Schemat Ponziego jako zagrożenie dla bezpieczeństwa inwestycyjnego

• Authors: Magdalena Lesiak

Title variants

EN

Ponzi Scheme as a threat to investment security

Abstracts

EN

The aim of the article is to characterize the modus operandi of the Ponzi scheme using examples of investment frauds that could be observed in economic practice. Additionally, the role of supervisory institutions and law enforcement agencies in combating this type of fraud has been shown. The research used an analysis of the subject literature, the justification of the court judgments and the announcements of the Polish Financial Supervision Authority (Pol. Komisja Nadzoru Finansowego, KNF) regarding investment fraud. Based on the cases cited and described in this article, the type of activity visible in the procedure related to investment frauds of the Ponzi scheme type has been illustrated. The results indicate that investment frauds disrupt the free and fair flow of capital, are penalized by both criminal and civil law, and in their effective detection and limitation, actions taken by institutions supervising the financial market are important.

PL

Celem artykułu jest charakterystyka modus operandi schematu Ponziego na przykładach oszustw inwestycyjnych, które można było zaobserwować w praktyce gospodarczej. Dodatkowo ukazano rolę instytucji nadzorczych i organów ścigania w zwalczaniu tego typu oszustw. W badaniach wykorzystano analizę literatury przedmiotu, uzasadnienia wyroków sądowych i komunikaty KNF w zakresie oszustw inwestycyjnych. Na podstawie przywołanych i opisanych w artykule przypadków zobrazowano rodzaj działania uwidaczniający się w procederze związanym z oszustwami inwestycyjnymi opartymi na schemacie Ponziego. Wyniki wskazują, że oszustwa inwestycyjne zaburzają swobodny i uczciwy przepływ kapitału, penalizowane są zarówno przez prawo karne, jak i cywilne, a w ich skutecznym wykrywaniu i ograniczaniu ważne są działania podejmowane przez instytucje nadzorujące rynek finansowy.

Keywords

PL

bezpieczeństwo inwestycyjne; piramida finansowa; schemat Ponziego

EN

investment security; financial pyramid; Ponzi scheme

• Publisher: Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie
• Journal: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka
• Year: 2025
• Volume: LVIII
• Issue: 1
• Pages: 117-126

Dates

published

2025

Contributors

author

Magdalena Lesiak

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000313204961

References

• Afera Amber Gold. Oto kalendarium sprawy, Business Insider Polska, 13.01.2021, https://businessinsider. com.pl/wiadomosci/afera-amber-gold-kalendarium-wydarzen-wokol-firmy/ hxjmh6y [dostęp: 3.07.2024].
• Antonowicz P., Szarmach Ł., Teoria i praktyka funkcjonowania piramidy finansowej versus studium przypadku upadłości Amber Gold Sp. z o.o., „Zarządzanie i Finanse” 2013, t. 11, nr 1, cz. 2, s. 5–23.
• Bernie Madoff, [hasło w:] Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Bernie_Madoff [dostęp: 31.05.2025].
• Bhadra S., Singh K.N., Ponzi scheme like investment schemes in India – causes, impact and solution, „Journal of Money Laundering Control” 2023, t. 27, nr 2, s. 348–362.
• Charles Ponzi – twórca słynnej piramidy finansowej, Forex Club, 21.10.2022, https://forexclub.pl/ charles-ponzi-tworca-slynnej-piramidy-finansowej [dostęp: 3.07.2024].
• Cohen L.E., Felson M., Social change and crime rate trends: A routine activity approach (1979), [w:] Classics in Environmental Criminology, red. M.A. Andresen, P.J. Brantingham, J.B. Kinney, Routledge, 2010, s. 203–232.
• Dąbrowska J., Schemat Ponziego, system argentyński i inne modele piramid finansowych, [w:] Piramidy finansowe a bezpieczeństwo rynków, red. M. Michalski, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2019, s. 45–65.
• Felson M., Cohen L.E., Human ecology and crime: A routine activity approach, „Human Ecology” 1980, t. 8, s. 389–406.
• Gadomski M., Afera Amber Gold. Oto cała prawda o największej aferze finansowej ostatnich lat, Super Biznes, 13.01.2021, https://superbiz.se.pl/wiadomosci/afera-amber-gold-oto-cala-prawda-onajwiekszej- aferze-finansowej-ostatnich-lat-aa-CwBi-Z4yC-DoQu.html [dostęp: 3.07.2024].
• Gottfredson M.R., Hirschi T., A General Theory of Crime, Stanford University Press, 1990.
• Kietliński M., Największe przekręty giełdowe w historii – piramida Madoffa, DNA Rynków, 17.09.2020, https://dnarynkow.pl/najwieksze-przekrety-gieldowe-w-historii-piramidamadoffa [dostęp: 31.05.2025].
• Komisja Nadzoru Finansowego, Komunikaty, https://www.knf.gov.pl/poprzednie_lata/komunik aty?searchText=amber+gold&dateFrom=&dateTo= [dostęp: 3.07.2024].
• Kukuła Z., Przestępczość socjalna z perspektywy prawa karnego i kryminologii, Difin, Warszawa 2016.
• Lesiak M., Piramida finansowa i schemat Ponziego – przykłady oszustwa inwestycyjnego, „Prokuratura i Prawo” 2023, nr 5, s. 56–72.
• Luty P., Słynne piramidy finansowe, Forbes, 2.08.2012, https://www.forbes.pl/wiadomosci/bko-i- -inne-piramidy-finansowe/p1elqbg [dostęp: 3.07.2024].
• Minkina M., Gałek B., Kłamstwo i podstęp we współczesnym świecie, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2015.
• Sutherland E.H., White Collar Crime: The Uncut Version, Yale University Press, New Haven, CT 1983.
• Van Akkeren J., Fraud triangle: Cressey’s fraud triangle and alternative fraud theories, [w:] Encyclopedia of Business and Professional Ethics, Springer International Publishing, Cham 2023, s. 917–920.
• Williams O.J., Satchell S.E., Social welfare issues of financial literacy and their implications for regulation, „Journal of Regulatory Economics” 2011, t. 40, nr 1, s. 1–40.

Identifiers

DOI

10.48269/2451-0718-btip-2025-1-007

Biblioteka Nauki

63520444