O istocie zasady przedstawicielstwa oraz wybranych aspektach gwarancji w sprawowaniu mandatu parlamentarnego

• Authors: Joanna Uliasz

Title variants

EN

The Nature of Parliamentary Representation and the Safeguards for Mandate Fulfillment

Abstracts

EN

The starting point for the discussion in this article is the principle of parliamentary representation, a cornerstone for any democratic society. This principle holds a key constitutional status within Polish law. To uphold and actualize this principle, the structure of the parliamentary mandate and the mechanisms designed to protect it are of utmost importance. Immunity protection offers members of parliament the freedom to execute their duties without interference. A limited set of criteria for the revocation of a parliamentary mandate ensures the integrity of the mandate to represent voters, acquired through the electoral process. This approach also safeguards against the arbitrary removal of a representative’s formal legitimacy to act on behalf of the nation. The central thesis of this article is that any unlawful termination of a parliamentary mandate through a flawed process constitutes a direct assault on the very foundation of democracy: the nation’s right to freely elect its representatives.

PL

Punktem wyjścia dla prowadzonych w niniejszym opracowaniu rozważań jest fundamentalna z punktu widzenia społeczeństwa demokratycznego zasada przedstawicielstwa. W polskim porządku prawnym ma ona rangę naczelnej zasady Konstytucji. W powiązaniu z tą zasadą i w celu jej urzeczywistnienia kluczowa staje się konstrukcja mandatu parlamentarnego oraz mechanizmy jego ochrony. Ochrona immunitetowa gwarantuje posłowi (senatorowi) możność swobodnego wykonywania mandatu. Wąski katalog przesłanek usprawiedliwiających wygaśnięcie mandatu służy zabezpieczeniu pełnomocnictwa do reprezentowania wyborców, nabytego przez posła wskutek aktu wyborczego. Uniemożliwia równocześnie dyskrecjonalne pozbawienie przedstawiciela Narodu formalnej legitymacji do wypowiadania się w jego imieniu. Tezą niniejszego opracowania jest stwierdzenie, iż każdorazowe, bezprawne doprowadzenie do utraty mandatu przez parlamentarzystę, w procedurze rażąco wadliwej, godzi w fundament demokracji, którym jest wolny, dokonany przez Naród wybór przedstawicieli do organów władzy ustawodawczej.

Keywords

PL

demokracja; mandat parlamentarny; wybory; prawa wyborcze

EN

democracy; parliamentary mandate; election; electoral rights

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
• Journal: Studia Prawnicze: rozprawy i materiały
• Year: 2024
• Volume: 34
• Issue: 1
• Pages: 161-180

Dates

published

2024

Contributors

author

Joanna Uliasz

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.z 1997 r., nr 78, poz. 483 ze zm.).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U.z 2023 r., poz. 1610 ze zm.).
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r., poz. 1550).
• Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r., poz. 762).
• Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r., poz. 1339).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r., poz. 17).
• Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn.: Dz.U.z 2023 r., poz. 1989).
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (tekst jedn.: Dz.U.z 2023 r., poz. 2408).
• Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: M.P. z 2022 r., poz. 990 ze zm.).
• Postanowienie TK z dnia 24 listopada 2010 r. sygn. akt Pp 1/08 (OTK ZU 2010, nr 9A, poz. 115).
• Postanowienie TK z dnia 26 listopada 2015 r. sygn. akt SK 8/13 (OTK ZU 2015, nr 10A, poz. 182).
• Wyrok TK z dnia 3 listopada 2006 r. sygn. akt K 31/06 (Dz.U. z 2006 r., nr 202, poz. 1493).
• Wyrok TK z dnia 20 lipca 2011 r. sygn. K 9/11 (Dz.U. z 2011 r., nr 149, poz. 889).
• Wyrok TK z dnia 17 lipca 2018 r. sygn. K 9/17 (Dz.U. z 2018 r., poz. 1387).
• Arystoteles, Polityka z dodaniem pseudo-arystotelesowej Ekonomiki, tłum. L. Piotrowicz, Warszawa 1964.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
• Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2008.
• Budyn-Kulik M., Kozłowska-Kalisz P., Komentarz do art. 40, [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, Warszawa 2024, Lex/el.
• Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 61, 62, Warszawa 2020.
• Filipkowski J., Demokracja a problem woli ludu, „Forum Nauk Społecznych” 2023, nr 1, s. 59–73.
• Grajewski K., Komentarz do art. 10, [w:] Komentarz do ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, red. idem, J. Stelina, P. Uziębło, Warszawa 2014.
• Grzesik-Kulesza M., Komentarz do art. 25, [w:] Ustawa o Trybunale Stanu. Komentarz, red. G. Pastuszko, Warszawa 2013, Lex/el.
• Kaczkowski L., Wygaśnięcie mandatu posła na sejm rzeczypospolitej polskiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2008, no. 3052, s. 145–168.
• Kropiwnicki R., Mandat wolny i jego granice, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 4(68), s. 65–75.
• Kwiatkowski D., Wpływ zatarcia skazania na fakt popełnienia przestępstwa oraz fakt skazania, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2019, R. 23, nr 1, s. 107–123.
• Michalak B., Sokala A., Leksykon prawa wyborczego i systemów wyborczych, Warszawa 2010.
• Pisz M., Mandat przedstawicielski w polskiej tradycji ustrojowej i we współczesnym polskim prawie konstytucyjnym, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2013, nr 3(15), s. 173–194.
• Poślednik M., Wygaśnięcie mandatu parlamentarzysty unormowane w kodeksie wyborczym, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 3(122), s. 107–134.
• Radziewicz P., Komentarz do art. 105 Konstytucji RP, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, wyd. 2, Warszawa 2023, Lex/el.
• Skotnicki K., W sprawie prawomocności i wykonalności postanowienia marszałka Sejmu stwierdzającego wygaśnięcie mandatu poselskiego, „Przegląd Sejmowy” 2011, nr 6(107), s. 147–150.
• Stefańska B.J., Glosa do wyroku SN z dnia 10 listopada 2010 r., IV KK 326/10, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2011, nr 1, s. 117–121.
• Stefańska B.J., Zatarcie skazania w formie aktu łaski, „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 1, s. 38–47.
• Stefański R.A., Komentarz do art. 39 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, wyd. 5, Warszawa 2016, Lex/el.
• Szmyt A., W sprawie prawomocności i wykonalności postanowienia marszałka Sejmu stwierdzającego wygaśnięcie mandatu poselskiego, „Przegląd Sejmowy” 2011, nr 6 (107), s. 151–153.
• The Worst form of Government, 25.02.2016, winstonchurchill.org/resources/quotes/the-worst-form-of-government [dostęp: 23.02.2024].

Identifiers

DOI

10.48269/2451-0807-sp-2024-1-07

Biblioteka Nauki

32877509