Dwa testamenty kasztelana chełmińskiego Andrzeja Teodora Grabowskiego

• Authors: Stanisław Achremczyk

Title variants

EN

Two wills of the castellan of Chełmno, Andrzej Teodor Grabowski

Abstracts

EN

Andrzej Teodor Grabowski, the father of Adam Stanisław Grabowski, Bishop of Warmia, made two wills – the first when a terrible plague was raging in Royal Prussia in 1711 and the second in 1722 when he was 69 years old. In his will, he equitably divided his landed possessions. His estates were located on the border of Greater Poland and Royal Prussia - Pomeranian Voivodeship. The accumulated estate was fragmented into several parts by testamentary divisions, but by coincidence, his son Jan Michał again came into possession of all his father’s estates. The eldest son, becoming a senator, first bishop of Chełmno, then briefly of Kujawy and finally of Warmia, resigned from his department in favor of his younger brother, Jan Michał. Andrzej Teodor Grabowski made a monetary estimation of individual villages, so it is possible to find out from the will how noble fortunes were created and how they fell.

PL

Andrzej Teodor Grabowski ojciec biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego sporządził dwa testamenty – pierwszy gdy w Prusach Królewskich szalała straszna zaraza w 1711 roku i drugi w 1722 roku, gdy miał 69 lat. W testamencie sprawiedliwie podzielił majętności ziemskie. Jego posiadłości leżały na pograniczu Wielkopolski i Prus Królewskich – województwa pomorskiego Zgromadzony majątek podziałami testamentowymi rozdrobnił się na kilka części ale zbieg okoliczności sprawił, ze jego syn Jan Michał znów wszedł w posiadanie całości ojcowskich majątków. Najstarszy syn zostając senatorem wpierw biskupem chełmińskim później krótko kujawskim i wreszcie warmińskim zrezygnował z swego działu na rzecz młodszego brata Jana Michała. Andrzej Teodor Grabowski dokonał szacunku pieniężnego poszczególnych wsi zatem można na podstawie testamentu zorientować się jak powstawały szlacheckie fortuny i jak one upadały.

Keywords

PL

Prusy Królewskie; testament; Grabowski Andrzej Teodor; Warmia Adama Stanisława Grabowskiego; kariera polityczna

EN

Royal Prussia; testament; Grabowski Andrzej Teodor; political career; Adam Stanisław Grabowski’s Warmia

• Publisher: Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
• Journal: Komunikaty Mazursko-Warmińskie
• Year: 2021
• Volume: 320
• Issue: 1
• Pages: 31-56

Dates

published

2023

Contributors

author

Stanisław Achremczyk

• Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego
• Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego

References

• Achremczyk Stanisław, Konfederacja starogardzka szlachty Prus Królewskich w latach 1703–1709, „Zapiski Historyczne” 1980, t. XLV, z. 3.
• – Reprezentacja stanowa Prus Królewskich w latach 1696–1772, Olsztyn 1981.
• – Jan Jerzy Przebendowski (około 1640–1729), wojewoda malborski, podskarbi wielki koronny, żołnierz i polityk, w: Wybitni Pomorzanie XVIII w., Wrocław 1983.
• – Andrzej Teodor Grabowski (1653–1737), kasztelan chełmiński, w: Wybitni Pomorzanie XVIII wieku. Szkice biograficzne, Wrocław–Gdańsk 1983.
• – Testament kanclerza wielkiego koronnego i biskupa warmińskiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1984, nr 4.
• – Inwentarz ruchomości. Pozostałych po śmierci biskupa warmińskiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1986, nr 3/4.
• – Życie polityczne Prus Królewskich i Warmii w latach 1660–1703, Olsztyn 1991.
• Augustyniak U., Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1992.
• Bogdan Danuta, Testamenty szlacheckie i mieszczańskie z XVII wieku jako przejaw kultury prawnej Warmii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2004, nr 4.
• – Testament Tomasza Śmiarowskiego dziedzica wsi Żardeniki w komornictwie dobromiejskim z 2/6 III 1730 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2013, nr 3.
• – Testament warmińskiego szlachcica Antoniego Chryzostoma von Helden-Gąsiorowskiego i jego żony Marii Katarzyny z domu von Hatten z 16 kwietnia 1756 roku, „Czasy Nowożytne” 2014, t. XXVII.
• Borkowska M., Dekret w niebieskim ferowany parlamencie. Wybór testamentów z XVII–XVIII wieku, Kraków 1984.
• Cui contingit nasci, restat Mori. Wybór testamentów staropolskich z województwa sandomierskiego, oprac. M. Lubczyński, J. Pielas, H. Suchojad, Warszawa 2005.
• Dygdała J., Przebendowscy – osiemnastowieczni magnaci Prus Królewskich, w: Najstarsze dzieje Wejherowa, red. R. Osowicka, Wejherowo 1988.
• – Adam Stanisław Grabowski (1698–1766). Biskup polityk, mecenas, Olsztyn 1994.
• – Jan Jerzy Przebendowski (1639–1729), Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. III: L–P, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997.
• – Grabowscy w Prusach Królewskich i Wielkopolsce w XVIII w. jako przykład kariery rodziny szlacheckiej, „Miscellanea-Archivistica” 2000, t. XI.
• Hedemann O., Testamenty brasławsko-dziśnieńskie XVII–XVIII w. jako źródło historyczne, Wilno 1935.
• Janosz-Biskupowa I., Archiwum Ziem Pruskich, Warszawa–Poznań 1974.
• Kubicki R., Testamenty elbląskie z XIV – początków XVI w. Charakterystyka wraz z listą testatorów w układzie chronologicznym, „Rocznik Elbląski” 2006, t. XX.
• – Formy pobożności w mieście późnośredniowiecznym w świetle zapisów na rzecz kościoła i biednych w testamentach elbląskich (XV – początek XVI wieku), „Zapiski Historyczne” 2011, t. LXXVI, z. 2.
• – Kultura materialna w testamentach elbląskich z XV początku XVI w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2020, t. LVII, z. 2.
• Możejko B., Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku, Gdańsk 2010.
• Naworski Z., Szlachecki wymiar sprawiedliwości w Prusach Królewskich (1454–1772). Organizacja i funkcjonowanie, Toruń 2004.
• Nowosad W., Archiwa szlachty Prus Królewskich, Toruń 2005.
• Perłakowski A., Jan Jerzy Przebendowski jako podskarbi wielki koronny (1703–1729), Kraków 2004.
• Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku: spisy, oprac. K. Mikulski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1980
• Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, oprac. J. Łosowski, Lublin 2015.
• Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997.
• Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, oprac. J. Kowalkowski, W. Nowosad, Warszawa 2013.
• Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVIII wieku, wyd. W. Nowosad, J. Kowalkowski, Warszawa 2016.
• Testamenty szlacheckie z ksiag grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, seria „Źródła dziejowe”, t. XXVII, red. M. Górny, Poznań–Wrocław 2008.
• Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich 1657–1680, seria „Źródła dziejowe”, t. XXVIII, red. M. Górny, Wrocław 2011.
• Wimmer J., Wiedeń 1683, Warszawa 1983.

Identifiers

DOI

10.51974/kmw-162561

Biblioteka Nauki

28765162