Pułtuszczanie w Akademii Krakowskiej do 1526 r., czyli uwagi o poziomie edukacji w późnośredniowiecznym Pułtusku

• Authors: Radosław Lolo

Title variants

EN

Pułtusk Residents at the Krakow Academy Until 1526: The Comments on the Level of Education in the Late Medieval Pułtusk

Abstracts

EN

An attempt to defi ne and prosopographically analyze the group of 26 identified and earliest recorded students from Pułtusk at the Krakow Academy in the years 1423–1526. The size of the group was established. The duration of studies was defi ned as short, on average no longer than a full semester. The effectiveness of the studies (two baccalaureates) did not differ from the norm, but only partial studies shortened due to high costs were not an obstacle in their careers. The author, on the basis of fi ve records from 1423–1438, makes the hypothesis that there had been a parish school in Pułtusk before the collegiate school was established. He points to a slight infl uence of the collegiate school, especially in its initial period, on the number of enrollments in the Academy. He considers the economic and social condition of the townspeople of Pułtusk to be important reasons for the increase in the number of registrations.

PL

Artykuł jest próbą zdefi niowania i prozopografi cznej analizy grupy 26 zidentyfikowanych, a najwcześniej odnotowanych studentów z Pułtuska w Akademii Krakowskiej w latach 1423–1526. Ustalono liczebność grupy. Czas studiów określono jako krótki, przeciętnie nie dłużej niż pełny semestr. Efektywność studiów (dwa bakalaureaty) nie odbiegała od normy, ale cząstkowe tylko studia, skracane ze względu na wysokie koszty, nie były przeszkodą w karierach. Autor na podstawie pięciu zapisów z lat 1423–1438 uprawdopodabniahipotezę o wcześniejszym istnieniu w Pułtusku szkoły parafialnej, jeszcze przed powstaniem kolegiackiej. Wskazuje na niewielki wpływ szkoły kolegiackiej, zwłaszcza w początkowym jej okresie, na liczbę zapisów do Akademii. Za istotniejszą przyczynę wzrostu liczby zapisów uważa stan ekonomiczny i kondycję społeczną pułtuskich mieszczan.

Keywords

EN

Jagiellonian University; 15th-16th century; students; Mazovia; Pułtusk; history; education

PL

Uniwersytet Jagielloński; XV-XVI w.; studenci; Mazowsze; Pułtusk; historia; edukacja

• Publisher: Państwowa Uczelnia Zawodowa im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie
• Journal: Studia Mazowieckie
• Year: 2022
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 109-122

Dates

published

2022

Contributors

author

Radosław Lolo

• Instytut Historii, Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Warszawie

