„Wyrazić niewyrażalne”. Psychologiczne tajemnice duszy romantycznego twórcy w "Utworach francuskich" Zygmunta Krasińskiego

• Authors: Włodzimierz Śmieciński

Title variants

EN

Express the “Inexpressible”: Psychological Secrets of the Soul of a Romantic Artist in Utwory francuskie by Zygmunt Krasiński

Abstracts

EN

The article presents the issue of the psychology of creativity. In the 19th century, psychological issues, along with philosophical ones, were at the very center of thought, penetrating all areas of life. The basic key word for this field in Romanticism was the concept of a “soul”–  a very ambiguous term, encompassing many different meanings and semantic properties. The psychological “soul” - similarly to the key words in philosophy: “God,” “absolute,” “eternity,” “infinity”– refers to the idea (quality) that is elusive, inaccessible in a human way, introducing the “inexpressible” element to romantic poetry. This is the attempt to express the “inexpressible” – according to the author of the article – in Zygmunt Krasiński’s "Utwory francuskie" [Eng. French Works]. Images of the soul, deeply embedded in these texts, are a bold poetic attempt to explore the sphere of elusive, essentially “inexpressible”qualities. They take us into the “supernatural universe, where the spirit incarnates sublime shapes or is terribly born in the unconscious, allowing us to penetrate the most irrational and imaginary world [translation].” However, Krasiński’s “soul,” asthe author states, remains unknown in these texts; moreover –  it should remain unrecognized. Enchanted in its non-recognition, it testifies not only to the novelty and artistry of "Utwory francuskie", but also determines the essence of romantic poetry and poetry in general.

PL

W artykule przedstawiono problem dotyczący psychologii twórczości. Problematyka psychologiczna, obok filozoficznej, w wieku XIX znajdowała się w samym centrum myśli, przenikała wszystkie dziedziny życia. Podstawowym słowem kluczem dla tej dziedziny stało się w romantyzmie pojęcie „dusza” – termin bardzo wieloznaczny, skupiający w sobie wiele różnych znaczeń i semantycznych odcieni. Psychologiczna „dusza” – podobnie jak w filozofii słowa klucze: Bóg, absolut, wieczność, nieskończoność – odnosi się do idei (jakości) nieuchwytnych, w sposób ludzki niedostępnych, wprowadzających na grunt romantycznej poezji pierwiastek „niewyrażalnego”. Z taką właśnie próbą wyrażenia „niewyrażalnego” – zdaniem Autora artykułu – mamy do czynienia w Utworach francuskich Zygmunta Krasińskiego. Obrazy duszy, tkwiące głęboko w tych tekstach, stanowią odważną poetycką próbę eksploracji sfery jakości nieuchwytnych, właśnie „niewyrażalnych”. Przenoszą nas w „uniwersum nadnaturalne, gdzie duch się wciela w kształty wzniosłe lub przeraźliwie zrodzone w nieświadomości, pozwalające nam wniknąć w świat najbardziej irracjonalny, urojony”. Jednakże „dusza” Krasińskiego, jak konstatuje Autor, pozostaje w tych tekstach nie-do-poznana; więcej – powinna pozostać nie-do-poznana. Zaklęta w swym nie-do-poznaniu zaświadcza nie tylko o nowatorstwie i artyzmie fragmentów francuskich, ale także stanowi o istocie poezji romantycznej i poezji w ogóle.

Keywords

EN

romanticism; romantic poetry; Zygmunt Krasiński; psychology of creativity; idealistic philosophy; God; absolute; infinity; “inexpressibility”; “soul”; “mood” (“state of the soul”); subconsciousness; onirism; dream; death; premonition of death; eschatology

PL

romantyzm; poezja romantyczna; Zygmunt Krasiński; psychologia twórczości; filozofia idealistyczna; Bóg; absolut; nieskończoność; „niewyrażalność”; „dusza”; „nastrój” („stan duszy”); podświadomość; oniryzm; sen; śmierć; przeczucie śmierci; eschatologia

• Publisher: Państwowa Uczelnia Zawodowa im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie
• Journal: Studia Mazowieckie
• Year: 2022
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 87-100

