Pamięci Narodowej
• Akademia Sztuki Wojennej

References

• Abou-El-Fadl R., Foreign Policy as Nation Making Turkey and Egypt in the Cold War, Cambridge 2019.
• Adamowicz A., Polacy w Namibii: pierwsza nowoczesna operacja pokojowa ONZ, Toruń 2022.
• Andrew Ch., Mitrokhin V., eTh Sword and the Shield: eTh Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB, New York 2001.
• Apor P., War and Peace [w:] Socialism Goes Global. eTh Soviet Union and Eastern Europe in the Age of Decolonization, red. J. Mark, P. Betts, Oxford 2022.
• Bachmann W., Die UdSSR und der Nahe Osten. Zionismus, ägyptischer Antikolonialismus und sowjetische Außenpolitik bis 1956, München 2011.
• Baev J., Bulgarian Military and Humanitarian Aid to iThrd World Countries [w:]  Warsaw Pact Intervention in the iThrd World. Aid and Inuflence in the Cold War , red. P.E. Muehlenbeck, N. Telepneva, London-New York 2018.
• Bissell R.E., Soviet Military Aid to Africa, „Journal of Contemporary African Studies” 1981, nr 1 (1).
• Chinese and Soviet Aid to Africa, red. W. Weinstein, New York 1976.
• Ciechanowski G., Kozak Z., Polskie lotnictwo z pomocą głodującej Etiopii, Toruń 2018.
• Cocker C., Pact, Pox or Proxy: Eastern Europe's Security Relationship with Southern Africa, „Soviet Studies” 1988, nr 40 (4).
• Coll S., Ghost Wars: eTh Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001, New York 2004.
• Dannehl Ch.R., Politics, Trade and Development. Soviet Economic Aid to the Non-Communist iThrd World, 1955-89, Aldershot 1995.
• El Hussini M.M., Soviet-Egyptian Relations, 1945-85, New York 1987.
• Garthof R.L., Sino-Soviet Military Relations, „eTh Annals of the American Academy of Political and Social Science” 1963, t. 349.
• Gasztold P., Solarz J., Arms, Advisors and Weapons of Mass Destruction: Polish-Libyan Military Cooperation, 1970-1990, „International History Review” 2022, nr 44 (4).
• Gasztold P., Lost Illusions: eTh Limits of Communist Poland's Involvement in Cold War Africa [w:] Warsaw Pact Intervention in the iThrd World. Aid and Inuflence in the Cold War, red. P.E. Muehlenbeck, N. Telepneva, London-New York 2018.
• Gasztold P., Strange bedfellows in the arms trade: Polish intelligence, Monzer al-Kassar and the Iran-Contra aafir , „Intelligence and National Security” 2022, nr 37 (5).
• Gasztold P., Wars, Weapons and Terrorists: Clandestine Operations of the Polish Military Intelligence Station in Beirut, 1965-1982, „eTh International History Review” 2021, nr 43 (1).
• Gasztold-Seń P., Between Non-Refundable Aid and Economic Protfis: Export of Arms from the Polish People's Republic to the iThrd World Countries [w:] Post-1945 Poland: Modernities, Transformations and Evolving Identities. Working papers. Programme on Modern Poland, red. H. Czyżewski, K. Jeżowska, M. Kunicki, Oxford 2016.
• Gasztold-Seń P., Kontrwywiadowcza ochrona kontraktów wojskowych PRL w Libii w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 2, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.
• George E., eTh Cuban Intervention in Angola, 1965-1991. From Che Guevara to Cuito Cuanavale, Oxon 2005.
• Gleijeses P., Cuba's First Venture in Africa: Algeria, 1961-1965, „Journal of Latin American Studies” 1996, nr 28.
• Goodman M.A., eTh Role of Soviet Military and Economic Aid to the iThrd World under Gorbachev [w:] eTh Soviet Union in the iThrd World, red. C.S. Saivetz, Boulder, CO, 1989.
• Golan G., eTh Soviet Union and National Liberation Movements in the iThrd World, London 1988.
