Pucz wojskowy w 1980 roku i powstanie Trzeciej Republiki Turcji

• Authors: Paulina Stępniewska-Szydłowska

Title variants

EN

Coup d’état in 1980 and proclamation of Third Republic of Turkey

Abstracts

EN

The proclamation of the Republic of Turkey in 1923 initiated the process of building the specific position of the Turkish military in the political system of the state. For decades, the military did not perform a subservient function to the state, as implied by the democratic model of civilian control over the military, but conversely exercised guardianship over the political class. As a result, the generals in Turkey’s modern history have staged four successful military coups, each followed by taking control of the state administration and establishing military regimes. Extremely significant from a historical and political perspective was the military putsch carried out in 1980, the consequences of which are still visible today. The depiction and analysis of this event is the main purpose of the article, and although the time frame could be narrowed to the years 1973–1983, the author also refers to a broader historical perspective to demonstrate the causes and consequences of the events described.

PL

Proklamacja Republiki Turcji w 1923 r. rozpoczęła proces budowania specyficznej pozycji tureckiego wojska w systemie politycznym państwa. Przez dekady wojsko nie pełniło funkcji służebnej wobec państwa, jak wynika to z demokratycznego modelu kontroli cywilnej nad wojskiem, ale odwrotnie – sprawowało kuratelę nad klasą polityczną. W konsekwencji generalicja w historii współczesnej Turcji przeprowadziła cztery udane przewroty wojskowe, po których przejmowała kontrolę nad administracją państwową i tworzyła reżimy wojskowe. Niezwykle istotny z perspektywy historycznej oraz politycznej był pucz wojskowy z 1980 r., którego konsekwencje widoczne są do dziś. Opis i analiza tego wydarzenia jest głównym celem artykułu i choć cezurę czasową można zawęzić do lat 1973–1983, autorka odnosi się również do szerszej perspektywy historycznej, by wykazać przyczyny oraz konsekwencje opisywanych wydarzeń.

Keywords

PL

Turcja; pucz wojskowy; tureckie siły zbrojne; stosunki cywilno-wojskowe

EN

Turkey; coup d’état; Turkish armed forces; civil-military relations

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
• Journal: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka
• Year: 2023
• Volume: L
• Issue: 1
• Pages: 189-207

Dates

published

2023

Contributors

author

Paulina Stępniewska-Szydłowska

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

References

• Akkoyunlu K., Military reform and democratization. Turkish and Indonesian experiences at the turn of the millennium, New York 2007 (Adelphi Paper, nr 392).
• Aydınlı E., A Paradigmatic Shift for the Turkish Generals and the End to the Coup Era in Turkey, „Middle East Journal” 2009, t. 63, nr 4, s. 581–596.
• Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2006.
• Birand M.A., The General’s Coup in Turkey: an inside story of 12 September 1980, London 1987.
• Bruinessen M. van, The Kurds in Turkey, „MERIP Reports” 1984, nr 121.
• Dodd C.H., The Crisis of Turkish Democracy, Wallington 1983.
• Ergüder Ü., Hofferbert R.I., The 1983 General Elections in Turkey: Continuity or Change in Voting Patterns?, [w:] State, Democracy and the Military: Turkey in the 1980s, red. M. Heper, A. Evin, Berlin–New York 1988, s. 81–102.
• Esen B., Praetorian Army in Action: A Critical Assessment of Civil–Military Relations in Turkey, „Armed Forces & Society” 2021, t. 47, nr 1, s. 202–222.
• File on Torture: Turkey, Amnesty International Report, nr 1, London 1984.
• Finer S., The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics, New York 1962.
• Gunter M.M., The Kurdish Problem in Turkey, „Middle East Journal” 1988, t. 42, nr 3, s. 389–406.
• Gürcan M., Opening the Black Box. The Turkish Military before and after July 2016, Warwick 2018.
• Hale W., The New Turkish Education Law, „Index on Censorship” 1982, t. 11, s. 38–39.
• Hale W., The Political and Economic Development of Modern Turkey, London 1981.
• Hale W., Turkish Politics and Military, London 1994.
• Henze P.B., Goal – destabilization: Soviet agitational propaganda, instability and terrorism in NATO South, European American Institute for Security Research, Marina del Ray, CA 1981.
• Henze P.B., International Terrorism: The Russian Background and the Soviet Linkage, Ottawa 1982.
• Henze P.B., The Plot to Kill the Pope, London 1984.
• Hershlag Z.Y., Turkey: an Economy in Transition, Hague 1958.
• Jenkins G., Context and Circumstances: The Turkish Military and Politics, Oxford 2001.
• Karnal E.Z., The Principles of Kemalism, [w:] Ataturk: Founder of Modern State, red. A. Kazancıgil, E. Özbudun, London 1997.
• Karpat K.H., Military Interventions: Army-Civilian Relations in Turkey Before and After 1980, [w:] State, Democracy and the Military: Turkey in the 1980s, red. M. Heper, A. Evin, Berlin–New York 1988, s. 137–158
• Karpat K.H., The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization, Cambridge 1976.
• Karpat K.H., Turkish Democracy at Impasse: Ideology, Party Politics, and the Third Military Intervention, „International Journal of Turkish Studies” 1981, t. 2, s. 1–43. Kołodziejczyk D., Turcja, Warszawa 2011.
• Landau J., Radical Politics in Modern Turkey, Leiden 1974.
• Landau J., The Nationalist Action Party in Turkey, „Journal of Contemporary History” 1982, t. 17, nr 4, s. 587–606.
• Lybyer A.H., The Government of the Ottoman Empire in the Time of Suleiman the Magnificent, Cambridge 1913.
• Mackenzie K., Turkey in Transition. The recovery of a Nation from the Trauma of Terrorism, Ankara 1981.
• Mackenzie K., Turkey under Generals, London 1981 (Conflict Studies, nr 126).
• Main determinants of Turkish policy in the Middle East, „Ankara Papers” 2003, t. 8 (1), s. 5–22.
• Mango A., The Third Turkish Republic, „World Today” 1983, t. 39, nr 1, s. 30–38.
• Mango A., Turkey: Democracy under Military Tutelage, „World Today” 1983, t. 39, nr 11, s. 429–435.
• Marszałek-Kawa J., Burak A., The Republic of Turkey. The Constitution, Parliament, Election and Democracy Issues, Toruń 2017.
• McFadden J.H., Civil-Military Relations in the Third Turkish Republic,„Middle East Journal” 1985, t. 39, nr 1, s. 69–85.
• National Security Council (NSC), 12 September in Turkey: Before and After, General Secretariat of the National Security Council, Ankara 1982.
• Ralston D.B., Importing the European Army: the introduction of European military techniques and institutions into the extra-European world, 1600–1914, London 1990.
• Shaw S.J., Shaw E.K., Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej 1808–1975, tłum. B. Świetlik, t. 2, Warszawa 2012.
• Statistical Pocket Book of Turkey, Ankara 1979.
• Szymański A., Między islamem a kemalizmem. Problem demokracji w Turcji, Warszawa 2008.
• Tachau F., Heper M., The State, Politics, and the Military in Turkey, „Comparative Politics” 1983, t. 16, nr 1, s. 17–33.
• Tessler M., Altınoğlu E., Political Culture in Turkey: Connections among Attitudes Towards Democracy, the Military and Islam, „Democratization” 2004, t. 11, nr 1, s. 22–51.
• Zürcher E.J., Turcja. Od sułtanatu do współczesności, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Kraków 2013.

Identifiers

DOI

10.48269/2451-0718-btip-2023-1-011

Biblioteka Nauki

17874933