Jezuici a reformacja w syntezach szkoły lelewelowskiej. Lelewel, Moraczewski i Schmitt

• Authors: Sławomir Zieliński

Title variants

EN

Jesuits and reformation in the synthesis of Lelewel scholl. Lelewel, Moraczewski and Schmitt

Abstracts

PL

W artykule poddano analizie najważniejsze prace o charakterze syntetycznym i podręcznikowym pióra Joachima Lelewela i najwybitniejszych przedstawicieli jego szkoły: Jędrzeja Moraczewskiego i Henryka Schmitta. Dzieła te analizowano pod kątem roli jezuitów w zwalczaniu reformacji. Jezuici, według lelewelistów, nie tylko odegrali kluczową rolę w pokonaniu protestantyzmu i zwycięstwie kontrreformacji, ale także przyczynili się do upadku państwa. Szkoła Lelewela odegrała kluczową rolę w upowszechnieniu się mitu jezuickiego w historiografii polskiej.

Keywords

PL

jezuici; kontreformacja; Lelewel; leleweliści; Moraczewski; reformacja; syntezy i podręczniki historii; Schmitt

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2020
• Volume: 134
• Pages: 209-232

Dates

published

2020

Contributors

author

Sławomir Zieliński

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Lelewel J., Historia, obraz dziejów Polski, [w:] Tegoż, Dzieła, t. VII, oprac. J. Bieniarzówna, Warszawa 1961.
• Lelewel J., Historia polska do końca panowania Stefana Batorego, [w:] Tegoż, Dzieła, t. VI, oprac. Z. Kolankowski, Warszawa 1962.
• Lelewel J., Historyczna paralela Hiszpanii z Polską, [w:] Tegoż, Dzieła, t. VIII, oprac. J. Dutkiewicz, M. H. Serejski, H. Więckowska, Warszawa 1961.
• Lelewel J., Uwagi nad dziejami Polski i ludu jej, [w:] Tegoż, Polska, dzieje i rzeczy jej, t. III, Poznań 1855.
• Linde S. B., Słownik języka polskiego, t. I-VI, 18 Warszawa 1807-1814, wyd. 1; Lwów 1854-1860, wyd. 2. popr. i pomn.; Warszawa 1951.
• Moraczewski J., Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej, t. I–IX, Poznań 1855.
• Moraczewski J., Jezuici w Polsce. Rys historyczny, Paryż 1861.
• Schmitt H., Dzieje narodu polskiego od najdawniejszych do najnowszych czasów, T. I–II, Lwów 1863.
• Słownik języka polskiego opracowany pod kierunkiem Witolda Doroszewskiego, t. I-XI, Warszawa 1958–1969.
• Słownik języka polskiego [...], wypracowany przez A. Zdanowicza, M. Bohusza Szyszkę, J. Filipowicza, W. Tomaszewicza, F. Czepielińskiego, W. Korotyńskiego, z udziałem Bronisława Trentowskiego, cz. 1–2, Wilno 1861.
• Szujski J., Dzieje Polski, t. II, Lwów 1862.
• Załęski S., Czy Jezuici zgubili Polskę, Lwów 1872.
• Gapski H., „Jezubitowie od Ignata Loyolczyka” czyli o sile trwania stereotypów w słownikach języka polskiego, „Roczniki Humanistyczne”, t. L (2001), z. 4, s. 567–573.
• Górczyński W., Henryk Schmitt (1817–1883), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX w., red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2007, s. 81–100.
• Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, wyd. czwarte, wstęp J. Maternicki, Warszawa 1999.
• Kosman M., Reformacja i kontrreformacja, [w:] Stosunki polsko-niemieckie w historiografii. Cz. 1 Studia z dziejów historiografii polskiej i niemieckiej, red. J. Krasuski, G. Labuda, A. Walczak, Poznań 1974, s. 362–409.
• Litak S., Od reformacji do oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994.
• Maliszewski K., Mity o edukacji Towarzystwa Jezusowego, „Biuletyn Historii Wychowania. Artykuły i Rozprawy”, nr 13/14 (2001), s 7–12.
• Maternicki J., Historia i życie narodu. Poglądy i postawy historyków polskich XIX i XX w., Rzeszów 2009.
• Obirek S., Jezuici w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1564–1668. Działalność religijna, społeczno-kulturalna i polityczna, Kraków 1996.
• Schramm G., Pięć rozdroży w dziejach świata. Porównanie, tłum. B. Baran, Warszawa 2009.
• Serejski M. H., Joachim Lelewel i jego szkoła, [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna, T. 1, red. A. Walicki, Warszawa 1973, s. 30–77.
• Sprys Z., Jędrzej Moraczewski, [w:] Wybitni historycy wielkopolscy, red. J. Strzelczyk, Poznań 1989, s. 43–60.
• Tazbir J., Piotr Skarga. Szermierz kontrreformacji, Warszawa 1978.
• Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, wyd. II, Warszawa 1998.
• Walicki A., Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu, Warszawa 1983.
• Wierzbicki A., Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999.
• Więckowska H., Joachim Lelewel – uczony, polityk, człowiek, Warszawa 1980.
• Wierzbicki A., Wschód – Zachód w koncepcjach dziejów Polski, Warszawa 1984.
• Wright J., Jezuici. Misje, mity i prawda: między hagiografią a czarną legendą, tłum. P. Chojnacki, Warszawa 2009.

Identifiers

DOI

10.52204/np.2020.134.209-232

Biblioteka Nauki

1205667