Polski radiowywiad w latach 1918-1920

• Authors: Grzegorz Nowik

Title variants

EN

Polish radio-intelligence 1918-1920

Abstracts

EN

This article discusses the origins of Polish radio-intelligence and its work during the Polish-Soviet War. The structures of radio-intelligence were consistently built from the fall of 1918, drawing on experience of Polish officers serving before the outbreak of the First World War in radio-telegraphic and intelligence units of the Poland’s partitioners armies as well as in Polish formations established in the Entente Powers during the war. Among these officers was Lieutenant Jan Kowalewski, who in the Second Department of the Cipher Bureau was responsible for breaking Russian codes. Thanks to the information obtained, the Polish Army was able to carry out most operations with considerable recognition of the enemy’s strength, formations and intentions, which contributed to the Polish victory.

PL

W artykule omówiono genezę polskiego radiowywiadu oraz jego działalność podczas wojny z bolszewicką Rosją. Struktury radiowywiadu były konsekwentnie budowane od jesieni 1918 roku, z wykorzystaniem doświadczenia oficerów narodowości polskiej pełniących przed wybuchem I wojny światowej służbę w formacjach radiotelegraficznych i w wywiadzie państw zaborczych oraz w formacjach polskich tworzonych w czasie wojny w państwach Ententy. Wśród tych oficerów był między innymi por. Jan Kowalewski, który w Wydziale II Biura Szyfrów zajmował się łamaniem rosyjskich szyfrogramów. Dzięki pozyskanym informacjom Wojsko Polskie mogło prowadzić większość operacji przy znacznym rozpoznaniu siły, ugrupowań i zamiarów nieprzyjaciela, co przyczyniło się do polskiego zwycięstwa.

Keywords

PL

radiowywiad; kryptografia; kryptoanaliza; dekryptaż; Wydział II Biura Szyfrów (Sekcja Szyfrów); por. Jan Kowalewski; wojna polsko-bolszewicka 1919-1920 (wojna polsko-rosyjska 1919-1920)

EN

radio-intelligence; cryptography; cryptanalysis; decryption; Division II of the Cipher Bureau (Cipher Section); Lieutenant Jan Kowalewski; Polish-Soviet War 1919-1920 (Polish-Russian War 1919-1920)

• Publisher: Centralna Biblioteka Wojskowa im Marszałka Józefa Piłsudskiego
• Journal: Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej
• Year: 2023
• Volume: 1
• Issue: 19
• Pages: 217-242

Dates

published

2023

Contributors

author

Grzegorz Nowik

• Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk
• Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

• https://orcid.org/0000000196447293

References

• Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Diariusz Stanisława Michała Kossakowskiego, T. 4, cz. 1-2, sygn. 4;
• Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego; Spuścizna Mariana Plezi, Papiery Jakuba Plezi, sygn. DC XXXIV.2, Raport Szyfr i radiotelegraf z marca 1919 r.;
• Nowiński T., Organizacja O[ddziału] Szt[abu] Gł[ównego] 1918-1939, Zbiory Specjalne Biblioteki Naukowej WBBH (d. WIH), sygn. I/3/71;
• Bauman F., Aus dem Labyrinth der Weltkriegspionage, [w:] Die Wieltkriegsspionage (Original–Spionage–Werk). Authentische Enthüllungen über Entstehung, Art, Arbeit, Technik, Schliche, Handlungen, Wirkugen und Geheimnisse der Spionage vor, wahrend und nach dem Kriege auf Grund amtlichen Materials aus Kriegs-, Militär-, Gerichts- und Reichs-Archiven. Vom Leben und Sterben, von den Taten und Abenteuern der bedeutendsten Agenten bei Freund und Friend. Herausgegeben mit einem Vorwort von Generalmajor von Lettow-Voorbeck…, München 1931;
• Churchill W., Die Weltkrisis 1916-1918, Bd. 1 i 2, Amalthea-Verl, Zürich, Leipzig, Wien 1928;
• Churchill W., The World Crisis, Thornton Butterworth, London 1923;
• Czubiński A., Walka o granice wschodnie Polski w latach 1918-1921, Instytut Śląski, Opole 1993;
• Gozdawa-Gołębiowski J., Wywerka-Prekurat T., Pierwsza wojna światowa na morzu, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1973;
• Kahn D., Łamacze kodów. Historia kryptologii, WNT, Warszawa 2004;
• Nowik G., Zanim złamano Enigmę… Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918-1920, cz. 1, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004;
• Pepłoński A., Wywiad w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920, Bellona, Warszawa 1999;
• Pethö A., Agenten für den Doppeladler. Österreich-Ungarns geheimer Dienst im Weltkrieg, Leopold Stocker Verlag, Graz-Stuttgart 1998;
• Ronge M., Kriegs und Industrie-spionage, Amalthea-Verlag, Wien 1930;
• Ronge M., Dwanaście lat służby wywiadowczej, Gryf, Bellona, Warszawa 1992;
• Sobolew T., Istoria szyfrowalnogo dieła w Rosji, Moskwa 2002;
• Świtalski K., Diariusz 1919-1935, Czytelnik, Warszawa 1992;
• Tajne rokowania polsko-radzieckie w 1919 r. Materiały archiwalne i dokumenty, zebr. i oprac. W. Gostyńska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986;
• Wojna polsko-sowiecka 1920 r. Przebieg walk i tło międzynarodowe. Materiały sesji naukowej w Instytucie Historii PAN 1-2 października 1990, red. A. Koryn, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, Warszawa 1991;
• Czyż J., „Enigmatyczna” wojna 1920 r., „Wiedza i Życie” 1990, nr 44, s. 44;
• Miedziński B., Polityka wschodnia Piłsudskiego, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1975, nr 31, s. 30;
• Nowak A., Rok 1920, pierwszy plan ofensywy sowieckiej przeciw Polsce, „Niepodległość. Czasopismo poświęcone najnowszym dziejom Polski” 1997, T. 49 (T. 29 po wznowieniu), s. 7-19;
• Nowik G., Operacyjne wykorzystanie radiowywiadu od stycznia do marca 1920 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2004, nr 4, s. 5-46;
• Nowik G., Polski radiowywiad w wojnie z bolszewicką Rosją (zarys organizacji), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2004, nr 2, s. 35-92;
• Olejnik K., O początkach niepodległości II Rzeczypospolitej w starym stylu, „Wojskowy Przeglad Historyczny” 1995, nr 1-2, s. 260-269;
• Stańczuk M., O radiowywiadzie, „Podchorążak” 1934, nr 14, s. 8-11;
• http://main.amu.edu.pl/~pkisz/deszyfr.html [dostęp: 20.07.2023].

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.10078538

Biblioteka Nauki

28328193