Mars, podróż w jedną stronę? Rozważania wokół prawa do życia w warunkach podróży kosmicznych

• Authors: Piotr Szudejko

Abstracts

EN

The article describes the problem of manned space missions in the context of human rights of their participants. A brief description of the space exploration attempts was presented, including organization of increasingly bold manned expeditions, which was the apogee of the Cold War between the US and the USSR. As part of the study, the concept of a flight to Mars was included, which involves several competing programs, with participation of the private sector. The article presents human rights that may be at risk during manned space missions, especially missions to Mars. The right to life, to health protection and to self-determination have been described, according to both international and Polish legal acts. In the final part of the article, an analysis was presented of admissibility of manned space missions in the context of state obligations to protect presented rights.

PL

W artykule podjęty został problem załogowych misji kosmicznych w kontekście praw człowieka, przysługujących ich uczestnikom. Przedstawiony został skrócony opis prób poznania kosmosu i organizowania coraz śmielszych wypraw załogowych, co stanowiło apogeum zimnowojennej rywalizacji pomiędzy USA a ZSRR. W zakresie badawczym znalazła się w szczególności koncepcja lotu na Marsa, która pozostaje przedmiotem kilku konkurencyjnych programów, angażujących także sektor prywatny. W artykule przedstawiono prawa człowieka, które mogą być zagrożone podczas kosmicznych misji załogowych, w szczególności podczas misji na Marsa. Opisano prawo do życia, do ochrony zdrowia oraz do samostanowienia, w ujęciu aktów prawa międzynarodowego oraz prawa polskiego. W końcowej części artykułu przedstawione zostały rozważania nad dopuszczalnością prowadzenia misji załogowych w kontekście obowiązków państwa do ochrony wymienionych praw.

Keywords

PL

misja załogowa na Marsa; prawo do życia; prawo do samostanowienia; prawa człowieka

EN

manned mission to Mars; right to life; right to self-determination; human rights

• Publisher: Instytut Metropolitalny
• Journal: Ad Astra. Program badań nad astropolityką i prawem kosmicznym
• Year: 2023
• Issue: 8
• Pages: 1-12

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Szudejko

• Kancelaria Radcy Prawnego

References

• A.C. Clarke, Na podbój przestrzeni, Bielsko Biała 2022, s. 14
• J. Donovan, Mierząc ku gwiazdom. Apollo 11 i kosmiczny wyścig, Ożarów Mazowiecki 2022
• R. Zubrin, Narodziny cywilizacji kosmicznej, Warszawa 2003
• http://www.nasa.gov/pdf/55583main_vision_space_exploration2.pdf [dostęp: 05.05.2023]
• https://www.npr.org/2022/03/17/1087167893/elon-musk-mars-2029 [dostęp: 05.05.2023]
• https://www.forbes.com/sites/rashishrivastava/2023/05/04/forbes-midas-newcomers/ [dostęp: 05.05.2023]
• http://www.cnsa.gov.cn/english/n6465719/c6812439/content.html, [dostęp: 05.05.2023]
• Z. Strugalski, Promieniowanie kosmiczne, Warszawa 1993
• http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html [dostęp: 06.01.2022]
• Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284
• Dz.U. 2001 Nr 23, poz. 266
• Dz.U. 2014, poz. 1155
• M. Grzymkowska, „Prawo do śmierci” w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Diane Pretty v. Wielka Brytania, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, nr 1/2003
• J. Makarczyk, Sprawa Diane Pretty v. Wielka Brytania przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka [w:] Prawo, społeczeństwo, jednostka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Kubickiemu, red. A. Łopatka, Warszawa 2003
• M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002
• P. Szudejko, Przerywanie ciąży – rozważania w świetle orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/20, Studia Prawa Publicznego 2022, nr 1 (37)
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 marca 1999 r., K 2/98; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2002 r., KK 36/00; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 września 2008 r., K 44/07
• J.S. Mill, Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 1959
• S. Warren, L. Brandeis, The Right to Privacy, “Harvard Law Review”, vol. 4, 5/1890
• http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html [dostęp: 05.12.2023]
• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 1997 r., K 21/96
• https://www.echr.coe.int/documents/convention_pol.pdf [dostęp: 05.12.2023]
• https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm [dostęp: 05.12.2023]
• M. Safjan, Eutanazja a autonomia pacjenta – granice ochrony prawnej, [w:] Prawo, społeczeństwo, jednostka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Kubickiemu, red. A. Łopatka, Warszawa 2003
• W. Wróbel, Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności aborcji, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, red. M. Królikowski et. al., Druk sejmowy nr 993, Warszawa 2007
• L. Bosek, O. Nawrot w: System Prawa Medycznego, t. 2 Szczególne świadczenia zdrowotne, red. L. Bosek A. Wnukiewicz-Kozłowska, Warszawa 2018, s. 963.
• J. Malczewski, Eutanazja: Gdy etyka zderza się z prawem, Warszawa 2012
• Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, 1726, 1855, 2339, 2600, z 2023 r. poz. 289, 403.
• W. Wolter, Nauka o przestępstwie. Analiza prawnicza na podstawie przepisów części ogólnej kodeksu karnego z 1969 r., Warszawa 1973
• R. Faden, T. Beauchamp, A History and Theory of Informed Consent, Nowy York 1986
• E. Emanuel, Jakąż to wielką korzyść przyniosłaby legalizacja eutanazji i medycznie wspomaganego samobójstwa? w: Wokół śmierci i umierania. Antologia bioetyki, t. I, red. W. Galewicz, Kraków 2009, s. 433.
• https://nil.org.pl/uploaded_files/art_1585807090_deklaracja-helsinska- -przyjeta-na-64-zo-wma-pazdziernik-2013-pelny-tekst.pdf [dostęp: 04.05.2023].
• https://nil.org.pl/uploaded_images/1574857770_kodeks-etyki-lekarskiej.pdf [dostęp: 04.05.2023]

Identifiers

DOI

10.53261/adastra20230801

Biblioteka Nauki

31342175