Sowietyzacja wymiaru sprawiedliwości w Polsce 1944-1950

• Authors: Adam Lityński

Title variants

EN

The sovietization of the judicial system in Poland 1944-1950

Abstracts

EN

The “Big Three’s” (Roosevelt, Churchill, Stalin) Jalta, Crimea (February, 1945) Agreement, gave away Central and Eastern Europe to Stalin. Stalin promised free elections. For appearances’ sake, the law from 1939 was used. However, new standards form USSR were brought. Communists were supposed to implement them in Poland. Slowly, courts were dependent on the governing communist party. This process can be considered as completed in 1950. It was perpetuated in Constitution of the Polish People’s Republic from 1952. The courts’ main goal was to use repression, not to mete out justice. The Author shows it in the article.

PL

Umowa Wielkiej Trójki (Roosevelt, Churchill, Stalin) w Jałcie na Krymie (luty 1945) oddawała Europę Środkowo-Wschodnią Stalinowi. Stalin obiecał wolne wybory. Dla pozoru początkowo obowiązywało prawo polskie sprzed 1939 roku. Z komunistycznego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich przywieziono jednak zupełnie nowe wzorce. Komuniści musieli je wprowadzić w Polsce. Stopniowo sądy uzależniono od panującej partii komunistycznej. Proces ten można uznać za zakończony w 1950 r. Utrwalony został w konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 1952 r. Zadaniem sądów było stosowanie represji, a nie wymierzanie sprawiedliwości. Autor pokazuje to w artykule.

Keywords

PL

sądy; represje; sowietyzacja

EN

court; repressions; sovietization

• Publisher: Wyższa Szkoła Humanitas
• Journal: Roczniki Administracji i Prawa
• Year: 2020
• Volume: 3
• Issue: XX
• Pages: 101-121

