Ustrój sądownictwa konstytucyjnego w państwach autorytarnych. Analiza porównawcza przypadku republik Azji Środkowej

• Authors: Rafał Czachor

Title variants

EN

Legal status of the Constitutional Courts in authoritarian states. A comparative study of Central Asian republics

Abstracts

EN

The following paper attempts to discuss the specific features of the Constitutional Courts in Central Asian countries: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, and Uzbekistan. The aim of the paper is to discuss their compliance or non-compliance with the Kelsenian model, widespread in European countries. The study asserts that the model of the Constitutional Courts in the abovementioned nations does not differ significantly from the Western European model. This is an important conclusion since the Central Asian countries are permanently classified as non-democratic. Thus, this raises a question about the sense of the existence of the Constitutional Courts in countries that do not respect the principle of the democratic rule of law. The answer to this question goes beyond the scope of the following study, but the indisputable conclusion of this article is that authoritarian states pay much attention to the normative aspect of the functioning of regimes and ensure the existence of façade institutions typical of democratic states.

PL

Poniższy artykuł stanowi próbę omówienia ustroju sądownictwa konstytucyjnego w państwach Azji Środkowej – Kazachstanie, Kirgistanie, Tadżykistanie i Uzbekistanie. Celem badania było ujawnienie ich zgodności lub niezgodności z modelem kelsenowowskim. Stwierdzono, że model ustroju sądów konstytucyjnych w omawianych państwach nie odbiega od wzorca zachodnioeuropejskiego. To ważna konkluzja, bowiem państwa regionu Azji Środkowej klasyfikowane są jako niedemokratyczne. Zachodzi zatem pytanie o sens działania organów sądownictwa konstytucyjnego w państwach, które nie przestrzegają zasady demokratycznych rządów prawa. Odpowiedź na nie wykracza poza ramy poniższego badania, natomiast bezspornym wnioskiem płynącym z artykułu jest stwierdzenie, że państwa autorytarne przywiązują wagę do normatywnego aspektu funkcjonowania reżimów i dbają o istnienie fasadowych instytucji właściwych państwom demokratycznym.

Keywords

PL

sądownictwo konstytucyjne; prawo konstytucyjne porownawcze państw postradzieckich; konstytucjonalizm autorytarny

EN

constitutional jurisdiction; constitutional comparative law of post-Soviet states; authoritarian constitutionalism

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
• Journal: Studia Prawnicze: rozprawy i materiały
• Year: 2024
• Volume: 34
• Issue: 1
• Pages: 131-159

