Możliwości wykorzystania założeń psychologii pozytywnej w procesie przygotowania dzieci do radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych

• Authors: Janina Uszyńska-Jarmoc , Małgorzata Głoskowska-Sołdatow

Abstracts

PL

W tekście przedstawiono możliwości wykorzystania wybranych założeń psychologii pozytywnej w procesie przygotowywania uczniów w młodszym wieku szkolnym do radzenia sobie z zagrożeniami cywilizacyjnymi XXI wieku (pandemie, migracje, wojny, głód, etc.), rozumiane jako kryzysy, których można uczyć się pokonywać. W procesie edukacji, zwłaszcza wczesnoszkolnej, problematyka zagrożeń cywilizacyjnych jest zazwyczaj pomijana, m.in. dlatego odnotowuje się coraz więcej niepokojących zjawisk w życiu dzieci i młodzieży (agresja, depresja, wycofywanie, ect.). Założenia psychologii pozytywnej prezentowane i wykorzystane są w tym tekście nie jako punkt wyjścia do projektowania działań terapeutycznych, ale do projektowania edukacyjnych procesów profilaktycznych. W tekście odwołano się także do teorii samookreślenia (SDT) E. Deci’ego i R. Ryana, a w szczególności do jednej z jej subteorii odnoszącej się do potrzeb i motywacji człowieka. Zaakcentowano tu konieczność zapewnienia dziecku w procesie edukacji realizacji trzech najbardziej podstawowych potrzeb człowieka: kompetencji, relacji z innymi i autonomii – traktowanych jako niezbędne warunki osiągania przez dzieci dobrostanu i uczenia się radzenia sobie z pojawiającymi się kryzysami „tu i teraz” a także w przyszłości.

Keywords

PL

psychologia pozytywna; teoria SDT; sytuacje kryzysowe; optymizm; uczeń w młodszym wieku szkolnym

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Studia z Teorii Wychowania
• Year: 2023
• Volume: XIV(1(42))
• Pages: 47-63