Dates

published

2022

Contributors

author

Włodzimierz Śmieciński

• Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe

• https://orcid.org/0000000221932873

References

• Angielscy „Poeci Jezior”. W. Wordsworth – S. T. Coleridge – R. Southey, przekł., wyb. i objaśn. S. Kryński, Wrocław 1963 (BN II 143).
• Bachelard G., Poetyka marzenia, przekł., oprac. i posł. L. Brogowskiego, Gdańsk 1998.
• Bachelard G., Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, wyb. H. Chudak, przedm. J. Błoński, Warszawa 1975.
• Bachórz J., Kowalczykowa A. (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków, 1991.
• Baudelaire Ch., Journaux intimes. Fusées, w edycji: Ch. Baudelire, Oeuvrres complèttes. Texte établi et annoté par Y. – G. Le Dantec, Paris 1956, s. 1197. Wyd. polskie: Ch. Baudelire, Sztuka romantyczna. Dzienniki poufne, przekł. A. Kijowski, Warszawa 1971.
• Bergson H., O bezpośrednich danych świadomości, z up. autora przeł. K. Bobrowska, Warszawa 1913.
• Bieńczyk M., Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci, Warszawa 1990.
• Blake W., Poezje wybrane, przekł. i oprac. Z. Kubiak, Warszawa 1991.
• Cirlot J.E. (red.), Słownik symboli, przeł. I. Kania, Kraków 2000.
• Czeszunist-Cicha A. (red.), 1000 arcydzieł Siostra Wendy Beckett, Wendy Beckett, tłum. E. Gorządek, Warszawa 2001.
• Dante A., Boska komedia, przeł. E. Porębowicz, wybór, wstęp i komentarze K. Morawski, wyd. II, Wrocław 1986.
• Durand G., Wyobraźnia symboliczna, przeł. C. Rowiński, Paryż 1986.
• Goethe J.W., Die geschichtlichen Voraussetzungen des Symbolbegriffs in Goethes Kunstanschauung, Leipzig 1937.
• Goethe J.W., Maximen und Refl exionen über Kust, Weimar 1907.
• Goethe J.W., Cierpienia młodego Wertera, przeł. L. Staff, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa, wyd. 3 uzup., Wrocław 1975 (BN II 22).
• Goethe J.W., Wybór pism estetycznych, wyb., oprac. i wstęp T. Namowicz, Warszawa 1981.
• Goya, Alfonso Perez Sanchez, tłum. Joanna Hübner-Wojciechowska, Warszawa 2009.
• Halkiewicz-Sojak G., Burdzieja B. (red.), Zygmunt Krasiński – nowe spojrzenia, Toruń 2001.
• Hugo V., Liryki i poematy, przekł. Z. Bieńkowskiego, Warszawa 1962.
• Janion M., Zygmunt Krasiński. W stulecie śmierci, Warszawa 1960.
• Jung C.G., Archetypy i symbole. Pisma wybrane, przeł. J. Prokopiuk, 1981.
• Kallenbach J., Zygmunt Krasiński. Życie i twórczość lat młodych (1812–1838), t. II, Lwów 1904.
• Kijewska A., Zieliński E.I. (red.), Platon. Nowa interpretacja, OFMConv., Lublin 1993.
• Kleiner J., Zygmunt Krasiński. Dzieje myśli, t. 1, Lwów 1912.
• Kleiner J., Zygmunt Krasiński. Studia, wyb. i oprac. J. Starnawski, Warszawa 1998.
• Krasiński Z., Dzieła literackie, wybrał, notami i uwagami opatrzył P. Hertz, t. I, Warszawa 1973.
• Krasiński Z., Pisma, Wydanie Jubileuszowe, Warszawa–Kraków 1912.
• Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, przeł. R. Wojnakowski, Kraków 1994.
• Marache M., Le symbole dans le pensée et l`oeuvre de Goethe, Paris 1960.
• Markiewicz H. (red.), Współczesna teoria badań literackich za granicą (antologia), t. II, Kraków 1976.
• Novalis, Uczniowie z Sais. Proza fi lozofi czna – Studia – Fragmenty, wyb., przekł. i wstęp J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
• Nycz R., Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001.
• Peyre H., Co to jest romantyzm?, przeł. i posłowiem opatrzył M. Żurowski, Warszawa 1987.
• Peyre H., Co to jest symbolizm?, przeł. M. Żurowski, Warszawa 1990.
• Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, wyb. i oprac. T. Namowicz, Wrocław 2000 (BN II 246).
• Platon, Fajdros, przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył W. Witwicki, Lwów 1918.
• Podraza-Kwiatkowska M., Symbolizm i symbolika w poezji młodej Polski, wyd. III poprawione, Kraków 2001.
• Poetry and Prose of William Blake, wyd. Geoffrey Keyns, New York 1927.
• Przełęcki M., Platon o niewyrażalności poznania filozoficznego, „Przegląd Filozoficzny”. Nowa Seria, 1992, nr 1.
• Ribot T., O wyobraźni twórczej. Studium psychologiczne, Warszawa 1901.
• Sławiński J. (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993.
• Sławiński J. (red.), Słownik terminów literackich, wyd. III poszerzone i poprawione, oprac. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1998.
• Siwicka D., „Naga dusza” i eksperyment egzystencjalny. Śledztwo w sprawie „nagiej duszy”, „Pamiętnik Literacki” 1987.
• Sudolski Z., Kobiety w życiu Zygmunta Krasińskiego (studium psychologiczno-obyczajowe), Opinogóra 2006.
• Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć. Sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne, Warszawa 1976.
• Teillard A., Il symbolismo dei Sogni, Mediolan 1951.
• Wellek R., Pojęcia i problemy nauki o literaturze, pod red. H. Markiewicza, Warszawa 1979.
• Witkowska A., Literatura romantyzmu, Warszawa 1986.
• Witkowska A., Wielcy romantycy polscy. Sylwetki, Warszawa 1980.
• Zaleski Z.L., Dzieło i twórca. (Studia i wrażenia literackie), Warszawa 1913.
• Zgorzelski Cz., Od oświecenia ku romantyzmowi i współczesności, Kraków 1978.
• Zygmunt Krasiński. W stulecie śmierci, studia pod red. S. Żółkiewskiego, wyd. pierwsze, Warszawa 1960.

Identifiers

DOI

10.54539/sm.38

Biblioteka Nauki

2134512