Dates

published

2024

Contributors

author

Rafał Czachor

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

References

• Конституция Кыргызской Республики [Konstytucja Republiki Kirgizji], cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/112213?cl=ru-ru&ysclid=-lq85wb0rj7478861669 [dostęp: 16.12.2023].
• Конституция Республики Казахстан [Konstytucja Republiki Kazachstanu], akorda.kz/ru/official_documents/constitution [dostęp: 16.12.2023].
• Конституция Республики Таджикистан [Konstytucja Republiki Tadżykistanu], mfa.tj/ru/main/tadzhikistan/konstitutsiya [dostęp: 16.12.2023].
• Конституция Республики Узбекистан [Konstytucja Republiki Uzbekistanu], lex.uz/docs/6445147#6447841 [dostęp: 16.12.2023].
• Конституционный закон Кыргызской Республики от 15 ноября 2021 года № 133 «О Конституционном суде Кыргызской Республики» [ustawa konstytucyjna Republiki Kirgistanu z dnia 15 listopada 2021 r. nr 133 o Sądzie Konstytucyjnym Republiki Kirgistanu], cbd.minjust.gov.kg/112318?ysclid=lqibjcg5lo931354960 [dostęp: 23.12.2023].
• Конституционный закон Республики Казахстан от 5 ноября 2022 года № 153-VII «О Конституционном Суде Республики Казахстан» [ustawa konstytucyjna Republiki Kazachstanu z dnia 5 listopada 2022 r. nr 153-VII o Sądzie Konstytucyjnym Republiki Kazachstanu], online.zakon.kz/Document/?doc_id=39441762 [dostęp: 23.12.2023].
• Конституционный закон Республики Таджикистан от 26 июля 2014 года № 1083 «О Конституционном суде Республики Таджикистан» [ustawa konstytucyjna Republiki Tadżykistanu z dnia 26 lipca 2014 r. nr 1083 o Sądzie Konstytucyjnym Republiki Tadżykistanu], online.zakon.kz/Document/?doc_id=31598428&pos=6;-106#pos=6;-106 [dostęp:23.12.2023].
• Конституционный закон Республики Узбекистан, от 27.04.2021 г. № ЗРУ-687 «О Конституционном суде Республики Узбекистан» [ustawa konstytucyjna Republiki Uzbekistanu z dnia 27 kwietnia 2021 r.nr ZRU-687 o Sądzie Konstytucyjnym Republiki Uzbekistanu], lex.uz/ru/docs/5391999 [dostęp: 23.12.2023].
• Закон СССР № 974-I «О конституционном надзоре в СССР» [ustawa ZSRR nr 974-1 o nadzorze konstytucyjnym w ZSRR], consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc&base=ESU&n=16&ysclid=lq86t5ul-9z735980794#D29BcyTimnQVMI6M1 [dostęp: 16.12.2023].
• Закон СССР № 9853-XI от 1 декабря 1988 года «Об изменениях и до-полнениях Конституции (Основного Закона) СССР» [ustawa ZSRR nr 9853-XI z dnia 1 grudnia 1988 r. o zmianie i uzupełnieniu Konstytucji ZSRR], constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1977/zakony/185466/?ysclid=lq86nu6vhg451227913 [dostęp: 16.12.2023].
• Bisztyga A., Pozycja ustrojowa, organizacja i kompetencje Rady Konstytucyjnej Republiki Kazachstanu, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2014, nr 2(18), s. 41–53.
• Bożek M., Konstytucja fasadowa – prolegomena, „Państwo i Prawo” 2023, nr 1, s. 3–28.
• Brubaker R., Why Populism?, „Theory and Society” 2017, vol. 46, no. 5, s. 357–385.
• Buchanan J., The Limits of Liberty. Between Anarchy and Leviathan, Chicago–London 1975.
• Bueno de Mesquita B., Smith A., The Dictator’s Handbook. Why Bad Behavior is Almost Always Good Politics, New York 2012.
• Constitutional Courts in Post-Soviet States. Between the Model of a State of Law and its Local Application, ed. J. Zaleśny, Frankfurt am Main–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Warszawa–Wien 2019.
• Cooley A.A., Heathershaw J., Dictators without Borders. Power and Money in Central Asia, New Haven 2017.
• Cooter R., The Minimax Constitution as Democracy, „International Review of Law and Economy” 1992, vol. 12, no. 2, s. 292–294.
• Czachor R., Instytucjonalne uwarunkowania rywalizacji o władzę w postradzieckich systemach autorytarnych, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ” 2018, t. 15, nr 4(55), s. 175–194.
• Czachor R., Konstytucjonalizmy niezachodnie jako wyzwanie dla komparatystki prawa, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2022, nr 2(31), s. 15–42.
• Czachor R., Reforma ustrojowa w Kirgistanie w 2021 roku na tle konstytucjonalizmu autorytarnego, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2022, t. 44, nr 2, s. 45–63.