Dates

published

2020

Contributors

author

Adam Lityński

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], zespół Prokuratura Generalna PRL [Prok. Gen.], sygn. 950.
• Andrejew I., L. Lernell, J. Sawicki, Prawo karne Polski Ludowej, t. 1: Wiadomości ogólne, Warszawa 1954.
• Archiwum Ruchu Robotniczego, t. VII, red. F. Tych i in., Warszawa 1982.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN] dział PZPR 2800 (materiały Bieruta).
• Barcikowski W., W kręgu prawa i polityki. Wspomnienia z lat 1919-1956, zebrał, opracował i wstępem opatrzył W. Barcikowski, Katowice 1988.
• Bereza A., Sąd Najwyższy w latach 1945-1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012.
• Bereza A., Sąd Najwyższy w Polsce Ludowej, [w:] A. Korobowicz (red.), Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Historia i współczesność. Księga jubileuszowa 90-lecia Sądu Najwyższego 1917-2007, Warszawa 2007.
• Bereza A., Sąd Najwyższy 1917-2017. Prezesi, sędziowie, prokuratorzy Sądu Najwyższego, Warszawa 2017.
• Chajn L., Kiedy Lublin był Warszawą, Warszawa 1964.
• Chajn L., Próba bilansu, [w:] Wymiar sprawiedliwości w odrodzonej Polsce. 22 VII 1944 - 22 VII 1945, Warszawa [b.r.].
• Conquest R., Uwagi o spustoszonym stuleciu, tłum. T. Bieroń, Poznań 2002.
• Djilas M., Rozmowy ze Stalinem, tłum. A. Ciołkosz, Warszawa 1991.
• Kołakowski L., Główne nurty marksizmu. Powstanie, rozwój, rozkład, Londyn 1988.
• Korzeniewska-Lasota A., Lasota M., Leona Chajna poglądy na wymiar sprawiedliwości, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2016, z. 2.
• Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.
• Lityński A. [Edycja tekstu źródłowego] Kodeks Wojskowy Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Wydawnictwo I. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR 1943, „Z Dziejów Prawa”, cz. 8.
• Lityński A. [Edycja tekstu źródłowego] Wyrok Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej z 19 czerwca 2001 r. (WKN 13/01) [fragmenty], „Z Dziejów Prawa”, cz. 8.
• Lityński A., Generał „Iwanow” – ostatni stalinowiec – o Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, z. 2.
• Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5, Warszawa 2013.
• Lityński A., Historia Sądu Najwyższego, http://www.sn.pl/osadzienajwyzszym/sitepages/historia.aspx [dostęp: 23.02.2020].
• Lityński A., O sądach wojskowych dla osób cywilnych w Polsce (1946), [w:] Od prawa przeszłego do współczesnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Witkowskiemu, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, t. XXV, z. 3.
• Lityński A., O ustanowieniu i upadku tzw. Kodeksu wojskowego Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, „Z Dziejów Prawa”, cz. 8.
• Lityński A., Początki służby sprawiedliwości w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR (1943 r.), w:] J. Malec i W. Uruszczak (red.), Dawne prawo i myśl prawnicza. Prace historycznoprawne poświęcone pamięci Wojciecha Marii Bartla, Kraków 1995.
• Lityński A., Rok 1943 w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR: tworzenie wojskowego prawa sądowego, [w:] E. Borkowska-Bagieńska, H. Olszewski (red.), Historia prawa – historia
• kultury. Liber Memorialis Vitoldo Maisel dedicates, Poznań 1994.
• Lityński A., Ustawodawstwo karne w pierwszych latach Polski Ludowej, [w:] A. Ajnenkiel (red.), Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944. Materiały sesji zorganizowanej na Zamku Królewskim w Warszawie 6 listopada 1997 roku przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Wrocław – Warszawa – Kraków 1998.
• Lityński A., Wyrok na „kodeks” PSZ w ZSRR, „Z Dziejów Prawa”, cz. 8.
• Lityński A., Z dziejów sądów tajnych w Warszawie (1950-1954): o niektórych ludziach i sprawach uwag kilka, [w:] E. Kozerska, M. Maciejewski, P. Stec (red.), Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustatis. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu, Opole 2015.
• Lityński A., Ze studiów nad początkami wojskowego prawa karnego PRL, „Problemy Prawa Karnego”, t. 21, red. K. Marszał, Katowice 1995.
• Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944-1950, Gdańsk 2008.
• Melezini M., Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003.
• Muszkat M., Tezy do reformy prokuratury, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1947, z. 1.
• Paszek M., Odpowiedzialność sędziów Wojskowego Sądu Rejonowego w Katowicach (19461955) za zbrodnie sądowe, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2015, z. 2.
• Paszek M., Wojskowy Sąd Rejonowy w Katowicach (1946-1955). Organizacja i funkcjonowanie, Katowice – Warszawa 2019.
• Pietrow N., Nowy ład Stalina. Sowietyzacja Europy 1945-1953, tłum. J. Prus-Wojciechowska i K. Syska, Warszawa 2015.
• Poksiński J., „My, sędziowie, nie od Boga…”. Z dziejów sądownictwa wojskowego PRL 1944-1956. Materiały i dokumenty, Warszawa 1996.
• Protokół narady partyjnej aktywu partyjnego Najwyższego Sądu Wojskowego […20–21 listopada 1956], w: J. Poksiński, „My, sędziowie, nie od Boga…”. Z dziejów sądownictwa wojskowego PRL 1944-1956. Materiały i dokumenty, Warszawa 1996.
• Romanowska E., Karzące ramię sprawiedliwości ludowej. Prokuratury wojskowe w Polsce w latach 1944-1955, Warszawa 2012.
• Rypiński A., Odmłodzić aparat sądowo-prokuratorski, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” [DPP] 1948, z. 12.
• Rzepliński A., Sądownictwo w PRL, London 1990.
• Schaff L., Polityczne założenia wymiaru sprawiedliwości w Polsce Ludowej, Warszawa 1950.
• Tajemnice walizki generała Sierowa. Dzienniki pierwszego szefa KGB. 1939-1963, red. Aleksandr Hinsztejn, tłum. A. Janowski, J. Cichocki, Konstancin-Jeziorna 2019.
• Stawarska-Rippel A., O prawie sądowym Drugiej Rzeczypospolitej w początkach Polski Ludowej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” [CPH] 2003, z. 2.
• Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944-1950 a prawo Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice 2006.
• Strzembosz A., Okupacja w prawie międzynarodowym a status prawny Polski w latach 1944-1956, [w:] A. Ajnenkiel (red.), Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944, Wrocław – Warszawa – Kraków 1998.
• Sudopłatow P., Wspomnienia niewygodnego świadka, tłum. J. Markowski, przedmowa
• R. Conquest, wstęp i przypisy do wydania polskiego S. Jaczyński i M. Jasiak, Warszawa 1999.
• Szumiło M., Roman Zambrowski 1909-1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014.
• Szwagrzyk K., Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944-1956, Kraków – Wrocław 2005.
• Świątkowski H., Za wzorem prawa kraju socjalizmu, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” [DPP] 1949, z. 11.
• Torańska T., Oni, Warszawa 1990.
• Uchwały narady krajowej PPR-owców, pracujących w wymiarze sprawiedliwości, odbytej dnia 3 i 4 października 1946 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1946, z. 4.
• Westerman F., Inżynierowie dusz, tłum. S. Paszkiet, Warszawa 2007.
• Zaborski M., Cuius regio, eius palestra? Na drodze do adwokatury państwa totalitarnego. Przemiany ustrojowe adwokatury polskiej w latach 1944-1963, [w:] G. Górski, L. Ćwikła, M. Lipska (red.), Cuius regio, eius religio?, t. 2, Lublin 2008.
• Zaborski M., Izba do Spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym (1938-1950), „Palestra” 2014, z. 9.
• Zaborski M., Oficerska Szkoła Prawnicza, „Palestra” 1998, z. 5-6.
• Zaborski M., Oni skazywali na śmierć… Szkolenie sędziów wojskowych w Polsce w latach 1944-1956, [w:] R. Bäcker i P. Hübner (red.), Skryte oblicze systemu komunistycznego. U źródeł zła…, Warszawa 1997.
• Zaborski M., Szkolenie „sędziów nowego typu” w Polsce Ludowej, „Palestra” 1998, z. 1-4.
• Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1955, Lublin 2005.
• Zaborski M., Zadania sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1956, „Palestra”, 2004, z. 7-8 .
• Zagadnienia resortu sprawiedliwości w obradach X sesji Krajowej Rady Narodowej, DPP 1946, z. 5-6.
• Ziemba Z., Przygotowanie i rozwój kadr sadownictwa Polski Ludowej, [w:] XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1969.
• Ziemba Z.A., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944-1956, Warszawa 1997.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0014.4228

Biblioteka Nauki

2052070