Auctoritates ethicorum Jana z Ząbkowic († 1446): autor, charakter tekstu i wykorzystane źródła (od „translacio arabica” do Akwinaty)

• Authors: Marcin W. Bukała

Title variants

EN

Auctoritates ethicorum by John of Ząbkowice († 1446): the author, the features of the text, the quoted sources (from „translacio arabica” to Aquinas)

Abstracts

EN

The article is dedicated to the abbreviation of Nicomachean ethics written by Wrocław Dominican John of Ząbkowice (in manuscripts: „Johannes de Franckenstein”). The text, titled Auctoritates ethicorum, is preserved in only one manuscript – Wrocław, Bibl. Univ. Wrocł., ms. IV Q 52, scriptum per manus Johannis de Franckenstein – together with Auctoritates politicorum, Auctoritates yconomicorum and Auctoritates rethoricorum. The authorship of the texts is not certain, but in the previous works of histo-rians it is attributed to John (that thesis is followed also by Ch. Lohr listing the Aristotelian medieval commentaries, and by T. Kaeppeli in his compendium on the medieval Dominican scriptores). Only the part of Auctoritates ethicorum has been edited so far: the fragment, concerning the geometrical model of economic exchange and nature of money from the Book V. The author of the article published it in his book Zagadnienia ekonomiczne w nauczaniu wrocławskiej szkoły dominikańskiej w późnym średniowieczu (Wrocław 2004); this fragment was later referred in details also in the book of the same author: „Oeco-nomica mediaevalia” of Wrocław Dominicans. Library and Studies of Friars, and Ethical-Economic Ideas: the Example from Silesia (Spoleto 2010). The sources of the text of Auctoritates ethicorum are the following: translatio Lincoliensis of the Aristotelian text, Sententia libri ethicorum by Thomas Aquinas, paraphrasis of Ethica by Albertus Magnus, and Summa Alexandrinorum (called translacio arabica). The fragments of the Book IV and Book V, described in the article, shed light on the method applied in the Auctoritates. Summa Alexandrinorum is quoted in the description of the virtue of liberalitas. Writing about diversity of artes and occupations the author cites Albertus Magnus, quoting after him the sentence delivered from Michael Ephesius, erroneously attributed to Eustratius by Albert. However, the Albertinian reference to the role of compensation of labores and expensa is omitted. The author of the Auctoritates refers mainly to points the common to St. Thomas and St. Albert.

Keywords

PL

Jan z Ząbkowic; Arystoteles; Etyka nikomachejska; Auctoritates ethicorum; Tomasz z Akwinu; Albert Wielki; Herman Niemiec; Summa Alexandrinorum; historia filozofii średniowiecznej; XV wiek; dominikanie; wrocławski klasztor dominikański

EN

John of Ząbkowice; Aristotle; Nicomachean Ethics; Auctoritates ethicorum; Thomas Aquinas; Albert the Great; Herman of Germany; Summa Alexandrinorum; Dominicans; history of medieval philosophy; 15th century; Wrocław Dominican monastery

• Publisher: Naukowe Towarzystwo Tomistyczne
• Journal: Rocznik Tomistyczny
• Year: 2022
• Issue: 11
• Pages: 211-225

