Od Mangghi do Meduzy. Japońskie inspiracje w nowej architekturze polskiej

• Authors: Marta A. Urbańska

Title variants

EN

From Manggha to Medusa. Japanese inspirations in new Polish architecture

Abstracts

EN

Feliks „Manggha” Jasieński, the pre-eminent collector of Japanese artefacts, had shown the art of the Land of the Cherry Blossom and made it accessible for the generation of the artists of Young Poland. Those influences are well known. In the opinion of the authoress of this article, the Japanese architect Arata Isozaki played a similar, inspiring role a hundred years later. „Manggha” prefered visual arts and inspired them, whereby Isozaki influenced architecture, by means of his museum design in Kraków. It seems that the character of the new Japanese architecture still influences the best buildings recently completed in Poland. The article describes a few ones which show an interesting way of thinking. Even if it was quite original (i.e. when architects hold that they were not directly inspired by the examples from Japan), it was first manifested, as a topos, in Japan. Therefore, the following questions arise: is the culture of Japan, with its admiration of subtle beauty and respect for nature, universal? Does it have its place also in Poland? The authoress shall aim at answering those questions on the basis of an analysis of context and aesthetics of architecture.

PL

Feliks „Manggha” Jasieński, wybitny kolekcjoner japońskich artefaktów, przybliżył sztukę Kraju Kwitnącej Wiśni generacji artystów Młodej Polski. Te wpływy są dobrze zbadane i znane. Zdaniem autorki artykułu podobnie inspirującą rolę, w sto lat później, odegrał japoński architekt Arata Isozaki. O ile „Manggha” gustował w sztukach wizualnych i je inspirował, o tyle Isozaki, przez swój projekt muzeum w Krakowie, oddziaływał na architekturę. Charakter nowej architektury japońskiej zdaje się nadal wpływać na najlepsze budynki powstające w Polsce. Artykuł przybliża kilka realizacji-manifestacji interesującego sposobu myślenia. Nawet, jeśli był on oryginalny (gdy architekci twierdzą, że nie sięgali wprost do przykładów z Japonii), przejawił się po raz pierwszy jako topos, właśnie na Dalekim Wschodzie. Powstają pytania: czy kultura Japonii, z jej podziwem dla subtelnego piękna i szacunkiem dla natury, jest zatem uniwersalna? czy w Polsce jest dla niej miejsce? Autorka spróbuje odpowiedzieć na te kwestie, opierając się na analizie kontekstu i estetyki architektury.

Keywords

PL

Feliks „Manggha” Jasieński; Muzeum Manggha; Japonia; architektura; topos; Polska

EN

Manggha Museum; Japan; architecture; Poland

• Publisher: Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie
• Journal: Państwo i Społeczeństwo
• Year: 2022
• Issue: 2
• Pages: 225-239

