Konstytucjonalizmy niezachodnie jako wyzwanie dla komparatystki prawa

• Authors: Rafał Czachor

Title variants

EN

Non-Western constitutionalisms as a challenge for comparative legal studies

Abstracts

EN

The following paper picks up a few current questions that pertain to comparative legal studies. The paper departures from the thesis that the classical normative approach is too reductionist to properly deal with the constitutional law of non-Western countries representing different legal cultures. Firstly, the paper discusses the status of comparative law, arguing that in fact, it is merely a research method, not a sub-branch of law. This enables the researcher to flexible apply such a method according to his or her paradigmatic preferences. Secondly, it argues in favour of the thesis of the multifaceted nature of constitutionalism. In the case of the non-Western state, its contents is shaped by simultaneous processes of the absorption, modification, and rejection of the inherited colonial law system. Thirdly, the paper discusses two possible approaches that should overcome the heuristic weaknesses of normativism: the postpositivist paradigm of law, with its constructivist nature and subjective engagement, and closer to normativism political constitutionalism, which opens comparative legal studies for interdisciplinary. Both discussed approaches can bring a fresh look and intellectually fertile ground for studies of the legal plurality of the contemporary world.

PL

Poniższy artykuł podejmuje kilka kwestii aktualnych dla współczesnych badań prawnoporównawczych. Punktem wyjścia jest przekonanie, że klasyczne normatywistyczne podejście jest zbyt redukcjonistyczne, by właściwe badać prawo konstytucyjne państw niezachodnich, reprezentujących odmienne kultury prawne. Po pierwsze, w artykule przedyskutowano status prawa porównawczego, wskazując, że jest ono w istocie metodą badawczą, a nie odrębną gałęzią prawa. Daje to możliwość jej elastycznego dostosowania do paradygmatycznych preferencji komparatysty. Po drugie, wskazano na wieloaspektowość pojęcia konstytucjonalizmu, którego treść w przypadku współczesnych państw niezachodnich kształtowana jest w wyniku jednoczesnej absorpcji, modyfikacji i odrzucenia prawa kolonialnego. Po trzecie, omówiono dwa możliwe podejścia badawcze pozwalające przełamać heurystyczne słabości normatywizmu: postpozytywistyczne rozumienie prawa, z jego konstruktywistyczną orientacją i subiektywnym zaangażowaniem oraz bliższy normatywizmowi konstytucjonalizm polityczny, który otwiera badania prawnoporównawcze na interdyscyplinarność. Oba wymienione podejścia umożliwiają świeże i intelektualnie twórcze spojrzenie na różnorodność ustrojową współczesnego świata.

Keywords

PL

prawo porownawcze; konstytucjonalizm; konstytucjonalizm polityczny; postpozytywizm prawniczy; prawo ustrojowe państw niezachodnich

EN

comparative law; constitutionalism; political constitutionalism; legal postpositivism; non-Western constitutional law

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
• Journal: Studia Prawnicze: rozprawy i materiały
• Year: 2022
• Volume: (31)
• Issue: 2
• Pages: 15-42

