Ewolucja ustroju samorządu terytorialnego w konstytucjach Polski XX w.

• Authors: Artur Lis

Title variants

EN

Evolution of the Local Government System in Polish Constitutions of the 20th Century

Abstracts

EN

The review article was devoted to the publication of Marek Klimek entitled “Local government in the constitutions of Poland of the 20th century. Selected political and political aspects ”. Despite the time limit of the 20th century adopted in the title of the monograph, the reader will find a concise approach to the constitutional regulations of the 18th (the law on cities as an integral part of the Constitution of May 3, 1791) and the 19th century (the constitution of the Duchy of Warsaw, constitutions of the Kingdom of Poland or the constitutions of the Republic of Krakow). The publication of M. Klimek, concerns regulations relating to local self-government from the political and political perspective. In the first part, the author characterized the concept and essence of local government, the role of the constitution in the regulation of local government law, and constitutional regulations concerning local government before the 20th century in Poland. Then the constitution of March 17, 1921, the systemic transformations of the local government after the May coup and the amendment to the constitution, as well as the 1935 constitution were discussed. Going further, there is an analysis of the local administration in the years 1944-1950 and an overview of the constitution of the Polish People’s Republic of 1952 and its amendments. The last part of the monograph describes the “little constitution” of 1992 and the constitution of April 2, 1997. The evolution of constitutional solutions has been shown against the background of general political and system transformations. In particular, an attempt was made to define the place of local self-government in the regulations of the 20th century constitution in Poland; how they defined the place of self-government in the entire system of public administration in the state; how was his legal subjectivity referred to; how its structure and tasks were determined; how his relations with government administration bodies were regulated; what impact did foreign system solutions have on the constitutional local government regulations in Poland; what place for self-government was envisaged in the state system during the various stages of its evolution in the 20th century.

PL

Artykuł recenzyjny został poświęcony publikacji Marka Klimka pt. „Samorząd terytorialny w konstytucjach Polski XX wieku. Wybrane aspekty politologiczno-ustrojowe”. Mimo przyjętej w tytule monografii cezury czasowej XX wieku, czytelnik znajdzie lapidarne ujęcie uregulowań konstytucyjnych z XVIII (prawo o miastach jako integralna część Konstytucji 3 maja 1791 roku) i XIX wieku (konstytucja Księstwa Warszawskiego, konstytucje Królestwa Polskiego czy konstytucje Rzeczypospolitej Krakowskiej). Publikacja M. Klimka dotyczy regulacji odnoszących się do samorządu terytorialnego z perspektywy politologiczno-ustrojowej. W pierwszej części Autor scharakteryzował pojęcie i istotę samorządu terytorialnego, rolę konstytucji w regulacji prawa samorządowego oraz regulacje konstytucyjne dotyczące samorządu terytorialnego przed XX wiekiem na ziemiach polskich. Następnie omówiono konstytucję z 17 marca 1921 roku, przeobrażenia ustrojowe samorządu po przewrocie majowym i nowelizacji konstytucji, a także konstytucję z 1935 roku. Dalej znajduje się analiza administracji terenowej w latach 1944-1950 oraz omówienie Konstytucji PRL z 1952 roku i jej nowelizacji. W ostatniej część monografii scharakteryzowano „małą konstytucję” z 1992 roku oraz konstytucję z 2 kwietnia 1997 roku. Ewolucję rozwiązań konstytucyjnych ukazano na tle ogólnych przeobrażeń politycznych i ustrojowych. W szczególności podjęto próbę określenia, jakie miejsce zajmował samorząd terytorialny w uregulowaniach konstytucji XX wieku w Polsce; w jaki sposób określano w nich miejsce samorządu w całym systemie administracji publicznej w państwie; jak odnoszono się do jego podmiotowości prawnej; jak określano jego strukturę oraz zadania; jak regulowano jego relacje z organami administracji rządowej; jaki wpływ miały obce rozwiązania ustrojowe na konstytucyjne regulacje samorządowe w Polsce; jakie miejsce dla samorządu przewidywano w ustroju państwa podczas poszczególnych etapów jego ewolucji w XX wieku.