• Golani M., eTh historical place of the Czech‐Egyptian arms deal, Fall 1955, „Middle Eastern Studies” 1995, nr 31 (4).
• Grau L.W., Soviet Soldier-Internationalists in Support of Communist Revolutions [w:] Mysteries of the Cold War, red. S.J. Cimbala, Aldershot 1999.
• Greer W.L., eTh 1972 Mining of Haiphong Harbor: A Case Study in Naval Mining and Diplomacy, Institute of Defence Analysis, April 1997.
• Guan-Fu G., Soviet Aid to the iThrd World an Analysis of Its Strategy, „Soviet Studies” 1983, nr 35 (1).
• Hager R.P. Soviet Bloc Involvement in the Salvadoran Civil War: eTh US State Department's 1981 „White Paper” Reconsidered, „Communist and Post-Communist Studies” 1995, nr 28 (4).
• Jarząbek W., Dyplomacja polska w warunkach odprężenia (styczeń 1969 - lipiec 1975) [w:] Historia polskiej dyplomacji, t. 6: 1944/45-1989, red. W. Materski, W. Michowicz, Warszawa 2010.
• Jian C., China's Involvement in the Vietnam War, 1964-69, „eTh China Quarterly” 1995, nr 142.
• Khoo N., Breaking the Ring of Encirclement. eTh Sino-Soviet Rift and Chinese Policy toward Vietnam, 1964-1968, „Journal of Cold War Studies” 2010, nr 12 (1).
• Kozerawski D., Kontyngenty Wojska Polskiego w międzynarodowych operacjach pokojowych w latach 1973-1999. Koniflkty - interwencje - bezpieczeństwo, Toruń 2012.
• Krajcsír L., Hungary and the Czech-Egyptian Arms Deal Egypt's arms purchases: from Washington to Moscow [w:] Various Historical & Political Studies: Egypt and Hungary, red. A. Abdel-Ati Al-Naggar, Cairo 2019.
• Kubiak K., Afrykańskie wojny Portugalczyków 1961-1975, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 2 (34).
• Kubiak K., Zamorskie wojny Portugalczyków 1960-1975, t. 1, Warszawa 2021.
• Kubiak K., Zamorskie wojny Portugalczyków 1960-1975, t. 2, Warszawa 2022.
• Laron G., Cutting the Gordian Knot: eTh Post-WWII Egyptian Quest for Arms and the 1955 Czechoslovak Arms Deal, eTh Cold War International History Project, Working Paper #55, February 2007.
• Left Transnationalism. eTh Communist International and the National, Colonial, and Racial Questions, red. O. Drachewych, I. Mckay, Montreal 2019.
• Leslau O., Israeli Intelligence and the Czech-Egyptian Arms Deal, „Intelligence and National Security” 2012, nr 27 (2).
• Limberg W.P., Soviet military support for third world Marxist regimes [w:] eTh USSR and Marxist revolutions in the iThrd World, red. M.N. Katz, Cambridge 1990.
• Lüthi L., eTh Sino-Soviet Split: Cold War in the Communist World, Princeton 2008.
• Lutz-Auras L., Russia and Myanmar - Friends in Need?, „Journal of Current Southeast Asian Afairs” 2015, nr 34 (2).
• MacFarlane S.N., Successes and Failures in Soviet Policy Toward Marxist Revolutions in the iThrd World, 1917-1985 [w:] eTh USSR and Marxist Revolutions in the iThrd World, red. M.M. Katz, Melbourne 1990.
• Marangé C., Le communisme vietnamien (1919-1991). Construction d'un État-nation entre Moscou et Pékin, Paris 2012.
• Marantzidis N., eTh Greek Civil War (1944-1949) and the International Communist System, „Journal of Cold War Studies” 2013, vol. 15, nr 4.
• Mazov S., A Distant Front in the Cold War. eTh USSR in West Africa and the Congo, 1956-1964, Stanford 2010.
• McCannon J., Soviet Intervention in the Spanish Civil War, 1936-1939: A Reexamination, „Russian History” 1995, vol. 22, nr 2.
• McDermott K., Agnew J., eTh Comintern. A History of International Communism from Lenin to Stalin, Houndsmills-London 1996.
• Mott IV W.H., Soviet Military Assistance. An Empirical Perspective, Westport, CT, 2001.
• Möller H., DDR und Äthiopien. Unterstützung für ein Militärregime (1977-1989): Eine Dokumentation, Berlin 2003.