Dates

published

2022

Contributors

author

Rafał Czachor

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

• https://orcid.org/0000000259299719

References

• Arato A., Constitution Making Under Occupation. The Politics of Imposed Revolution in Iraq, New York 2009.
• Asian Indigenous Law in Interaction with Recieved Law, ed. M. Chiba, New York 1986.
• Banaszak B., Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych, wyd. 2, Warszawa 2007.
• Baxi U., Constitutionalism as a Site of State Formative Practices, „Cardozo Law Review” 1999, vol. 21, s. 1183–1210.
• Biskupski Z., Prezydent republiki w państwach Afryki Zachodniej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1964, nr 2, s. 1–19.
• Bisztyga A., Pozycja ustrojowa, organizacja i kompetencje Rady Konstytucyjnej Republiki Kazachstanu, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2014, nr 2, s. 41–53.
• Bönemann M., Jung L., Critical Legal Studies and Comparative Constitutional Law, [w:] Max Planck Encyclopedia of Comparative Constitutional Law, eds R. Grote, F. Lachenmann, R. Wolfrum, Oxford 2017, b.n.s., https://www.rewi.hu-berlin.de/de/lf/ls/dnn/pub/oxcon_critical_legal_studies_and_comparative_constitutional_law.pdf/view.
• Brodecki Z., Metodologia regulae iuris, [w:] Z. Brodecki, M. Konopacka, A. Brodecka-Chamera, Komparatystyka kultur prawnych, Warszawa 2010, s. 15–24.
• Bui N.S., Constitutional Change in the Contemporary Socialist World, Oxford 2020.
• Cerar M., The Relationship between Law and Politics, „Annual Survey of International & Comparative Law” 2009, vol. 15, no. 1, s. 19–23.
• Chakrabarty D., Provincializimg Europe. Postcolonial Thought and Historical Difference, Princeton 2009.
• Chiba M., Legal pluralism. Toward a General Theory through Japanese Legal Culture, Tokyo 1989.
• Chiba M., Other Phases of Legal Pluralism in the Contemporary World, „Ratio Juris” 2002, vol. 11, no. 3, s. 228–245.
• Chimni B.S., Third World Approaches to International Law. A Manifesto, [w:] The Third World and International Order. Law, Politics, and Globalization, eds A. Anghie et al., Leiden 2003, s. 3–27.
• Chodak S., Systemy polityczne „czarnej” Afryki, Warszawa 1963.
• Comaroff J., Comaroff J.L., Theory from the South, or How Euro-America in Evolving toward Africa, Boulder 2012.
• Comparative Law in the 21st Century, eds A. Harding, E. Orücü, The Hague–New York 2002.
• Comparing Comparative Law, eds S. Besson, L. Heckendorn, S. Jubé, Zurich 2017.
• Complak K., Parlament we współczesnej Ameryce Łacińskiej, Wrocław 1994.
• Constitutions in Authoritarian Regimes, eds T. Ginsburg, A. Simpter, Cambridge 2014.
• Constitution Making in Asia. Decolonisation and State-Building in the Aftermath of the British Empire, ed. H. Kumarasingham, Abingdon–New York 2016.
• Constitutional Democracy in Crisis?, eds M.A. Graber, S. Levinson, M. Tushnet, Oxford 2018.
• Constitutional Foundings in Southeast Asia, eds K.Y.L. Tan, B.N. Son, Bloomsbury 2020.
• Constitutionalism of the Global South. The Activist Tribunals of India, South Africa and Colombia, ed. D.B. Maldonaldo, Cambridge 2013.
• Cotterell R., Seeking Similarity, Appreciating Difference. Comparative Law and Communities, [w:] Comparative Law in the 21st Century, eds A. Harding, E. Orücü, The Hague–New York 2002, s. 35–54.
• Crownie F., Legal Academics. Cultures And Identities, Oxford–Portland 2004.
• Czachor R., Reformy konstytucyjne w państwach Azji Środkowej. Analiza porównawcza, „Zeszyty Naukowe Uczelni Jana Wyżykowskiego. Studia z Nauk Społecznych” 2019, nr 12, s. 35–50.
• Dann P., Riegner M., Bönemann M., The Global South and Comparative Constitutional Law. An Introduction, [w:] The Global South and Comparative Constitutional Law, eds P. Dann, M. Riegner, M. Bönemann, Oxford 2020, s. 1–38.
• Davies M., Legal Pluralism, [w:] The Oxford Handbook of Empirical Legal Research, eds P. Cane, H.M. Kritzer, Oxford 2012, s. 805–827.
• Doshi S.L., Modernity, Postmodernity and Neo-Sociological Theories, Jaipur–New Delhi 2003.
• Drobning U., Methods of Sociological Research in Comparative Law, „The Rabel Journal of Comparative and International Private Law” 1971, vol. 35, no. 3, s. 496–504.
