Czy można rozstrzygnąć przynależność autora Kazań świętokrzyskich do kręgu dominikanów bądź franciszkanów na podstawie przesłanek treściowych?

• Authors: Kamil Wiśniewski

Title variants

EN

Can the author of The Holy Cross Sermons be identified as a Dominican or Franciscan on the basis of the contents?

Abstracts

EN

The Holy Cross Sermons have become the subject of research conducted by scientists representing various disciplines within the framework of the humanities. This should not come as a surprise due to the high importance of the text. The ser-mons are the oldest Polish literary monument written in Old Polish and Latin. Resear-chers have made an effort to find answers to the questions: who could be the author of the Holy Cross Sermons collection of and what can we say about a group of which originated author. This article is part of this research trend. The research problem consi-dered in this text are the premises that allow us to accept or reject the affiliation of the author of the Holy Cross Sermons to the circle of the Friars Preachers or Friars Minor.

PL

Kazania świętokrzyskie stały się obiektem badań prowadzonych przez naukowców reprezentujących różne dyscypliny mieszczące się w ramach nauk humanistycznych. Nie powinno to dziwić z racji na ciężar gatunkowy tekstu. Stanowią one najstarszy polski zabytek literacki spisany po staropolsku oraz łacinie. Starano się znaleźć odpowiedzi na pytania: kto mógł być autorem świętokrzyskiej kolekcji kazań oraz, w jakim środowisku mogły one powstać. Niniejszy artykuł wpisuje się w ten nurt badań. Problemem badawczym rozważanym w niniejszym tekście są przesłanki, które pozwalają nam przyjąć lub odrzucić przynależność autora Kazań świętokrzyskich do kręgu Braci Kaznodziejów lub Braci Mniejszych.

Keywords

PL

średniowieczne kaznodziejstwo; średniowieczne kazania; Kazania świętokrzyskie; Tomasz z Akwinu; Peregryn z Opola; Antoni z Padwy; duchowość średniowieczna; religijność średniowieczna; franciszkanie; Zakon Braci Mniejszych; dominikanie; Zakon Braci Kaznodziejów; XIII wiek

EN

medieval preaching; medieval sermons; Holy Cross Sermons; Thomas Aquinas; Peregrine of Opole; Anthony of Padua; medieval spirituality; medieval religiosity; Franciscans; Order of Friars Minor; Dominicans; Order of Preachers; 13th century

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2021
• Volume: 136
• Pages: 39-54