• Czachor R., Sądownictwo konstytucyjne na Białorusi, Ukrainie i Mołdawii. Studium ustrojowo-porównawcze, „Zeszyty Naukowe UJW. Studia z Nauk Społecznych” 2018, nr 11, s. 23–36.
• Epstein L., Knight J., Shvetsova O., The Role of Constitutional Courts in the Establishment and Maintenance of Democratic Systems of Government, „Law and Society Review” 2001, vol. 35, no. 1, s. 117–164.
• Ferejohn J., Judicializing Politics, Politicizing Law, „Law and Contemporary Problems” 2002, vol. 65, no. 3, s. 41–68.
• Geddes B., Wright J., Frantz E., How Dictatorships Work. Power, Personalization and Collapse, New York 2018.
• Ginsburg T., Economic Analysis and the Design of Constitutional Courts, „Theoretical Inquiries in Law” 2001, vol. 3, iss. 1, s. 49–85.
• Ginsburg T., Judicial Review in New Democracies. Constitutional Courts in Asian Cases, Cambridge 2003.
• Grabowska S., Sądy konstytucyjne w wybranych państwach europejskich, Rzeszów 2008.
• Hirschl R., The Judicalization of Politics, [w:] The Oxford Handbook of Law and Politics, eds K.E. Whittington, R.D. Kelemen, G.A. Caldeira, Oxford 2008, s. 119–141.
• Hirschl R., Towards Juristocracy. The Origins and Consequences of the New Constitutionalism, Cambridge–London 2004.
• Husa J., Interdisciplinary Comparative Law. Rubbing Shoulders with the Neighbours or Standing Alone in a Crowd, Cheltenham–Northampton 2022.
• Landau D., Populist Constitutions, „University of Chicago Law Review” 2018, vol. 85, s. 521–544.
• Landes W., Posner R., The Independent Judiciary in an Interest-Group Perspective, „Journal of Law and Economy” 1975, vol. 18, no. 3, s. 875–901.
• Ludwikowska A.M., Sądownictwo konstytucyjne w Europie Środkowo-Wschodniej, Toruń 2002.
• Ludwikowski R.R., Constitution Making in the Countries of Former Soviet Dominance. Current Development, „Georgia Journal of International and Comparative Law” 1993, vol. 23, no. 2, s. 155–267.
• Mazmanyan A., Facades, Puppets, or Activist Watchdogs? Assessing Constitutional Courts in Central Asian Politics, „Percorsi Constituzionali” 2020, no. 1–3, s. 75–94.
• Mazmanyan A., Judicalization of Politics. The Post-Soviet Way, „International Journal of Constitutional Law” 2015, vol. 13, iss. 1, s. 200–218.
• Newton S., The Constitutional Systems of the Independent Central Asian States. A Contextual Analysis, Oxford 2017.
• Piotrowski R., Sędziowie i granice władzy demokratycznej w świetle Konstytucji RP, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2018, R. 80, z. 1, s. 220–221.
• Ramseyer J.M., The Puzzling (In)Dependence of Courts, „Journal of Legal Studies” 1994, vol. 23, no. 2, s. 721–747.
• Rytel-Warzocha A., Sądy konstytucyjne w konstytucjonalizmie liberalnym i nieliberalnym, [w:] Sądownictwo konstytucyjne. Teoria i praktyka, red. M. Granat, t. 3, Warszawa 2020.
• Scheppele K.L., Autocratic Legalism, „The Chicago Law Review” 2018, vol. 85, no. 2, s. 545–584.
• Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 4, Warszawa 2003.
• Svolik M.W., The Politics of Authoritarian Rule, Cambridge 2012.
• Trochev A., Juzgenbayev A., Instrumentalization of Constitutional Law in Central Asia, [w:] Research Handbook on Law and Political Systems, eds R.M. Howard, K.A. Randazzo, R.A. Reid, Cheltenham 2023, s. 139–168.
• Tushnet M., Authoritarian Constitutionalism, „Cornell Law Review” 2015, vol. 100, iss. 2, s. 391–462.
• Zaleśny J., Sądownictwo konstytucyjne w państwach postradzieckich. Analiza porównawcza. Część 1, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2019, nr 2(48), s. 137–164.
• Zaleśny J., Sądownictwo konstytucyjne w państwach postradzieckich. Analiza porównawcza. Część 2, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2019, nr 3(49), s. 13–39.
• Витрук Н.В., Цель, задачи и функции конституционного правосудия в государствах новой демократии, „Конституционное правосудие” 2002, nr 2(16), s. 36–39.
• Кряжков В.А., Лазарев Л.В., Конституционная юстиция в Российской Федерации, Москва 1998.

Identifiers

DOI

10.48269/2451-0807-sp-2024-1-06

Biblioteka Nauki

32875828