• Dupré C., The Importation of Law. A New Comparative Perspective and the Hungarian Constitutional Court, [w:] Comparative Law in the 21st Century, eds A. Harding, E. Orücü, The Hague–New York 2002, s. 267–280.
• Frankenberg G., Authoritarianism. Constitutional Perspectives, Cheltenham–Northampton 2020.
• Fukuyama F., Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Poznań 1996.
• Gathii J., TWAIL. A Brief History of Its Origins, Its Decentralized Network, and a Tentative Bibliography, „Trade, Law, and Development” 2011, vol. 3, no. 1, s. 26–64.
• Gebeye A.B., A Theory of African Constitutionalism, Oxford 2021.
• Ginsburg T., Huq A.Z., How to Save a Constitutional Democracy, Chicago–London 2018.
• Gizbert-Studnicki T., Dyrda A., Grabowski A., Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa, Warszawa 2016.
• Grosfoguel R., Decolonizing Post-Colonial Studies and Paradigms of Political Economy.
• Transmodernity, Decolonial Thinking, and Global Coloniality, „Transmodernity. Journal of Peripheral Cultural Production of the Luso-Hispanic World” 2011, vol. 1, no. 1, b.s.
• Hadfield G.K., The Strategy of Methodology. The Virtues of Being Reductionist for Comparative Law, „The University of Toronto Law Journal” 2009, vol. 59, no. 2, s. 223–236.
• Harding A., Leyland P., Comparative Law in Constitutional Context, [w:] Comparative Law. A Handbook, eds E. Orücü, D. Nelken, Portland 2007, s. 313–338.
• Hirschl R., Comparative Matters. The Renaissance Of Comparative Constitutional Law, Oxford 2014.
• Hirschl R., From Comparative Constitutional Law to Comparative Constitutional Studies, „International Journal of Constitutional Law” 2013, vol. 11, no. 1, s. 1–12.
• Hoebel E.A., The Law of Primitive Man. A Study in Comparative Legal Dynamics, Harvard 1964.
• Hoffmann F., Facing South. On the Significance of An/Other Modernity in Comparative Constitutional Law, [w:] The Global South and Comparative Constitutional Law, eds P. Dann, M. Riegner, M. Bönemann, Oxford 2020, s. 41–66.
• Hooker M.B., Legal Pluralism. An Introduction to Colonial and Neo-colonial Laws, Oxford 1975.
• Human Rights, Southern Voices. Francis Deng, Abdullahi An-Na’im, Yash Ghai and Upendra Baxi, ed. W. Twinning, Cambridge 2009.
• Izdebski H., Winczorek J., Critical Legal Studies, [w:] Socjologia prawa. Główne problemy i postacie, red. A. Kojder, Z. Cywiński, Warszawa 2014, s. 50–54.
• Jakubiak Ł., System ustrojowy Senegalu, Kraków 2014.
• Korycka-Zirk M., Filozoficznoprawny wymiar kontroli konstytucyjności, Toruń 2017.
• Krisch N., Beyond Constitutionalism. The Pluralist Structure of Postnational Law, Oxford 2010.
• Kustra-Rogatka A., Konstytucjonalizm a polityczność, „Krytyka Prawa” 2020, t. 12, nr 3, s. 50–69.
• Kwasi Prempeh H., Africa’s „Constitutionalism Revival”. False Start or New Dawn?, [w:] Democracy, Constitutionalism, and Politics in Africa. Historical Contexts, Developments, and Dilemmas, ed. E.N. Sahle, New York 2017, s. 469–506.
• Law and Globalization from Below. Towards a Cosmopolitan Legality, eds B. de Sousa Santos, C. Rodriguez-Garavito, Cambridge 2005, s. 1–26.
• Legrand P., Comparative Legal Studies and the Matter of Authenticity, „Journal of Comparative Law” 2006, no. 1, s. 365–460.
• Legrand P., How To Compare Now, „Legal Studies” 1996, vol. 16, no. 2, s. 232–242.
• Legrand P., The Impossibility of Legal Transplants, „Maastricht Journal of European and Comparative Law” 1997, vol. 4, no. 2, s. 111–124.
• Legrand P., The Same and the Different, [w:] P. Legrand, M. Roderick, Comparative Legal Studies. Traditionas and Transitions, Cambridge 2003, s. 240–311.
• Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. 100 podstawowych pojęć, red. J. Zajadło, Warszawa 2007.
• Longchamps de Bérier F., Współczesne kierunki w nauce prawa administracyjnego na Zachodzie Europy, red. J. Boć, K. Nowacki, Wrocław 2001.
• Ludwikowski R., Prawo konstytucyjne porównawcze, Toruń 2000.
• Lyotard J.F., The Postmodern Condition, Manchester 1984.
• Ławniczak A., Kilka uwag na temat powstawania i charakteru konstytucyjnych ustrojów prawnopolitycznych byłego Trzeciego Świata, „Przegląd Prawa i Administracji” 2020, nr 120/1, s. 187–201.
