The meaning of birth date - the astrological and astronomical dimensions of medieval and early modern natal charts

• Authors: Sylwia K. Konarska-Zimnicka

Title variants

PL

Znaczenie daty urodzin – wymiar astrologiczny i astronomiczny średniowiecznych i wczesnonowożytnych horoskopów natalnych

Abstracts

PL

Data przyjścia człowieka na świat to symboliczny początek jego mariażu z ziemską egzystencją, a ta owiana była mgłą tajemnicy. Tajemnicę tę próbowali poznać astrologowie, którzy dysponowali wiedzą i narzędziami prognostycznymi. Do takich narzędzi należały horoskopy urodzinowe w różnych odmianach (natalne, rektyfikowane, rocznicowe). Wprawny astrolog z układu planet, znaków zodiaku, węzłów księżycowych czy gwiazd stałych ponoć był w stanie „wyczytać” losy adresata horoskopu. A że przekonanie o rzetelności tych prognoz było wielkie, zapotrzebowanie na horoskopu i usługi astrologów również. To właśnie dzięki szczęśliwie zachowanym źródłom jesteśmy w stanie zbadać, jak dużą rolę w średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej odgrywała znajomość daty urodzin w wymiarze tak astrologicznym, jak i astronomicznym.

EN

The date of man's birth is the symbolic beginning of his marriage with earthly existence, and this was shrouded in a fog of mystery. This mystery was attempted to be known by astrologers, who had knowledge and forecasting tools at their disposal. Such tools included birth horoscopes in their various forms (natal, rectified, anniversary). A skilful astrologer was supposedly able to "read" the fate of the horoscope's addressee from the arrangement of planets, zodiac signs, lunar nodes or fixed stars. And as the belief in the reliability of these predictions was great, so was the demand for horoscopes and the services of astrologers. It is thanks to the fortunately preserved sources that we are able to investigate how great a role knowledge of the date of birth played in the Middle Ages and early modern era in both astrological and astronomical terms.

Keywords

EN

astrology; horoscopes; Nicolaus Copernicus; history of science; Cracow University

PL

astrologia; horoskopy; Mikołaj Kopernik; historia nauki; Uniwersytet Krakowski

• Publisher: Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
• Journal: Komunikaty Mazursko-Warmińskie
• Year: 2023
• Volume: 323
• Issue: 4
• Pages: 578-590