• Muehlenbeck P., Czechoslovakia in Africa, 1945-1968, Basingstoke 2016.
• Nisztor P., Rekiny wojny. Kto naprawdę zarabia na polskim handlu bronią, Warszawa 2019.
• O'Neill M., Soviet Involvement in the Korean War: A New View from the Soviet-Era Archives, „OAH Magazine of History” 2000, vol. 14, nr 3.
• Polskie dokumenty dyplomatyczne 1973, red. P.M. Majewski, Warszawa 2006.
• Polskie dokumenty dyplomatyczne 1974, red. A. Kochański, M. Morzycki-Markowski, Warszawa 2007.
• Porter B.D., eTh USSR in iThrd World Coniflcts. Soviet Arms and Diplomacy in Local Wars, 1945- 1980, Cambridge 1984.
• Prados J., Vietnam. eTh History of Unwinnable War, 1945-1975, Lawrence 2009.
• PRL a wojna domowa w Grecji / eTh Polish People's Republic and the Greek Civil War, red. M. Semczyszyn, Szczecin 2016.
• Ra'anan U., eTh USSR Arms eTh iThrd World: Case Studies in Soviet Foreign Policy, Worcester 1969.
• Saunders Ch., SWAPO'S 'Eastern' Connections, 1966-1989 [w:]  Southern African Liberation Movements and the Global Cold War 'East'. Transnational Activism 1960-1990, red. L. Dallywater, Ch. Saunders, H. Adegar Fonseca, Berlin-Boston 2019.
• Schmidt E., Foreign Intervention in Africa. From the Cold War to the War on Terror, New York 2013.
• Slonim S., Origins of the 1950 Tripartite Declaration on the Middle East, „Middle Eastern Studies” 1987, vol. 23, nr 2.
• Storkmann K., Geheime Solidarität. Militärbeziehungen und Militärhilfen der DDR in die „Dritte Welt”, Berlin 2012.
• Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, t. 4: Afryka i Bliski Wschód 1918-2009, red. K. Szczepanik, A. Herman-Łukasik, B. Janicka, Warszawa 2010.
• Tareke G., eTh Ethiopia-Somalia War of 1977 Revisited, „eTh International Journal of African Historical Studies” 2000, nr 33 (3).
• Taubman W., Khrushchew: eTh Man and His Era, New York 2003.
• Telepneva N., eTh Soviet Union and the Collapse of the Portuguese Empire in Africa, 1961-1975, Chapel Hill 2021.
• ohTmas M., Empires of Intelligence: Security Services and Colonial Disorder aeftr 1914, BerkeleyLos Angeles 2008.
• Walton C., Imperium tajemnic. Brytyjski wywiad, zimna wojna i upadek imperium, Wołowiec 2015.
• Yordanov R.A., Outfoxing the Eagle: Soviet, East European and Cuban Involvement in Nicaragua in the 1980s, „Journal of Contemporary History” 2020, nr 55 (4).
• Yordanov R.A., eTh Soviet Union and the Horn of Africa during the Cold War: between ideology and pragmatism, Lanham 2016.
• Yordanov R.A., Towards a Pax Cubana: revolution, socialism and development in Havana's Cold War foreign policy, „Revista Brasileira de Política Internacional” 2022, nr 65 (1).
• Yuzhou Sun J., Supplied cash and arms but losing anyway: Chinese support of the Lumumbist insurgencies in the Congo Crisis (1959-65), „Cold War History” 2022, nr 22 (4).
• Zagoria D.S., Vietnam Triangle: Moscow. Peking. Hanoi, New York 1967.
• Zoubir Y., Soviet Policy in the Maghreb, „Arab Studies Quarterly” 1987, nr 9 (4).
• Żukowski A., Polska wobec Namibii i jej niepodległości [w:]  Wokół teoretycznych i praktycznych aspektów stosunków międzynarodowych. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Mieczysławowi Stolarczykowi, red. T. Kubina, J. Łapaj-Kucharska, T. Okraska, Katowice 2020.
• hTe Soviet Program of Military Aid to Less Developed Countries, 1955-1965, Directorate of Intelligence, Ofice of Research and Reports, September 1965, https://www.cia.gov/readingroom/docs/DOC_0000232637.pdf, dostęp 10 VII 2022 r.

Identifiers

DOI

10.48261/pis234110

Biblioteka Nauki

2230854