Dates

published

2023

Contributors

author

Janina Uszyńska-Jarmoc

author

Małgorzata Głoskowska-Sołdatow

• Uniwersytet w Białymstoku

References

• Ciżkowicz, B. (2009). Wyuczona bezradność młodzieży. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
• Csikszentmihalyi, M. (1996). Przepływ. Jak poprawić jakość życia. Psychologia optymalnego doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo Studio Emka.
• Czarnkowska, L.R. (2018). Normalność a dobrostan – słów kilka o pozytywnym zdrowiu psychicznym. Coaching Review, 1(10), 3–10.
• Czudek-Ślęczka, S. (2012a). Dlaczego dorośli unikają rozmów z dziećmi o śmierci? W: Z. Rudnicki (red.), Ars moriendi, ars vivendi, ars educandi (497-506). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Czudek-Ślęczka, S. (2012b). Przygotowanie nauczycieli do rozmów z uczniami o śmierci – raport z badań. W: Z. Rudnicki (red.), Ars moriendi, ars vivendi, ars educandi (477-496). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Deci, E. L., Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behaviour. New York: Plenum.
• Deci, E. L., Ryan, R. M. (2000). The „what” and „why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behawior. Psychological Inquiry, 11, 227–268.
• Deci, E. L., Vansteenkiste, M. (2004). Self – determination theory and basic need satisfaction: understanding human development in positive psychology. Ricerche di Psicologia, 27(1), 23-40.
• Głoskowska-Sołdatow, M. (2017). Motywacja do uczenia się uczniów w młodszym wieku szkolnym. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Gula, B., Tucholska, K. (2007). Psychologia pozytywna. Cele naukowo-badawcze i aplikacyjne oraz sposób ich realizacji. Studia z Psychologii w KUL, Tom 14, Wydawnictwo KUL: Lublin 133-152.
• Hanson, R., Hanson, F. (2022). Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia. Gdańsk: GWP.
• Juńczyk, T. (2019). Edukacyjne konteksty psychologii pozytywnej. Studium teoretyczno-empiryczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Kobeszko, Ł. (2022). Sześć największych zagrożeń dla ludzkości (czyli dla nas) w XXI wieku. Pobrano z: https://pl.aleteia.org/2018/02/21. (dostęp: 5.08.2022).
• Kolber, M. (2014). Zastosowanie psychologii pozytywnej w edukacji. Przegląd Pedagogiczny, 2, 156-165.
• Kołodziej-Zaleska, A., Przybyła-Basista, H. (2018). Dobrostan psychiczny i jego pomiar za pomocą polskiej wersji Oksfordzkiego Kwestionariusza Szczęścia. Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 24, 1, 2018, 87-97.
• Królica, M. (2012). Śmierć w rozmowach z dzieckiem przedszkolnym – problem dla rodziców i nauczycieli. W: B. Grochmal-Bach (red.), Pedagogiczna refleksja nad życiem i śmiercią (189-204). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Kwiatek, P., Wilczewska, K. (2015).Czym jest, a czym nie jest psychologia pozytywna? Poszukiwanie paradygmatu. SEMINARE, 36(4).
• Kwieciński, Z. (1999). Edukacja wobec nadziei i zagrożeń współczesności, red. J. Kozielecki (51-77). W: Humanistyka przełomu wieków. Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.
• Lipman, M. (1997). Filozofia w szkole. Warszawa: Wydawnictwo CODN.
• Lipman, M., Sharp, A., Oscanyan, F. (1997). Filozofia w szkole. Warszawa: Wydawnictwa CODN.
• Ludwiczak, J., Maj, A. (2020). Dialog dziecka z cyfrowymi technologiami – z doświadczeń przedszkoli w Reggio Emilia. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, vol. 15, 1(55), 39-59.
• Łukaszewicz, R. M. (2012). Inna edukacja. Biografia drogi. Wrocław: Fundacja Wolne Inicjatywy Edukacyjne.
• Łukaszewicz, R. M. (2020). Wrocławska Szkoła Przyszłości Plus, czyli lepsze jest możliwe. Działania praktyczne, wizje i projekcje nowego – innego – twórczego. Wrocław: Fundacja Wolne Inicjatywy Edukacyjne.
• Łukaszewicz, R. M., Leksicka, K. ( 2018). Skrypt dydaktyczny struktury modelu i rozwiązań praktycznych eksperymentalnego i innowacyjnego projektu. Wrocławska Szkoła Przyszłości. Wrocław: Fundacja Wolne Inicjatywy Edukacyjne.
• Łukaszewicz, R. M., Leksicka, K. ( 2020). Aneks do skryptu dydaktycznego struktury modelu i rozwiązań praktycznych eksperymentalnego i innowacyjnego projektu Wrocławska Szkoła Przyszłości. Wrocław: Fundacja Wolne Inicjatywy Edukacyjne.
• Maj, A. (2017). Koncepcja stu języków dziecka w przedszkolach Reggio Emilia: o przełamaniu hegemonii języka werbalnego w dziecięcym procesie uczenia się. Problemy Wczesnej Edukacji, 13/1(36), 112-120.
• Ostaszewski, K., Rustecka-Krawczyk A., Wójcik, M. (2009). Czynniki chroniące i czynniki ryzyka związane z zachowaniami problemowymi warszawskich gimnazjalistów. RAPORT dla szkół i władz oświatowych Warszawy z realizacji drugiego etapu badań. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Peterson, C. (2006). A Primer in Positive Psychology. New York: Oxford University Press.
• Płóciennik, E. (2018a). Rozwijanie mądrości dziecka. Koncepcja i wskazówki metodyczne. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Płóciennik, E. (2018b). Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć w przedszkolu i szkole podstawowej. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Płóciennik, E. (2018c). Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć dla młodzieży. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Przewłocka J. (2015). Bezpieczeństwo uczniów i klimat społeczny w polskich szkołach. Raport z badania. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
• Reggio Emilia Approach. Pobrano z: https://www.reggiochildren.it/en/reggio-emilia-approach/ (dostęp: 5.08.2022).
• Roguska, A (2022). (Nie)wykorzystane szanse i korzyści człowieka uczącego się w czasie pandemii covid-19. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, t. XlI, z. 4.
• Ryan, R. M. (1995). Psychological needs and the facilitation of integrative processes. Journal of Personality, 63, 397–427.
• Ryan, R. M., Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141-166.
• Seligman, M. (2004). Psychologia pozytywna. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (18-32). Warszawa: PWN.
• Seligman, M. (2005). Prawdziwe szczęście. Poznań: Media Rodzina.
• Seligman, M. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media Rodzina.
• Seligman, M., Reivich, K., Jaycox, L., Gillham, J. (1997). Optymistyczne dziecko. Jak wychowywać dzieci, aby nauczyć je optymizmu i dawania sobie ze wszystkim rady. Poznań: Media Rodzina.
• Sielicka, E. (2015). Edukacja tanatologiczna – współczesne wyzwanie. Pedagogika Społeczna 2(56), 155-165.
• Sternberg, R.J., Jarvin, L., Grigorenko, E. (2018). Mądrość, inteligencja i twórczość w nauczaniu: Jak zapewnić uczniom sukces. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Szczepska-Pustkowska, M. (2020). „Lipman na Kaszubach”, czyli po co filozofować z dziećmi w języku kaszubskim. Edukacja Międzykulturowa, 2(13), 130-147.
• Szymańska, J. (2014). Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w szkole. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
• Tokarz, A. (1995). Motywacja samoistna i samoukierunkowanie - koncepcja Deciego i Ryana. W: A. Gałdowa (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości, cz. II. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
• Uszyńska-Jarmoc, J. (2007). Od twórczości potencjalnej do autokreacji w szkole. Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.
• Włodarczyk, E. (2011). Zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa. Czyli o tym, że niekiedy sam czas to za mało, by uleczyć rany. W: E. Włodarczyk, I. Cytlak (red.), Człowiek wobec krytycznych sytuacji życiowych. Z teorii i praktyki pracy socjalnej (s. 311–330). Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
• Zamarian, A., Karwowski, M., Strutyńska, E. (2022). The Attitude toward Death Education at School Questionnaire: Theoretical Framework and Psychometric Properties. Studia z Teorii Wychowania, tom XIII, 4(41), 305-322.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0016.3423

Biblioteka Nauki

36402090