Dates

published

2022

Contributors

author

Marcin W. Bukała

• Zakład Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000264899137

References

• Albertus Magnus, Ethicorum libri X, [=] Alberti Magni Opera omnia, cura ac labore A. Borgnet, t. VII., Apud Ludovicum Vivès, Parisiis 1891.
• Aristoteles, Ethica Nicomachea, ed. R.-A. Gauthier, [=] Aristoteles Latinus, XXVI, 1-3, Brill, Leiden-Bruxelles 1972 /obejmuje m.in. przekł. Roberta z Grosseteste oraz przekł. Roberta z Grosseteste poprawiony w anonimowej redakcji/. Auctoritates Aristotelis, patrz: Hamesse, Les ”Auctoritates Aristotelis”.
• Augustinus Hipponensis, De civitate Dei, curaverunt B. Dombart et A. Kalb, seria: „Corpus Christianorum series Latina”, t. 38-40, Brepols, Turnholti 1955, voll.1-3.
• Bucichowski W., Lista lektorów dominikańskich od erygowania prowincji polskiej (od erygowania prowincji do roku 1525), „Przegląd Tomistyczny” 6/7 (1996/97), s. 44-231 /obejmuje poz. 438: „Johannes Melzer de Franckenstein”, s. 132/.
• Bukała M.W., Zagadnienia ekonomiczne w nauczaniu wrocławskiej szkoły dominikańskiej w późnym średniowieczu, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2004 /obejmuje edycję fragmentu Auctoritates ethicorum Jana z Ząbkowic, s. 232-244/.
• Bukała M. W., Crucial scholastic concepts concernig the idea of economic value, [w:] „I beni di questo mondo”. Teorie etico-economiche nel laboratorio dell’Europa medievale. Atti del convegno della Società italiana per lo studio del pensiero medievale (S.I.S.P.M.), Roma, 19-21 settembre 2005, a cura di R. Lambertini e L. Sileo, seria: „Textes et Études du Moyen Âge”, t. 55, Federation Internationale des Instituts d’Etudes Medievales, Porto 2010, s. 349-357.
• Bukała M.W., „Oeconomica mediaevalia” of Wrocław Dominicans. Library and Studies of Friars, and Ethical-Economic Ideas: the Example from Silesia, seria: „Studi”, t.16, „Fondazione CISAM, Spoleto 2010.
• Bukała M.W., O niesłuszności deprecjonowania rozważań ekonomicznych Arystotelesa, “Archiwum Historii Filozofi i i Myśli Społecznej” 64 (2019), s. 33–43.
• Bzovius [Bzowski] A., Propago D. Hyacinthi thaumaturgi Poloni, seu De rebus praeclare gestis in Prouincia Poloniae ordinis Praedicatorum Commentarius, Venetiis 1606 / książka dostępna również w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej: https://dbc.wroc.pl/dlibra/publication/12580/edition/11015?language=pl/.
• Chmielowska B., Jana Frankensteina traktat „De modo peragendi Divinum officium in die parasceus Domini”, „Przegląd Tomistyczny” 6/7 (1996/1997), s. 394-442 [z edycją tekstu].
• Czartoryski P., Quelques éléments nouveaux quant au la question du commentaire de Gilles de Rome sur la Politique, „Mediaevalia Philosophica Polonorum”, 11 (1963), s. 43-48.
• Czartoryski P., Wczesna recepcja „Polityki” Arystotelesa na Uniwersytecie Krakowskim, seria: „Monografie z dziejów nauki i techniki”, t. 21, Ossolineum, Wrocław 1963.
• D’Alverny M.Th., Remarque sur la tradition manuscritte de la Summa Alexandrinorum, „Archives de histoire doctrinal et littéraire du Myen Age” 49 (1982), s. 265-272;
• Dunlop D.M., The Arabic Tradition of the “Summa Alexandrinorum”, „Archives de histoire doctrinal et littéraire du Myen Age” 49 (1982), s. 253-263.
• Hamesse J., Les ”Auctoritates Aristotelis”: un florilège médiéval étude historique et édition critique, Publications Universitaires, Louvain 1974.
• Hamesse J., Johannes de Fonte - compilateur des “Parvi flores”: le témoignage de plusieurs manuscrits de la Bibliothèque Vaticane, „Archivum Franciscanum Historicum” 88 (1995) 3-4, s. 515-531.
• „Hermannus Alemannus v. 1240, m. 1272/1273 - Liber Ethicorum (Summa Alexandrinorum)”, [w:] Mirabile. Archivio digitale della cultura medievale, URL: https://www.mirabileweb.it/title/liber-ethicorum-title/22352 (dostęp: 1.09.2022).
• Johannes de Franckenstein, Auctoritates politicorum, rkps Wrocław, Bibl. Uniw. Wrocł, IV Q 52, s. 1-54.
• Johannes de Franckenstein, Auctoritates yconomicarum, rkps Wrocław, Bibl. Uniw. Wrocł, IV Q 52, s. 54-58 [patrz: Słomczyńska, Joannis Frankenstein commentarium in Oeconomica]
• Johannes de Franckenstein, Auctoritates ethicorum, rkps Wrocław, Bibl. Uniw. Wrocł, IV Q 52, s. 64-147 [edycja fragmentu w: Bukała, Zagadnienia ekonomiczne].
• Kaeppeli T., Scriptores Ordinis praedicatorum medii aevi, t. II, Ad S. Sabinae, Romae 1975.
• Kalka K., Spawiedliwość i sprawności społeczne, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Bydgoszcz 1994.
• Kałuża, Metateologia Mateusza z Krakowa, „Studia Mediewistyczne” XX (1980) 1, s.19-90.
• Kaye J., Economy and Nature in the Fourteenth Century. Money, Market Exchange and the Emergence of Scientific Thought, Cambridge Uniwersity Press, Cambridge 1998.
• Kielar P., Studia nad kulturą szkolną i intelektualną dominikanów prowincji polskiej w średniowieczu, [w:] Studia nad historią dominikanów w Polsce, t. I, red. J. Kłoczowski, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, Warszawa 1975, s. 271-516 [zbiór obejmuje m.in. artykuły: Jan z Ząbkowic, dominikanin, magister teologii, s. 423-456; Lista pisarzy dominikańskich klasztoru wrocławskiego, s. 456-516].