Dates

published

2023

Contributors

author

Sylwia K. Konarska-Zimnicka

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polska

References

• Anonymous author, Figurae nativitatis 1467a Ianuarii 1d 12h 17m 15s Sigismundi, regis Poloniae, BJ, msc 3227.
• Figura nativitatis Andreae Vitreatoris 1502a Novembris 30d 4h 26m 21s, BJ, msc 3225.
• Figurae nativitatis et coronationis Wladislai, regis Ungariae et Bohemiae cum nota, BJ, msc 3227.
• Figura nativitatis Matthiae Drzewicki, BJ, msc 3227.
• Iudicium Cracoviense de rege Sigismundo Augusto neonato, Biblioteka Narodowa, msc 907.
• Iudicium Cracoviense nativitatis filii reginae Hedvigis et regis Wladislai Jagiello, BJ, msc 805.
• Iudicium Cracoviense revolutionis nativitatis Christophori Szydłowiecki 1508a Novembris 15d 21h 34m cum figuris caeli, BJ, msc 3227.
• Revolutio nativitatis Sigismundi, regis Poloniae, pro anno nati 42, 43, 44, 45, BJ, msc 3227.
• Tabulae resolutae super meridianum Cracoviensem ad annos 1428–1808, BJ, msc 600.
• Birkenmajer L.A., Mikołaj Kopernik cz. 1: Studia nad pracami Kopernika oraz materiały biograficzne, Cracow 1900.
• Birkenmajer L., Krakowskie tablice syzygijów (sic!) dla r. 1379 i 1380. Przyczynek do dziejów astronomii w Polsce XIV wieku, “Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego PAU”, S. II, Vol. 1, Cracow 1891.
• Bouché-Leclerq A., L’astrologie greque, Paris 1899.
• Florentino F. J., Speculum astrologiæ, quod attinet ad judiciariam rationem nativitatum atque annuarum revolutionum : cum nonnulis approbatis astrologorum sententiis, Lugdunum: Q.P. Tinghi, Vol. 1, 1583 [online] https://books.google.pl/books?id=RzOsPfiA824C&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false; https://books.google.pl/books?id=BEZZAAAAcAAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (date of access 30.11.2022).
• Guido Bonatti, De Astronomia Tractatus X vniuersum quod ad iudiciariam rationem nativitatum, aëris, tempestatum, attinet, comprehendentes, Basileae: Nicolaus Prucknerus, 1550, coll. 2, [online] attinet, comprehendentes, Basileae: Nicolaus Prucknerus, 1550, coll. 2, [online] http://books.google.pl/ books?id=Y5OBbJ_OLuYC&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Guido+Bonatti%22&hl=en&sa=X&ei=qRntTvC3AaP00gGxu–TKCQ&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (date of access: 01.04.2014).
• Iohannis Garcaei Astrologiae Methodvs: In Qva Secvndvm Doctrinam Ptolemaei, Exactissima Facillimaqve Genituras qualescunq[ue] iudicandi ratio traditur … Nunc primùm in lucem edita … Accessit Hvic: Erasmi Osvaldi Schreckenfvchsii Mathematici Opvs Novvm, Nobiliss. Gentivm … Calendaria: hoc est, annos numerandi uiam & modum, eorundemq[ue] cum anno Romano siue Iuliano collationem adaptionemq[ue], eruditissimè demonstrans: Vnà cum Instrumentis ad eam rem necessarijs. Opera Antehac Nvsqvam Visa … Praefiximvs Indicem …, Basilea: Officina Henricpetrina, 1576, Bayerische StaatsBibliothek, Res/2 Astr.p. 11.
• Joannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, liber undecimus: 1413–1430, Varsoviae 2000.
• Joannis Dlugossii Senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia, Vol. 13, Historiae Poloniae libri XII, Vol. 4, ed. by A. Przezdziecki, Cracoviae 1877.
• Maciej of Miechów (?), Nativitas eiusdem, qui supra Cristopheri Schidlovyczky. Annus nati 45 currente, qui incepit anno Christi 1510 die 15 hora 14 Novembris, BJ, msc 3227.
• Maciej of Miechów, Chronica Polonorum, Cracow: Hieronim Wietor, 1519, BJ, st. dr. cim. Vol. 8023.
• Muczkowski J., Rękopisma Marcina Radymińskiego, Cracow 1840.
• Wisłocki W., Katalog Biblijoteki (sic!) Uniwersytetu Jagiellońskiego, Part 2: Rękopisy 1876–4176. Indeks, Cracow 1877–1881.
• Zbiór pamiętników do dziejów polskich, published by W. S. Broel-Plater, Vol. 1, Warsaw 1858.
• A.S. [A. Sobańska], Almanach für das Jahr 1501 für den Kardinal Friedrich den Jagiellon (Lateinisch), in: Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386–1572, ed. by F. Stolot, G. Stangler, Schallaburg 1986.
• Aries P., Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w czasach ancien régime’u, trans. by M. Ochab, Warsaw 2010.
• Astrolabes in Medieval Culture, ed. by J. Rodríguez-Arribas, C. Burnett, S. Ackermann, R. Szpiech, Leiden 2019.
• Aujac G., Sextus Empiricus et l’astrologie, in: Homo Mathematicus. Actas del Congreso Internacional sobre Astrólogos Griegos y Romanos, ed. by A. P. Jiménaz, R. Caballieo, Málaga 2002.
• Bańczerowski J., Nazwy niektórych ciał niebieskich w przysłowiach i związkach frazeologicznych języka polskiego i węgierskiego, “Studia Slavica” 2013, 58.
• Barycz H., Pierwsze krakowskie spotkania z dziełem Mikołaja Kopernika, in: Przeszłość – przyszłość. Księga ofiarowana Bogdanowi Suchodolskiemu, Warsaw 1975.
• Bieńkowska B., Kopernik i heliocentryzm w polskiej kulturze umysłowej do końca XVIII wieku, “Studia Copernicana” 1971, Vol. 3.
• Biliński B., Najstarszy życiorys Mikołaja Kopernika z roku 1588 pióra Bernardina Baldiego, “Studia Copernicana” 1973, Vol. 9.
• Birkenmajer A., Czy Hilary z Wiślicy był szermierzem heliocentryzmu w Krakowie?, “Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1959, 4, 3.
• Birkenmajer A., Henryk Czech, in: Polski Słownik Biograficzny, Vol. 9, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960.
• Birkenmajer A., Sprawa magistra Henryka Czecha, “Collectanea Theologica” 1936, 17.