Dates

published

2021

Contributors

author

Kamil Wiśniewski

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Acta Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum, vol. 1: Ab anno 1220 usque ad annum 1303, wyd. B. M. Reichert, A. F. Frühwirth, [w:] “Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica”, t. 3., Romae 1898
• Acta Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum, vol. 2: Ab anno 1304 usque ad annum 1378, wyd. B. M. Reichert, A. F. Frühwirth, [w:] “Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica”, t. 4, Romae 1899
• Eudes de Cheriton, Paraboles et Fabules, Les fabulists latins depuis le siècle d’Auguste jusqu’a la fin du Moyen Age (éd. L. Hervieus), t. 4, Paris 1896, s. 265-343
• Fratris Galuagni de la Flamma Cronica Ordinis Praedicatorum. Ab Anno 1170. usque ad 1333, wyd. B. M. Reichert, [w:] “Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica”, t. 2., Romae-Stuttgardiae 1897
• Humbert of Romans, Opera de vita regulari, Rome 1889
• Liber exemplorum ad usum paedicantium (ed. A. G. Little), Aberden 1908
• Kazania świętokrzyskie, wydanie drukiem m.in. w: Transkrypcja. Opracował Wacław Twardzik. Przekład partii łacińskich i objaśnienia źródłowe Paweł Stępień, [w:] Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, red. P. Stępień, Warszawa 2009, s. 241-272; wersja online - http://staropolska.pl/sredniowiecze/kazania_i_mowy/kazania_swietokrzyskie.html [dostęp: 28.02.2021 r.]
• Peregryn z Opola, Kazania de tempore i de sanctis, red. J. Wolny, przeł. J. Mrukówna, Kraków-Opole 2001
• Św. Antoni z Padwy, Kazania świąteczne: od Narodzenia Pańskiego do Uroczystości świętych Piotra i Pawła, przeł. C. Niezgoda, Kraków 2003
• Św. Tomasz z Akwinu, Wykład pacierza, przeł. K. Suszyło, M. Starowieyski, W. Giertych, Poznań 2005
• Borntrager C., The Marian Spirituality of the Medieval Religious Orders: Medieval Servite Marian Spirituality, “Marian Studies”, t. 52 (2001), s. 229-245
• Bonniwell W. R., A history of the Dominican liturgy 1215-1945, New York 1945
• Brojer W., Diabeł w wyobraźni średniowiecznej, Wrocław 2003
• Brückner A., Kazania średniowieczne, cz I, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny”, t. 24 (1985), s. 38-97
• Bracha K., Noty łacińskie w Kazaniach świętokrzyskich, [w:] „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, t. 4 (2010), s. 91-109
• Bracha K., Nowa edycja tzw. Kazań świętokrzyskich. Nowe pytania i nowe odpowiedzi, „Przegląd Humanistyczny”, t. 55 (2011), nr. 1 (424), s. 73-83.
• Derwich M., Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa 1992
• Derwich M., Działalność benedyktynów łysogórskich w XV wieku, „Kwartalnik Historyczny”, t. 97 (1990), nr. 3-4, s. 37-57
• Derwich M., Kazania świętokrzyskie – łysogórskie – tynieckie?, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, t. 4 (2010), s. 15-21
• Derwich M., „Kazania świętokrzyskie” a benedyktyni łysogórscy, [w:] Źródłoznawstwo i studia historyczne, red. K. Bobowski, Wrocław 1989, s. 189-199.
• Glorieux P., Répertoire des maîtres en théologie de Paris au XIIIe siècle, T. 1. [w:] „Études de philosophie mdivale”, T. 17. Paris 1933
• Głowacki P., Główne idee duchowości franciszkańskiej, „Studia Wrocławskie”, t. 9 (2006), s. 220-232
• Klapper V. J. (hrsg.), Erzählungen des Mittelalters in deutscher Übersetzung und latenishem Urtext, Wort und Brauch 12, Breslau 1914
• Kopeć J. J., Męka Pańska w religijnej kulturze polskiego średniowiecza. Studium nad pasyjnymi motywami i tekstami liturgicznymi, Warszawa 1975
• Lipiński H. J., Duchowość franciszkańska, [w:] Chrześcijańska duchowość, t. 14: W nurcie zagadnień posoborowych, red. B. Bejze, Warszawa 1981, s. 378-405
• Mejor M., Pochodzenie Kazań świętokrzyskich – trop filologiczno-muzykologiczny, [w:] Amoenitates vel lepores philologiae, red. R. Laskowski, R. Mazurkiewicz, Kraków 2007, s. 222-241.
• Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 1995
• Mika T., Kazania świętokrzyskie jako obiekt badań filologicznych. Pytania o tekst i przekaz, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, t. 4 (2010), s. 65-80
• Mika T., Świętokrzyski skarb. O znaczeniu „Kazań świętokrzyskich” dla badań nad dziejami języka polskiego, „Pamiętnik literacki”, t. 95 (2004), nr. 1, s. 14-15.
• Mortier R. P., Histoire des maîtres généraux de l'Ordre des frères prêcheurs, t. 2: 1263-1323, Paris 1905
• Nad złoto droższe: skarby Biblioteki Narodowej, red. H. Tchórzewska-Kabata, red. M. Dąbrowski, red. P. Bagnowski, Warszawa 2000
• Oleś P., Letania more solito dicantur. Przyczynek do badań nad pobożnością maryjną wśród średniowiecznych dominikanów, „Folia Historica Cracoviensia”, t. XIX (2019), s. 43-57
• Ostrowska E., Kompozycja i artyzm językowy „Kazań świętokrzyskich”, [w:] taż, Z dziejów języka polskiego i jego piękna Studia i szkice, Kraków 1978, s. 41-100
• Pękul P., Powstanie i historyczny rozwój pobożności pasyjnej w ujęciu Jerzego Kopcia CP, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, (2016), nr. 23, s. 191-200
• Skrzyniarz R., Kazania Świętokrzyskie: przepowiadanie w XIII wieku, Lublin 2001
• Skrzyniarz R., „Kazania świętokrzyskie” a duszpasterstwo benedyktynów łysogórskich w średniowieczu, [w:] Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, red. R. Gryza, Kielce 2000, s. 71-84
• Skwara M., Struktura i sposoby argumentacji w „Kazaniu na dzień św. Katarzyny”. Wybrane zagadnienia, [w:] Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, red. P. Stępień, Warszawa 2009, s. 153-166
• Tavard G. H., The Christology of the Mystics, w: “Theological Studies”, t. 42 (1981), z. 3, s. 561-579
• Tavard G. H.,, Théologie et présence de Dieu, “Année théologique”, t. 37 (1951), s. 233-238, 321-334
• The Heritage of the Early Church: Festschrift in Honor of Fr. Georges Florovsky, red. D. Neiman, M. Schatkin, Rome 1973
• Torrell J. P., Tomasz z Akwinu – człowiek i dzieło, przeł. A. Kuryś, Kęty-Warszawa 2008
• Trajdos T. M., Wokół genezy Kazań świętokrzyskich, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, t. 4 (2010), s. 23-27
• Winiarska-Górska I., Dyskusja, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, t. 4 (2010), s, 111-123
• Witczak T., „Kazania świętokrzyskie” [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. 2, Warszawa 2001
• Wolny J., Exempla z kazań niedzielnych Peregryna z Opola, [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław 1978, s. 243-282
• Wydra W., Wokół fenomenu Kazań świętokrzyskich, [w:] Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze. Red. P. Stępień, Warszawa 2009, s. 41-58

Identifiers

DOI

10.52204/np.2021.136.39-54

Biblioteka Nauki

2082201