• Korolec J.B., Komentarz średni Averroesa do „Etyki nikomachejskiej” Arystotelesa, [w:] tegoż, Wolność, cnota, praxis, wybór i opracowanie M. Olszewski, seria: „Studia z dziejów filozofii”, t. 1, Wydanictwo IFiS PAN, Warszawa 2006, s. 37-46 [oryginalnie opublikowane w: „Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska, sectio F”, 45 (1990), s. 92-107].
• Korolec J.B., Studium generalne dominikanów klasztoru Świętej Trójcy w Krakowie, [w:] Dominikanie w środkowej Europie w XIII-XV wieku, red. J. Kłoczowski i J. A. Spież (= Studia nad historią dominikanów w Polsce, t. III), W drodze, Poznań 2002, s. 173-186.
• Langholm O., Price and Value in the Aristotelian Tradition. A Study of Scholastic Economic Sources, Universitetsforlaget, Bergen 1979.
• Langholm O., Economics in Medieval Schools. Wealth, Exchange, Value, Money & Usury according to the Paris Theological Tradition 1200-1350, Brill, Leiden – New York – Köln 1992.
• La „Summa Alexandrinorum”. Abrégé arabo-latin de l’Éthique à Nicomaque d’Aristote. Édition critique, traduction française et introduction par F. Woerther, Leiden – Boston, Brill 20201.
• Les „Auctoritates Aristotelis”, leur utilisation et leur influence chez les auteurs médiévaux. Actes du colloque à la Faculdade de letras da universidade do Porto, 12-13 octobre 2012, edité par J. Hamesse et J. Meirinhos, seria: „Textes et Études du Moyen Âge”, t. 83, Federation Internationale des Instituts d’Etudes Medievales, Barcelona – Madrid 2015.
• Lohr Ch., Medieval Latin Aristotle Commentaries: „Jacobus – Johannes Juff”, „Traditio” 26 (1970), s. 135-216.
• Löhr G., Die Dominikaner an der Leipziger Universität, Albertus Magnus & Otto Harrassowitz, Vechta – Leipzig 1934.
• Löhr G, Breslauer Dominikaner des 15. Jahrh. auf auswärtigen Hochschulen, „Archiwum Fratrum Praedicatorum“, 13 (1943), s. 162-178.
• Marchesi C., La „Etica Nicomachea” nella tradizione medievale (documenti e appunti), Messina 1904 /obejmuje trankrypcję Summy Alexandrinorum/.
• Manuscript Admont 608 and Engelbert of Admont. Appendix 14: Summa Alexandrinorum, ed. G. B. Fowler, „Archives de histoire doctrinal et littéraire du Moyen Age” 49 (1982), s. 195-252.
• Mateusz z Krakowa, O nabywaniu i przekazywaniu dóbr: podstawowe pojęcia, lichwa i etyka kupiecka, tekst łac. wydał, przełożył, wstępem i komentarzami opatrzył M.W. Bukała, seria: „Ad fontes”, t. XXII, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2011. Matheus de Cracovia, De contractibus (De translacio-ne rerum temporalium), patrz: Mateusz z Krakowa, O nabywaniu i przekazywaniu dóbr.
• Piron S., Albert le Grand et le concept de valeur, [w:] „I beni di questo mondo”. Teorie etico-economiche nel laboratorio dell’Europa medievale. Atti del convegno della Società italiana per lo studio del pensiero medievale (S.I.S.P.M.), Roma, 19-21 settembre 2005, a cura di R. Lambertini e L. Sileo, seria: „Textes et Études du Moyen Âge”, t. 55, Federation Internationale des Instituts d’Etudes Medievales, Porto 2010, s. 131-155.
• Płotka M., Filozofia jako praktyka. Myśl krakowskiego praktycyzmu w XV i XVI wieku, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2016.
• Rebeta J., Komentarz Pawła z Worczyna do „Etyki nikomachajskiej” Arystotelesa z 1424 r. Zarys problematyki filozoficzno-społecznej, seria: „Monografie z dziejów nauki i techniki”, t. 41, Ossolineum, Wrocław 1970.
• Scriptores Ordinis Praedicatorum recensiti, notisque historicis et criticis illustrati, inchoavit J. Quétif, abosolvit J. Erchard, t. I, apud J.-B.-Christophorum Ballard, Lutetiae Parisiorum 1719.
• Słomczyńska A., Joannis Frankenstein commentarium in Oeconomica Aristotelis, “Mediaevalia Philosophica Polonorum” 32 (1995), s.101-108 (edycja tekstu).
• Swieżawski S., Studium św. Tomasza u dominikanów w XV wieku, „Roczniki Filozoficzne KUL” 17 (1969) 1, s. 19-39
• Třiška J., Literální činnost předhusitské Universitety (Fontes et commentationes litterarum, quae in universitate Pragensi praehussitica colebantur), Universita Karlova, Praha 1967.
• Thomas de Aquino, Sententia libri ethicorum, [=] Sancti Thomae de Aquino Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita, t. 47, Ad Sanctae Sabinae, Romae 1969, voll. 1-2.
• Wójcik K., Jana Frankensteina Rekomendacja brata Hermana OP wraz kwestią dyskutowaną z okazji nadania Hermanowi doktoratu z teologii na Uniwersytecie Krakowskim, „Materiały i Studia Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN” 18 (1974), s.13-52.
• Wesoły M., Aristotle’s Conception of Justice as Equality, “Eos” 77 (1989), s. 211- 220;
• Zajchowska A., Między uniwersytetem a klasztorem. Biografia i spuścizna pisarska Jana z Ząbkowic (†1446), Wydawnicwo Semper, Warszawa 2013.
• Zdanek M., Szkoły i studia dominikanów krakowskich w średniowieczu, Wydawnictwo Neriton i Instytut Historii PAN, Kraków 2005.

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.7539233

Biblioteka Nauki

5955941