Sztab Główny Wojska Polskiego 1935-1939. Przygotowania wojenne i kampania 1939 roku

• Authors: Juliusz S. Tym

Title variants

EN

General Staff of the Polish Army in the years 1935-1939. War preparations and the 1939 campaign

Abstracts

EN

The aim of the article is to present selected issues regarding the structure, main tasks and role of the General Staff of the Polish Armed Forces in the defence preparations of the Polish state in the years 1935-1939 – since the reorganization of the General Staff initiated by the General Inspector of the Armed Forces, General Edward Rydz-Śmigły, until crossing of the Polish-Romanian border in Kuty by the military authorities on the night of 17-18 September 1939. Particular attention was paid to the defensive war plans developed by the General Staff against the USSR (mobilization and operational plan “East”) and the Third Reich (operational plan “West”) their main assumptions and mistakes made during work on them. The role of the Secretariat of the Committee for the Defense of the Republic of Poland, operating parallel to the General Staff, was also taken into account, and it performed primarily planning, organizational and legislative functions in economic matters related to the development of the domestic industry, raw materials and materials management, as well as the preparation of war legislation. The article ends with a discussion of the September itinerary and the operational work of the General Staff, transformed with the outbreak of the war into the Staff of the Commander-in-Chief, with particular emphasis on the influence and decisions made by the Marshal Rydz-Śmigły.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie wybranych zagadnień dotyczących struktury, głównych zadań oraz roli Sztabu Głównego Wojska Polskiego (SG WP) w przygotowaniach obronnych państwa polskiego w latach 1935-1939 – od czasu reorganizacji SG zainicjowanej przez Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych gen. Edwarda Rydza-Śmigłego aż po przekroczenie przez dowództwo polsko-rumuńskiej granicy w Kutach w nocy z 17 na 18 września 1939 roku. Szczególną uwagę poświęcono opracowanym przez SG planom wojny obronnej przeciwko ZSRR (plan mobilizacyjny i operacyjny „Wschód”) i III Rzeszy (plan operacyjny „Zachód”) – ich głównym założeniom oraz błędom popełnionym w trakcie prac nad nimi. Uwzględniona została także rola działającego równolegle do SG Sekretariatu Komitetu Obrony Rzeczypospolitej (SeKOR), który pełnił przede wszystkim funkcje planistyczne, organizacyjne oraz legislacyjne w sprawach ekonomicznych związanych z rozbudową krajowego przemysłu, gospodarką surowcową i materiałową, jak również przygotowywaniem ustawodawstwa wojennego. Artykuł zamyka omówienie wrześniowego itinerarium oraz pracy operacyjnej SG, przekształconego z wybuchem wojny w Sztab Naczelnego Wodza, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu i decyzji podejmowanych przez marsz. Rydza-Śmigłego.

Keywords

PL

Sztab Główny Wojska Polskiego; Sekretariat Komitetu Obrony Rzeczypospolitej; plan operacyjny i mobilizacyjny „Wschód”; plan operacyjny „Zachód”; kampania wrześniowa; komisarz cywilny armii; marszałek Edward Rydz-Śmigły

EN

General Staff of the Polish Armed Forces; Secretariat of the Committee for the Defence of the Republic of Poland; operational and mobilisation plan “East”; operational plan “West”; September campaign; civilian commissar of the army; Marshal Edward Rydz-Śmigły

• Publisher: Centralna Biblioteka Wojskowa im Marszałka Józefa Piłsudskiego
• Journal: Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej
• Year: 2023
• Volume: 1
• Issue: 19
• Pages: 149-173

