Miasteczko rządowe Bodzanów (1808–1869) – wybrane problemy życia społeczno-gospodarczego

• Authors: Janusz Szczepański

Title variants

EN

Government Town of Bodzanów (1808–1869): Selected Problems of Social and Economic Life

Abstracts

EN

This article is an attempt to outline the social and economic life of Bodzanów – the smallest town in Northern Mazovia during the times of the Duchy of Warsaw and the Kingdom of Poland (1808-1868). It presents the ethnic, religious, and professional structure of the inhabitants of Bodzanów, their main sources of income (agriculture, crafts, trade), and the importance of the Jewish population in the economic life of the town. The author devotes a lot of space to the financial management of municipal authorities, the income and expenses of the municipal treasury, border disputes with the owners of landed estates adjacent to the territory of Bodzanów. Through the prism of the functioning of the municipal authorities of Bodzanów he sees the causes of the economic stagnation of Mazovian towns, which at the end of the 1860s led to the publication of an ordinance by Tsar Alexander II to convert most of the cities of the Kingdom of Poland into settlements.

PL

Niniejszy artykuł stanowi próbę zarysowania życia społeczno-gospodarczego Bodzanowa – najmniejszego miasteczka Mazowsza północnego w czasach Księstwa Warszawskiego i w okresie Królestwa Polskiego (1808–1868). Przedstawia strukturę narodowościowo-wyznaniową i zawodową mieszkańców Bodzanowa, ich główne źródła utrzymania (rolnictwo, rzemiosło, handel), znaczenie dla życia gospodarczego miasteczka ludności żydowskiej. Autor wiele miejsca poświęca gospodarce fi nansowej władz miejskich, dochodom i wydatkom kasy miejskiej, sporom granicznym z właścicielami dóbr ziemskich, sąsiadujących z terytorium Bodzanowa. Przez pryzmat problematyki funkcjonowania władz miejskich Bodzanowa dostrzega przyczyny ekonomicznej stagnacji mazowieckich miasteczek, która w efekcie pod koniec lat 60. XIX w. doprowadziła do wydania ukazu cara Aleksandra II o zamianie większości miast Królestwa Polskiego na osady. 

Keywords

EN

Bodzanów; 19th century; budget; mayor; Mazovia; town; agriculture; crafts; education

PL

Bodzanów; XIX w.; budżet; burmistrz; Mazowsze; miasteczko; rolnictwo; rzemiosło; szkolnictwo

• Publisher: Państwowa Uczelnia Zawodowa im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie
• Journal: Studia Mazowieckie
• Year: 2022
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 151-173

Dates

published

2022

Contributors

author

Janusz Szczepański

• Instytut Historii, Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Warszawie

• https://orcid.org/0000000208623822

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych: Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, sygn. 4262–4269.
• Archiwum Główne Akt Dawnych: I Rada Stanu Królestwa Polskiego z lat 1815–1831, sygn. 80.
• Archiwum Państwowe w Płocku: Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Bodzanów z 1831 r.
• Archiwum Państwowe w Płocku: Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Bodzanów z 1848 r.
• Archiwum Państwowe w Płocku: Gimnazjum Męskie w Płocku 1819–1914, sygn. 64
• Archiwum Państwowe w Płocku: Naczelnik Wojenny Powiatu Płockiego, sygn. 7.
• „Dziennik Urzędowy Departamentu Płockiego” 1815, nr 219.
• „Dziennik Urzędowy Guberni Płockiej” 1851, nr 2.
• Gawarecki W.H., Opis Topograficzno-Historyczny Ziemi Wyszogrodzkiej, Warszawa 1825.
• Materiały do dziejów szkolnictwa na Mazowszu. T. 1, Wypisy z archiwaliów diecezjalnych XIX wieku, zebrał i do druku przygotował ks. M.M. Grzybowski, Warszawa–Łowicz 1995.
• Spis imienny urzędników i nauczycieli szkół i zakładów naukowych Okręgu Naukowego Warszawskiego w roku szkolnym 1839/40, [w:] Walka caratu ze szkołą polską w Królestwie Polskim w latach 1831–1870. Materiały źródłowe, wybór, wstęp i opracowanie K. Poznański, Warszawa 1993.
• Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810, „Kwartalnik Statystyczny” 1925.
• Tabella Miast, Wsi, Osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policyi, Warszawa 1827.
• Walka caratu ze szkołą polską w Królestwie Polskim w latach 1831–1870. Materiały źródłowe, wybór, wstęp i opracowanie K. Poznański, Warszawa 1993.
• Wąsicki J., Opisy miast polskich z lat 1793–1794, cz. II, Poznań 1962.
• Wasiutyński B., Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX, Warszawa 1930.
• Z archiwaliów diecezjalnych płockich XIX wieku, z. 16, Dekanat bodzanowski, zebrał, do druku przygotował i wstępem opatrzył ks. M.M Grzybowski, Płock 2008.
• Barański J., Struktura społeczno-ekonomiczna Bielska i Bodzanowa w okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (do 1864 r.), „Notatki Płockie” 1987, nr 2.
• Barański J., Szkolnictwo elementarne na Mazowszu Północnym w latach 1815–1864, Pułtusk 2010.
• Czernik M., Poczta Królestwa Polskiego w latach 1815–1851. Organizacja i dokumentacja działalności, Wrocław 1987.
• Eisenbach A., Mobilność terytorialna ludności żydowskiej, [w:] Społeczeństwo Królestwa Polskiego, t. II, Warszawa 1966.
• Encyklopedia Powszechna Orgelbranda, t. 3, Warszawa 1860.
• Kociszewski A., Mazowsze w epoce napoleońskiej, Ciechanów 1984.
• Kociszewski A., Pod panowaniem zaborców i w Księstwie Warszawskim, [w:] J. Szczepański (red.), Dzieje Mazowsza – lata 1795–1918, t. III, Pułtusk 2012.
• Kołodziejczyk R., Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim, „Kwartalnik Historyczny” 1961, nr 1.
• Łukasiewicz J., W granicach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego 1806–1914, [w:] Cztery wieki Mazowsza, Warszawa 1968.
• Olczak S.K., Udział duchowieństwa diecezji płockiej w szkolnictwie elementarnym w okresie Komisji Edukacji Narodowej i w I połowie XIX stulecia, „Studia Płockie” 1976, t. IV.
• Malinowski S., Ruchawka, Powieść osnuta na tle wydarzeń Powstania Styczniowego, Warszawa 1939.
• Suligowski A., Rys historyczny dotyczący zarządu miast w Królestwie Polskim, Radom 1907.
• Szczepański J., Przemiany społeczno-gospodarcze miast Mazowsza Północnego w XIX i XX wieku (do 1939 r.). Zarys problematyki badawczej, [w:] J. Szczepański, R. Turkowski (red.), Miasta Mazowsza w XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia społeczno-gospodarcze i kulturowe (do 1939 r.), Pułtusk–Warszawa 2013.
• Szczepański J., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005.

Identifiers

DOI

10.54539/sm.30

Biblioteka Nauki

2134447