Keywords

PL

konstytucja marcowa 1921; konstytucja kwietniowa 1935; Konstytucja PRL 1952; Konstytucja RP z 1997 roku; samorząd terytorialny

EN

March Constitution 1921; April Constitution 1935; Constitution of the People’s; Republic of Poland 1952; Constitution of the Republic of Poland of 1997; local government

• Publisher: Wyższa Szkoła Humanitas
• Journal: Roczniki Administracji i Prawa
• Year: 2022
• Volume: 1(XXII)
• Pages: 75-85

Dates

published

2022

Contributors

author

Artur Lis

References

• 25 lat odrodzonego samorządu w Polsce – osiągnięcia, porażki i zadania na przyszłość, Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Kancelaria Senatu, Warszawa 2014.
• Adamczyk Z., Pastuszka S., Konstytucje polskie w rozwoju dziejowym 1791-1982, Warszawa 1985.
• Ajnenkiel A., Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997, Warszawa 2001.
• Babiak J., Ptak A. (red.), Władza lokalna w procesie transformacji systemowej, Kalisz – Poznań 2010.
• Borucki M., Konstytucje polskie 1791-1997, Warszawa 2002.
• Dolnicki B., Ewolucja pojęcia samorządu terytorialnego w polskich konstytucjach, [w:] Administracja publiczna u progu XXI wieku. Prace dedykowane Prof. zw. dr. hab. Janowi Szreniawskiemu z okazji Jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, Przemyśl 2000.
• Dolnicki B., Samorząd terytorialny w Konstytucji RP z 1997 r., [w:] Konstytucyjne umocowanie samorządu terytorialnego, red. M. Stec, K. Małysa-Sulińska, Warszawa 2018.
• Dziobek-Romański J., Proces ujednolicania ustroju samorządu terytorialnego w II Rzeczypospolitej, „Roczniki Nauk Prawnych” 2012, t. XXII, nr 2.
• Górski G., Polonia Restituta. Ustrój państwa polskiego w XX wieku, Toruń 2018.
• Guz T., Głuchowski J., Pałubska M.R. (red.), Synteza prawa polskiego 1918-1939, Warszawa 2013.
• Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2008.
• Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.
• Karpiuk M., Samorząd terytorialny a państwo. Prawne instrumenty nadzoru nad samorządem gminnym, Lublin 2008.
• Klimek M., Czerw J. (red.), 10-lecie funkcjonowania samorządu powiatowego (1999-2009). Doświadczenia i perspektywy, Stalowa Wola 2010.
• Klimek M., Samorząd terytorialny w konstytucjach Polski XX wieku. Wybrane aspekty politologiczno-ustrojowe, Kraków 2021.
• Klimek M., Więckiewicz B., Czerw J. (red.), Samorząd miast II Rzeczypospolitej. Publiczna debata i rozwiązania ustrojowe, Lublin 2006.
• Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, Warszawa 2006.
• Lipowicz I., Samorząd terytorialny XXI wieku, Warszawa 2019.
• Łabno A. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej po 20 latach obowiązywania, Warszawa 2020.
• Maciejewski T., Historia administracji, Warszawa 2002.
• Michałowski S. (red.), Samorząd terytorialny III Rzeczypospolitej. Dziesięć lat doświadczeń, Lublin 2002.
• Niewiadomski Z., Samorząd terytorialny w Konstytucji RP (komentarz do art. 15, art. 16 oraz art. art. 163-172), „Samorząd Terytorialny” 2002, nr 3, s. 3-30.
• Nowacka E.J., Samorząd terytorialny w ustroju państwowym, Warszawa 2003.
• Regulski J., Samorząd III Rzeczypospolitej. Koncepcje i realizacja, Warszawa 2000.
• Rozczyński B., Mączyński M., Samorząd terytorialny w materii konstytucyjnej – wybrane zagadnienia, „Zeszyty Naukowe Prawa Konstytucyjnego” 2017, nr 10.
• Samorząd gminny w III Rzeczypospolitej. 20 lat doświadczeń (1990-2010), red. Lublin 2013.
• Stawicki R., Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej – zarys prawno-historyczny, Warszawa 2015.
• Tarno J.P. (red.), Koncepcje samorządu terytorialnego w nauce polskiej, [w:] Samorząd terytorialny w Polsce, Warszawa 2004.
• Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764-1989, Warszawa 2007.
• Wojnicki J., Ewolucja samorządu terytorialnego w Polsce na tle rozwiązań innych państw Europy Środkowej, [w:] Logos i ethos w polityce. Księga jubileuszowa Profesora Stanisława Wójcika, red. A. Łukasik-Turecka, K. Słowiński, Lublin 2020.
• Wytrążek W., Samorząd terytorialny w XX wieku w Polsce, Lublin 2009.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0015.9112

Biblioteka Nauki

3200872