• Biskup M., Regesta Copernicana, “Studia Copernicana” 1973, Vol. 7.
• Braddy B., Fixed Stars, in: The Astrology Book. The Encyclopedia of Heavenly Influences, ed. by J.R. Lewis, Detroit 2003.
• Casulleras J., Hogendijk J. P., Progression, Rays and Houses in Medieval Islamic Astrology: A Mathematical Classification, “Suhayl” 2012, 11.
• Chabás J., Characteristic and Typologies of Medieval Astronomical Tables, “Journal for the History of Astronomy” 2012, 43.
• Czwojdrak B., Zofia Holszańska. Studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce, Warsaw 2012.
• Dobrzycki J., Tablice astronomiczne Jana Regimontana w Krakowie, “Studia Mediewistyczne” 1988, 26.
• Dobrzycki J., The „Tabulae resolutae”, in: J. Dobrzycki, Selected Papers on Medieval and Renaissance Astronomy, ed. by J. Włodarczyk, R. L. Kremer, introduction by O. Gingerich, “Studia Copernicana” 2010, Vol. 43.
• Ebertin R., Hoffman G., Gwiazdy stałe, trans. by E. Wojtyś, Warsaw 2013.
• Hand R., Whole Sign Houses. The Oldest House System. An Ancient Method in Modern Application, Las Vegas 2000.
• Holden J. H., A History of Horoscopic Astrology. From the Babylonian Period to the Modern Age, Tempe 1996.
• Johnson F., Astronomical text-books in the sixteenth century, in: Science, Medicine and History: Essays on the Evolution of Scientific Thought and Medical Practice written in honour of Charles Singer, ed. by A. Underwood, vol. 1, Oxford 1953.
• Konarska-Zimnicka S., “Przyszłość dziecka zapisana w gwiazdach” – czyli krakowskie horoskopy urodzeniowe do 1550 roku. Stan badań, in: Dzieciństwo i starość w ujęciu historyków, ed. by A. Obara-Pawłowska, M. KołaczChmiel, Lublin 2016.
• Konarska-Zimnicka S., Rola źródeł astrologicznych późnego średniowiecza w poznaniu historycznym. Horoskop urodzeniowy Krzysztofa Szydłowieckiego, “Z Dziejów Regionu i Miasta. Rocznik Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Skarżysku–Kamiennej” 2016, 7.
• Konarska-Zimnicka S., Dom rodzinny a domy horoskopowe w średniowiecznej tradycji astrologicznej, in: Dom, codzienność i święto. Przestrzeń domowa – ludzie i rzeczy, ed. by B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków 2018.
• Konarska-Zimnicka S., “Wenus panią roku, Mars towarzyszem…”. Astrologia w Krakowie XV i początku XVI wieku, Kielce 2018.
• Luminet J.-P., Tajemnica Kopernika, trans. by A. Kałużny, Cracow 2008.
• Markowski M., “Kanony” Piotra Gaszowca do “Złotych tablic astronomicznych” w rękopisach Badeńskiej Biblioteki Krajowej w Karlsruhe, Biblioteki Uniwersyteckiej w Padwie, Archiwum Praskiego Zamku w Pradze i Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, “Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 1986, 36, 1–2.
• Markowski M., Astronomica et astrologica Cracoviensia ante annum 1550, “Studi e Testi” 1990, 20.
• Markowski M., Krakowska szkoła międzynarodowego nauczania astronomii, in: Septem artes w kształtowaniu kultury umysłowej w Polsce średniowiecznej (wybrane zagadnienia), ed. by T. Michałowska, Wrocław 2007.
• Neugebaure O., Hoesen Van H. B., Greek Horoskopes, Philadelphia 1959.
• North J.D., Horoscopes and History, “Warburg Institute Surveys and Texts” 1986, 13.
• North J., The Fontana History of Astronomy and Cosmology, London 1994.
• Omodeo P. D., Copernicus in the Cultural Debates of the Renaissance Reception, Legacy, Transformation, Leiden–Boston 2014.
• Piotrowski P., Reguły astrologii tradycyjnej. Od wielkiej polityki do udanych związków z ludźmi, Białystok 2011.
• Rosińska G., Scientific Writings and Astronomical Tables in Cracow (XIVth–XVIth Centuries), “Studia Copernicana”1984, Vol. 22.
• Rowell S. C., The Jagiellonians and the Stars: Dynasty–Sponsored Astrology in the Fifteenth Century, “Lithuanian Historical Studies” 2002, 7.
• Siraisi N. G., The Faculty of Medicine, in: A History of the University in Europe, ed. by W. Rüegg, Vol. 1: Universities in the Middle Ages, ed. by H. de Ridder-Symoens, Cambridge–New York–Port Chester–Melbourn–Sidney 1992.
• Słownik frazeologiczny, ed. by Anna Kłosińska, Warsaw 2005.
• Stepnicki Z., Centiloquium Klaudiusza Ptolemeusza, “Polski Kalendarz Astrologiczny” Bydgoszcz 1937.
• Śnieżynska-Stolot E., Horoskopy dziecka królowej Jadwigi, “Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 2003, 53.
• Śnieżynska-Stolot E., Horoskop Kazimierza Jagiellończyka – nowe źródło do treści ideowych wawelskiego nagrobka króla, “Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 2010, 60.
• Śnieżynska-Stolot E., Generale iudicium Władysława II zwanego Warneńczykiem, “Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 2011, 61.
• Śnieżynska-Stolot E., Almanach pro reverendissimo domino cardinali Fryderyka Jagiellończyka – historyczne źródło warsztatu astrologa, “Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 2013, 63.
• Śnieżynska-Stolot E., “Zamek piękny na wzgórzu…”. Horoskopy – zapomniane źródło historyczne, Cracow 2015.
• Tester S. J., A History of Western Astrology, Suffolk 1990.
• Westman R. S., The Copernican Question. Prognostication, Scepticism, and Celestial Order, Berkeley–Los Angeles–London 2011.
• Włodarczyk J., Kilka uwag o obserwacjach i teoriach astronomicznych w czasach Galileusza, “Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 2003, 32.
• Włodarczyk J., Astrologia. Historia, mity, tajemnice, Warsaw 2008.
• Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2002.

Identifiers

DOI

10.51974/kmw-177692

Biblioteka Nauki

28762538