Dates

published

2022

Contributors

author

Marta A. Urbańska

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury

References

• Aftanazy R., Dzieje Rezydencji na dawnych Kresach Rzeczpospolitej, [Cz. 2: Ziemie Ruskie Korony], t. VIII: Województwo ruskie, Ziemia Przemyska i Sanocka, wyd. 2 przejrzane i uzup., Ossolineum, Wrocław 1996.
• Arcydzieła sztuki japońskiej w kolekcjach polskich / Masterpieces of Japanese Art in Polish Collections, red. A. Król, tłum. na jęz. ang. J. Juruś, tłum. na jęz. pol. A. Oleśkiewicz, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2014.
• eM4. Pracownia Architektury. Brataniec, Park miejski, Starachowice, http://www.em4.pl/index.php?/urbanistyka/park-miejski-starachowice [dostęp: 22.02.2022].
• Forster A.M., Thomson D., Richards K., Pilcher N., Vettese S., Western and Eastern Building Conservation Philosophies: Perspectives on Permanence and Impermanence, „International Journal of Architectural Heritage” 2019, vol. 13, issue 6, s. 870–885, https://doi.org/10.1080/15583058.2018.1490827.
• Hato K., The meaning of practicing calligraphy in the written works of architect Seiichi
• Shirai: Focusing on the relation to the Theory of Tradition, „Japan Architectural Review” 2021, vol. 4, issue 3, s. 495–503, https://doi.org/10.1002/2475-8876.12228.
• Hato K., The theory of tradition in the written works of architect Seiichi Shirai, „Japan Architectural Review” 2019, vol. 2, issue 4, s. 554–561, https://doi.org/10.1002/2475-8876.12113.
• Ingarden K., Contextual Architecture: between Mimesis and Abstraction – Project of Małopolska Garden of Art, [w:] Culture of the city, eds. E. Przesmycka, E. Trocka--Leszczyńska, transl. B. Setkowicz, T. Szałamacha, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2012, s. 319–330.
• Ingarden K., Muzeum Manggha – form follows poetry / Manggha Museum – „form follows poetry”, [w:] Manggha. Historia projektu / Manggha. The History of the Design, red. i tłum. M.A. Urbańska, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2009, s. 43–61.
• Isozaki A., Japan-ness in Architecture, ed. D.B. Stewart, transl. by S. Kohso, foreword by T. Mori, MIT Press, Cambridge, MA – London 2006.
• Kuma K., Architektura w charakterze miejsca stanie się normą w XXI wieku / Architecture Making Maximum Use of the Character of the Land will be the Norm in the Twenty-first Century, [w:] Kierunki – nowa architektura w Japonii i Polsce. Materiały seminarium / Directions – New Architecture in Japan and Poland. Proceedings of the Seminar, red. M. Poprawska, M.A. Urbańska, tłum. z jęz. pol. J. Juruś, tłum. z jęz. ang. M.A. Urbańska, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2005, s. 149–171.
• Kuma K., Eksperymentowanie z materiałami / Experimenting with materials, [w:] Kengo Kuma. Eksperyment. Materiał. Architektura / Kengo Kuma. Experimenting with Materials, [katalog wystawy], red. K. Ingarden, tłum. z pol. i z ang. J. Juruś, tłum. z ang. E. Kanigowska-Gedroyć, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2021, s. 17–19.
• Nagroda Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza. Katalog jubileuszowy 2003–2020: dziesięć edycji / Stanisław Witkiewicz Award of the Małopolska Region. Jubilee Catalogue 2003-2020: ten editions, red. S. Gąsienica-Kleryk-Strynka, M.A. Urbańska i zespół redakcyjny, tłum. Biuro Tłumaczeń „Parola”, SARP O/Kraków – Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2020.
• New Art Museum / SANAA, ArchDaily blog, https://www.archdaily.com/70822/newart-museum-sanaa [dostęp: 7.02.2022].
• Norberg-Schulz Ch., Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture, Rizzoli International Publications, New York 1980.
• Orłowski S., Taranowski P., Na Bieszczadzkich obwodnicach. Przewodnik nie tylko dla zmotoryzowanych, cz. 1: Duża obwodnica, Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, Rzeszów 2008.
• Polski Cement, Za wirtuozowskie operowanie białym, surowym żelbetem, https://www.polskicement.pl/aktualnosci/za-wirtuozowskie-operowanie-bialym-surowymzelbetem [dostęp: 22.02.2022].
• Porębska E.P., Staniszkis M., Żylski T., Pawilon Edukacyjny, „Architektura-murator”, https://miesiecznik.architektura.muratorplus.pl/wydanie/is-oNZ8-UEzs-r4Mo/pawilon-edukacyjny-aa-xfJ6-r54Z-ptvM.html?fbclid=IwAR2hGyKMFso5ooxzmqtrZvaSKp7zikJj457TOyJvGLItMgqV0WjIhZLswcE [dostęp: 22.02.2022].
• Ruszczyk G., Architektura drewniana w Polsce, Sport i Turystyka – Muza, Warszawa 2009.
• Sasaki K., Natura i miasto, [w:] Estetyka japońska. Antologia, t. 1: Wymiary przestrzeni, wyd. 4, red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków [cop. 2008], s. 210–235.
• Sun Ch., Architecting the Metaverse, ArchDdaily, 24.11.2021, https://www.archdaily.com/968905/architecting-the-metaverse [dostęp: 7.02.2022].
• Urbańska M.A., Rozmowa z Aratą Isozakim / Interview with Arata Isozaki, [w:] Manggha. Historia projektu / Manggha. The History of the Design, red. i tłum. M.A. Urbańska, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2009, s. 29–40.
• Welsch W., Przestrzenie dla ludzi? / Spaces for people?, [w:] Co to jest architektura? Antologia tekstów / What is architecture? Anthology of texts, t. I, red. A. Budak, tłum.M.A. Urbańska, „Bunkier Sztuki” Galeria Sztuki Współczesnej, Kraków 2002, s. 160–195.

Identifiers

DOI

10.48269/2451-0858-pis-2022-2-009

Biblioteka Nauki

2170599