• https://orcid.org/0000000324303148

References

• Acta rectoralia Almae Universitatis Studii Cracoviensis: inde ab anno 1469, t. 1: continens annos 1469–1537, editionem curavit W. Wisłocki, Cracoviae 1893–1897.
• Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis continet privilegia et documenta quae res gestas Academiae eiusque beneficia illustrant, ps. 3: ab anno 1471 usque ad annum 1506, oprac. J. Dunajewski, Cracoviae 1880.
• Metryka czyli album Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1509-1551 (Biblioteka Jagiellońska rkp. 259), wyd. A. Gąsiorowski T. Jurek I. Skierska, Warszawa 2010.
• Banach A.K., Andrzej Noskowski - student i mecenas Akademii Krakowskiej, [w:] A. Koseski, K. Ostrowski, L. Sobieraj (red.), Renesans na Mazowszu. Andrzej Noskowski, biskup płocki, Pułtusk 2011.
• Boroda K., Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w późnym średniowieczu, Kraków 2010.
• Chachaj J., Łacińskie szkolnictwo parafialne na Rusi Koronnej od XVI do XVIII wieku, Lublin 2003.
• Garbacik J., Ognisko nauki i kultury renesansowej, [w:] K. Lepszy (red.), Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364–1764, t. 1, Kraków 1964.
• Gąsiorowski A., Circumspecti ac illuminati viri. Adwokaci gnieźnieńscy początków XV wieku, [w:] H. Chłopocka B. Kürbis, Mente et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Poznań 1984.
• Gąsiorowski A., Nad najstarszą metryką najstarszego polskiego uniwersytetu. Album studiosorum Universitatis Cracoviensis 1400–1508, „Roczniki Historyczne” 2000, nr 66.
• Góralski W., Powstanie kapituły kolegiackiej w Pułtusku, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 1973, nr 26.
• Józefów-Czerwińska B., Lolo R., Historia ze wspomnień utkana… O dawnej codzienności, dziedzictwie kulturowym mieszkańców gminy Karniewo, t. 1, Pułtusk 2021.
• Kaniewska I., Młodzież Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1510–1560. Studium Statystyczne, [w:] I. Kaniewska, R. Żelewski, W. Urban, Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu, Kraków 1964.
• Kazimierski J., Kołodziejczyk R., Szczepański J., Dzieje miasta Pułtuska, Warszawa 1993.
• Kotarski S., Szkolnictwo i oświata w Pułtusku, [w:] J. Antoniewicz, A. Gieysztor, S. Kotarski (red.), Pułtusk. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 1, Warszawa 1969.
• Kowalski T., Młodyński J., Szczepański J., Wpisani w historię Pułtuska. Słownik biograficzny, Pułtusk 2001.
• Kowalski T., Młodyński J., Szczepański J., Wpisani w historię Pułtuska. Słownik biograficzny. Suplement, Pułtusk 2002.
• Królikowski L., Szkolnictwo dawnej Warszawy od połowy XVII wieku do wybuchu drugiej wojny światowej. Rzecz o korelacji pomiędzy rozwojem miasta a szkolnictwem, Warszawa 2008.
• Krukowski J., Nauczyciele szkół parafialnych Krakowa w XVI wieku, Kraków 2007.
• Kuczyński S.K., Rozwój kultury na Mazowszu (połowa XIII–początek XVI wieku), [w:] H. Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza, t. 1, Pułtusk 2006.
• Kwiatkowski B., Dzieje Sochaczewa, t. 2: W okresie przynależności do Księstwa Mazowieckiego (1202–1476), Niepokalanów 2007.
• Lolo R., Oświata i kultura w Pułtusku w epoce staropolskiej, [w:] Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, Pułtusk 2016.
• Lolo R., Stan oświaty na Mazowszu w epoce nowożytnej. Zarys, [w:] Dzieje Mazowsza, t. 2: lata 1527–1794, Pułtusk 2016.
• Pazyra S., Dzieje Ciechanowa i ziemi ciechanowskiej, Warszawa 1976.
• Radzimiński A., Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej płockiej w XIV i i poł. XV w. Studium prozopograficzne, t. 1: Prałaci, Toruń 1991.
• Radzimiński A., Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej płockiej w XIV i i poł. XV w. Studium prozopograficzne, t.2: Kanonicy, Toruń 1993.
• Ratajczak K., rec.: Krzysztof Boroda, Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2010, ss. 404, „Biuletyn Historii Wychowania” 2019, nr 41.
• Sołtan A., Cuntubernium Philosophorum – krakowska fundacja biskupa Andrzeja Noskowskiego, „Przegląd Historyczny” 2001, nr 92, z. 1.
• Sołtan-Lipska A., Mazowszanie na Uniwersytecie Krakowskim w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, [w:] Dzieje Mazowsza, t. 2: lata 1527–1794, Pułtusk 2016.
• Szymczakowa A., Początki szkolnictwa (XIV–XVI w.), [w:] E. Walczak (red.), Siedem wieków szkolnictwa w Rawie Mazowieckiej, Łódź 2010.
• Tyszkiewicz J., Przedmowa, [w:] J. Tyszkiewicz (red.), Dzieje Mazowsza, t. 2: lata 1527–1794, Pułtusk 2016.
• Wiśniewski K., Emigracja z Mazowsza i miast mazowieckich w XVI–XVII wieku w świetle przyjęć do prawa miejskiego, [w:] J. Dzięgielewski (red.), Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyjnych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wiek. Studia i szkice, Warszawa 2010.
• Wyczański A., Struktura społeczna Uniwersytetu Krakowskiego w XVI wieku, [w:] J. Dowiat i in. (red.), Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972.
• Zdanek M., Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w najstarszej zachowanej księdze oficjalatu krakowskiego (1410–1412, 1421–1424), [w:] G. Rutkowska, A. Gąsiorowski (red.), Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967–2014), Warszawa–Poznań 2015.
• Żebrowski T., Pułtuski kościół, kapituła i szkolnictwo w okresie średniowiecza i pierwszej połowy XVI wieku, [w:] H. Samsonowicz, R. Lolo (red.), Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, Pułtusk 2016.
• Żebrowski T., Szkolnictwo pułtuskie w średniowieczu i w pierwszej połowie XVI wieku, [w:] D. Ciok, A. Kociszewski, J. Szczepański (red.), Dzieje Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Skargi w Pułtusku, Ciechanów–Pułtusk 1991.
• Corpus Academicum Cracoviense (CAC), http://cac.historia.uj.edu.pl/osoba.

Identifiers

DOI

10.54539/sm.27

Biblioteka Nauki

2131867