Administracja wyznaniowa województwa gdańskiego wobec alokacji dzwonów z poewangelickich świątyń na Powiślu po 1945 roku. Studium przypadku

• Authors: Andrzej B. Krupa

Title variants

EN

Religious administration of the Gdańsk Voivodeship towards the allocation of bells from post-Evangelical temples in Powiśle after 1945. Case study

Abstracts

EN

The people settling in Powiśle after 1945 took over post-Evangelical temples for worship purposes. These facilities were damaged or devastated, each to a different degree. The missing equipment, including bells, was supplemented from the assets of closed Protestant churches, among others. In 1948, the bells were moved from Mikołajki Pomorskie to Sztumska Wieś. In the face of the resulting conflict, the Gdańsk religious administration officially remained neutral. The bells from the former Evangelical church in Łoza were classified in 1953 as a source of secondary raw materials. However, the instruments most likely survived only thanks to the incompetence of the district authorities in Sztum. They are probably being used in one of the Catholic parishes in northern Poland.

PL

Ludność, osiedlająca się na Powiślu po 1945 roku przejmowała na potrzeby kultu świątynie poewangelickie. Obiekty te były w różnym stopniu uszkodzone lub zdewastowane. Brakujące wyposażenie, w tym dzwony uzupełniano między innymi z nieczynnych kościołów protestanckich. W 1948 roku przeniesiono dzwony z Mikołajek Pomorskich do Sztumskiej Wsi. Wobec konfliktu, który w związku z tym powstał gdańska administracja wyznaniowa oficjalnie zachowywała neutralność. Dzwony z kościoła poewangelickiego w Łozie zostały natomiast zakwalifikowane w 1953 roku jako źródło surowców wtórnych. Instrumenty jednak najprawdopodobniej przetrwały tylko dzięki nieudolności władz powiatowych w Sztumie. Najpewniej są wykorzystywane w którejś z parafii katolickiej północnej Polski.

Keywords

PL

Polska Ludowa; Powiśle; polityka wyznaniowa; dzwony; świątynie poewangelickie

EN

Polish People’s Republic; Vistula Region; religious politics; bells; post-evangelical temples

• Publisher: Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
• Journal: Komunikaty Mazursko-Warmińskie
• Year: 2023
• Volume: 322
• Issue: 3
• Pages: 399-409

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej B. Krupa

• Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku
• – [Urząd Wojewódzki w Gdańsku], 299/95, 929/78.
• Archiwum Parafii św. Anny Sztumie
• – Korespondencja kościelna 1956-[1980].
• Archiwum Parafii św. Jana w Kwidzynie
• – Dokumenty od roku 1945 do roku 1972 dotyczące Kościoła i zakonu Franciszk.
• Archiwum Państwowe w Gdańsku
• – Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku, 1767.
• – Urząd Wojewódzki w Gdańsku, 1756, 1758.
• Ustawa z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych (Dziennik Ustaw z 1945, nr 17, poz. 97).
• Dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dziennik Ustaw z 1946, nr 13, poz. 87).
• Relacja ustna Emila Klingenberga z 3 V 2023 (w zbiorach autora).
• Bażanowski Rudolf, Kościoły i parafie diecezji mazurskiej. Przeszłość i teraźniejszość, t. I, Olsztyn 2019.
• Birecki Piotr, Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich, Toruń 2014.
• – Losy poewangelickich kościołów i budynków parafialnych na Pomorzu Nadwiślańskim po 1945 r., w: Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych, red. J. Kłaczkow, W. Rozynkowski, Toruń 2012.
• Gucewicz D., Wydział do spraw Wyznań w Gdańsku 1950–1990. Wybrane zagadnienia, w: Urząd do Spraw Wyznań.
• Struktury, działalność, ludzie, t. 1, Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
• Janowska Emilia, Specyfika życia religijnego na Warmii i Mazurach w latach 1945–1989, w: Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945–1989, red. W. Kucharski, Wrocław 2022.
• Jodkowski Marek, Budownictwo sakralne diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, Olsztyn 2011.
• Józefczyk Mieczysław, Elbląg i okolice 1937–1956, Elbląg 1998.
• Kopiczko Andrzej, Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, cz. 1, Studium prozopograficzne, Olsztyn 2004.
• – Kościół warmiński a polityka wyznaniowa po II wojnie światowej, Olsztyn 1996.
• Krupa Andrzej Bohdan, Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec Kościoła katolickiego na Powiślu w latach 1945–1989, praca doktorska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2022.
• Potykanowicz-Suda Lidia, Państwo a Kościół katolicki w województwie gdańskim w latach 1945–1970, Warszawa 2011.
• Tureczek Marceli, Dzwony pożyczone. Studia historyczne i prawne nad problematyką strat dóbr kultury, Poznań 2020.
• – Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec, Warszawa 2011.
• – Zabytkowe dzwony na Ziemi Lubuskiej. Dokumentacja, ochrona, badania, Zielona Góra 2010.
• – Zabytkowe dzwony z terenów Polski zachodniej i północnej. Problemy badań na tle zagadnienia strat dóbr kultury, „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2019, 2.
• Wiśniewski Jan, Kościoły i kaplice na terenie byłej diecezji pomezańskiej 1243–1821 (1992), cz. 1–2, Elbląg 1999.
• Rzepczyński Artur, Sztumska Wieś – Dzwony Kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Św., https://www.youtube.com/watch?v=7ZiK2lkr-PI&t=49s (dostęp: z 6 V 2023 r.).

Identifiers

DOI

10.51974/kmw-169958

Biblioteka Nauki

28825316