Dates

published

2023

Contributors

author

Juliusz S. Tym

• Akademia Sztuki Wojennej, Polska

• https://orcid.org/0000000207879260

References

• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego (dalej) IPMS, Akta kampanii wrześniowej, sygn. A.II.17/1, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 9/4/III Op. Rozkaz dla generała Piskora z 9 września 1939 r.;
• IPMS, Akta kampanii wrześniowej, sygn. A.II.19/1, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 11/15/III Op. Wytyczne do koncentracji sił własnych na południu z 11 września 1939 r.;
• IPMS, Relacje z kampanii 1939 roku, sygn. I.B.1.b, Relacja gen. bryg. T. Malinowskiego z 22 listopada 1939 r.;
• IPMS, sygn. A.II.18/1, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 10/25/III Op. Ogólny rozkaz operacyjny dla skrzydła północnego z 10 września 1939 r.;
• IPMS, sygn. A.II.19/1, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 11/15/III Op. Wytyczne do koncentracji sił własnych na południu z 11 września 1939 r.;
• IPMS, sygn. A.II.21/1, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 13/2/III Op., Wskazówki ogólne do działania w Małopolsce Wschodniej z 13 września 1939 r.;
• IPMS, sygn. A.II.21/2, Oddział II Sztabu Naczelnego Wodza [L.dz. dopisana ręcznie: 13/23 – J. S. Tym], Zestawienie wiadomości z 13 września 1939 r.;
• IPMS, sygn. A.II.24/1, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 16/14/III Op. [rozkaz dla] Generał Kleeberg z 16 września 1939 r.;
• IPMS, Sztab Naczelnego Wodza L.dz. 9/5/III Op. Instrukcja dla walki z oddziałami pancernymi z 9 września 1939 r.
• Centralne Archiwum Wojskowe (dalej CAW), Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, sygn. I.302.4.59, Biuro Inspekcji GISZ l.556/mob.39, Instrukcja Prezesa Rady Ministrów dla wojewodów na obszarze operacyjnym z 5 lipca 1939 r.;
• CAW, Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych, sygn. I 302.4.342, Inspektor Armii gen. dyw. Rómmel, Plan osłony odcinka „Łódź” z 23 marca 1939 r.;
• CAW, Oddział II Sztabu Głównego, sygn. I.303.4.4883, Protokół odprawy szefa Sztabu Głównego nr 13 z dnia 9 października 1935 r.;
• CAW, Oddział II Sztabu Głównego, sygn. I.303.4.4883, Protokół odprawy szefa Sztabu Głównego nr 75 z 2 kwietnia 1938 r.;
• CAW, Oddział II Sztabu Głównego, sygn. I.303.4.4883, Protokół odprawy szefa Sztabu Głównego nr 94 z 4 marca 1939 r.;
• CAW, Sekretariat Komitetu Obrony Rzeczypospolitej, sygn. I.303.13.299, Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych l. DDO 4106/org., tj. w sprawie utworzenia Sekretariatu KOR z 28 lipca 1936 r.;
• CAW, Szef Sztabu Głównego, sygn. I.303.1.85, Okólnik nr 46 Prezesa Rady Ministrów z 22 lipca 1936 r.;
• „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” (dalej Dz.U. RP) 1926, nr 79, poz. 445;
• Dz.U. RP 1928, nr 8, poz. 54;
• Dz.U. RP 1935, nr 30, poz. 227;
• Dz.U. RP 1936, nr 38, poz. 286;
• Dz.U. RP 1937, nr 17, poz. 108;
• Dz.U. RP 1939, nr 57, poz. 366;
• Dz.U. RP 1939, nr 86, poz. 543;
• Cepa H., Wybrane zagadnienia łączności armii II Rzeczypospolitej, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn 1997;
• Eckhardt K., Stan nadzwyczajny jako instytucja polskiego prawa konstytucyjnego, Wyższa Szkoła Prawa i Administracji; Drukarnia Wydawnictwo RS Druk, Przemyśl – Rzeszów 2012;
• Instrukcja mobilizacyjna dla dowódców wielkich jednostek, Warszawa 1937;
• Jaklicz J., A więc wojna! Kampania wrześniowa 1939 oraz inne pisma i wspomnienia, Bellona, Warszawa 2016;
• Kampania wrześniowa 1939 roku. Sprawozdania informacyjne Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza, oprac. A. Suchcitz, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn 1986;
• Kopański S., Moja służba w Wojsku Polskim 1917-1939, Veritas, Londyn 1965;
• Kośmider T., Tym J. S., Przygotowania dowództw i sztabów szczebla operacyjnego Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, AON, Warszawa 2009;
• Kozłowski E., Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1974;
• Mażewski L., Bezpieczeństwo publiczne. Stany nadzwyczajne w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1918-2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010;
• Nowacki T., Stany nadzwyczajne w kampanii wrześniowej 1939 roku, [w:] Wybrane zagadnienia ustrojowe Polski nowożytnej: materiały dydaktyczne dla studentów historii prawa, red. A. Nowakowski, „Grafikon”, Wadowice 2000;
• Pawłowski T., Armia marszałka Śmigłego. Idea rozbudowy Wojska Polskiego 1935-1939, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2009;
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, T. 1, Kampania wrześniowa 1939, cz. 1, Polityczne i wojskowe położenie Polski przed wojną, Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, Londyn 1951;
• Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, cz. 1, Plany i bitwy graniczne, Czytelnik, Warszawa 1983;
• Przygotowania obronne państwa 1935-1939, T. 6, Prawo i administracja, red. nauk. A. Wesołowski, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Warszawa 2014;
• Rybka R., Stepan K., Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, Oficyna Wydawnicza Adiutor, Warszawa 2010;
• Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Księgarnia Akademicka. Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Kraków 2006;
• Sikorski W., Przyszła wojna – jej możliwości i charakter oraz związane z nim zagadnienia obrony kraju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1984;
• Stachiewicz W., Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, Rytm, Warszawa 1998;
• Sztab Naczelnego Wodza w kampanii wrześniowej. Dokumenty i relacje, red. nauk., A. Wesołowski, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Warszawa 2013;
• Szubański R., Plan operacyjny „Wschód”, ZP Wydawnictwo, Warszawa 2010;
• To proste – będziemy się bić. Przygotowania obronne (marzec – sierpień 1939), oprac. K. Stepan, A. Wesołowski, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Warszawa 2012;
• Wesołowski A., Kierunek łódzki w planowaniu wojennym w latach 1925-1939, [w:] A. Wesołowski, J. S. Tym, Mokra, Działoszyn 1939. Działania wielkich jednostek Grupy Operacyjnej „Piotrków” w pierwszych dniach kampanii 1939 roku, Wydawnictwo ZP, Warszawa 2014, s. 9-70;
• Wojnarowski J., Mobilizacja Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Bellona, Warszawa 2000;
• Cichoracki P., Działalność głównego komisarza cywilnego we wrześniu 1939 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 1;
• „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych” 1935, nr 1, 10;
• Koreś D., Planowanie operacyjne na odcinku łódzkim w latach 1936-1939, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2008, nr 3;
• Tym J. S., Jeden autor, dwie książki – refleksja negatywna, czyli wojsko II Rzeczypospolitej w krzywym zwierciadle, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2010, nr 1.

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.10078509

Biblioteka Nauki

28328188