• Ławniczak A., Ustroje polityczne państw latynoamerykańskich, Wrocław 2008.
• Menski W., Comparative Law in a Global Context. The Legal Systems of Asia and Africa, Cambridge 2006.
• Michalak A., Przestrzeganie praw człowieka w wybranych państwach Azji postkolonialnej – aktualne problemy, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2015, nr 1, s. 115–134.
• Minich D., Konstytucjonalizm a rozumienie prawa, „Roczniki Administracji i Prawa” 2019, nr 19, s. 35–48.
• Mutua M., What is TWAIL?, „Proceedings of the American Society of International Law Annual Meeting” 2000, vol. 94, s. 31–40.
• Okafor O., Critical Third World Approaches to International Law (TWAIL). Theory, Methodology, or Both?, „International Community Law Review” 2008, vol. 10, s. 371–378.
• Oklopcic Z., The South of Western Constitutionalism. A Map Ahead of a Journey, „Third World Quarterly” 2016, vol. 37, no. 11, s. 2080–2097.
• Pieniążek A., Stefaniuk M.E., Socjologia prawa. Zarys wykładu, wyd. 5, Warszawa 2021.
• Przeworski A., Crises of Democracy, Cambridge 2019.
• Samuel G., An Introduction to Comparative Law Theory and Method, Oxford–Portland 2014.
• Schacherreiter J., Postcolonial Theory and Comparative Law. On the Methodological and Epistemological Benefits to Comparative Law through Postcolonial Theory, „Verfassung und Recht in Übersee. Law and Politics in Africa, Asia and Latin America” 2016, vol. 49, no. 3, s. 291–312.
• Siekiera A., Prawo zwyczajowe i wierzenia maoryskie a system prawny Nowej Zelandii, „Acta Erasmiana” 2015, nr 9/II, s. 199–211.
• Stambulski M., Czarnota A., Janusowe oblicze konstytucjonalizmu, „Krytyka Prawa” 2019, t. 11, nr 1, s. 1–16.
• Sulikowski A., Konstytucjonalizm a nowoczesność. Dyskurs konstytucyjny wobec tryumfu i kryzysu moderny, Wrocław 2012.
• Sulikowski A., Pozytywistyczne pojęcie konstytucji a kontrola konstytucyjności prawa, „Zeszyty Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości” 2008, nr 11, s. 47–55.
• Szymanek J., Ustrój konstytucyjny Kazachstanu, Warszawa 2013.
• Szymczak I., Metoda nauki o porównywaniu systemów prawnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2014, R. 76, z. 3, s. 37–48.
• The Global South and Comparative Constitutional Law, eds P. Dann, M. Riegner, M. Bönemann, Oxford 2020.
• The Oxford Handbook of Comparative Constitutional Law, eds M. Rosenfeld, A. Sajó, Oxford 2012.
• The Oxford Handbook of Comparative Law, eds M. Reimann, R. Zimmermann, Oxford 2008.
• Tokarczyk R., Komparatystyka prawnicza, wyd. 9, Warszawa 2008.
• Tushnet M., Authoritarian Constitutionalism. Some Conceptual Issues, [w:] Constitutions in Authoritarian Regimes, eds T. Ginsburg, A. Simpser, Cambridge 2014, s. 36–49.
• Tushnet M., Comparative Constitutional Law, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Law, eds M. Reimann, R. Zimmermann, Oxford 2008, s. 1193–1221.
• Tushnet M., The Inevitable Globalization of Constitutional Law, „Virginia Journal of International Law” 2009, vol. 49, no. 4, s. 985–1006.
• Twining W., Globalisation and Legal Theory, London 2000.
• Uziębło P., [w:] Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Szmyt, Warszawa 2010.
• Waldron J., The Rule of Law as a Theatre of Debate, [w:] Arguing about Law, eds A. Karanagh, J. Oberdiek, New York 2012, s. 212–227.
• Wallerstein I., Analiza systemów-światów. Wprowadzenie, tłum. K. Gawlicz, M. Starnawski, Warszawa 2007.
• Wawrzyniak J., O potrzebie uprawiania prawa konstytucyjnego porównawczego, „Państwo i Prawo” 2020, nr 9, s. 112–120.
• Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
• Ziembiński Z., Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych, Warszawa–Poznań 1983.
• Zweigert K., Kotz H., An Introduction to Comparative Law, Oxford 1998.
• Блакенагель А., О скрытой пользе сравнительного правоведения и сравнительного конституционного права, „Сравнительное Конституционное Обозрение” 2004, № 3, s. 51–52. Троицкая А., Междисциплинарность в среавнительном конституционно-правовом
• исследовании, „Сравнительное Конституционное Обозрение” 2017, № 5, s. 57–77.

Identifiers

DOI

10.48269/2451-0807-sp-2022-2-002

Biblioteka Nauki

2158775