Merytoryczne i legislacyjne uwagi do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 1992 r. dotyczącego nauczania religii i etyki

• Authors: Tadeusz J. Zieliński

Abstracts

PL

Głównym instrumentem normatywnym przyjętego w Polsce po 1989 r. modelu katechezy w państwowych placówkach oświatowych stało się rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Jest to akt prawny nie odpowiadający standardom demokratycznego państwa prawa, zwłaszcza określonym w Konstytucji RP z 1997 r. Obok zagadnień katechezy normuje on także sprawy przedmiotu etyka. Rozporządzenie z 1992 w szczególności reguluje materię zastrzeżoną dla ustawy, zawiera postanowienia w sprawach nie przekazanych przez ustawę do regulacji, głęboko ingeruje w wolności i prawa uczniów, rodziców (opiekunów prawnych) i kadry szkolnej, w tym słabo chroni prawa katechetów. Na wiele sposobów narusza także zasady poprawnej legislacji. Jest ono przykładem nonszalancji prawodawczej służącej jednej grupie społecznej, przy zaniedbaniu ochrony ogółu uczestników systemu oświaty w Polsce, zwłaszcza osób nie zainteresowanych udziałem w nauczaniu religii. Zawarte w nim rozwiązania prawne są szkodliwe także m.in. dla uczniów uczestniczących w katechezie katolickiej chociażby dlatego, że trafiają oni w ramy mechanizmu, który zasadza się na działaniu presji społecznej i rówieśniczej. Na tle krytyki tego aktu konieczne jest jego uchylenie i zastąpienie go szczegółową regulacją ustawową odpowiadającą normom Konstytucji RP, zapewniającą adekwatną ochronę praw osób zaangażowanych w nauczanie religii oraz osób nie uczestniczących w tym procesie, a jednocześnie zapobiegającą ekspansji czynnika religijnego na sfery działalności państwowych placówek oświatowych, w ramach których powinna obowiązywać zasada bezstronności (neutralności) światopoglądowej.

Keywords

PL

prawidłowe ustawodawstwo; religia w szkole publicznej; rozdział religii od państwa; nauczanie etyki; neutralność światopoglądowa i bezstronność szkół publicznych

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Studia z Teorii Wychowania
• Year: 2023
• Volume: XIV(4 (45))
• Pages: 69-90

Dates

published

2023

Contributors

author

Tadeusz J. Zieliński

• Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

References

• Borecki, P. (2007). Konstytucyjność wliczania stopnia z religii do średniej ocen szkolnych. Państwo i Prawo, 9.
• Brzozowski, W. (2016). Nauczanie religii w szkołach publicznych – orzeczenie z dnia 30 stycznia 1991 r., K 11/90. W: M. Derlatka, L. Garlicki, M. Wiącek (red.), Na straży państwa prawa. Trzydzieści lat orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Warszawa: WoltersKluwer.
• Górowska, B. (2020). Nauczanie religii w Polsce 1961–2020. Ujęcie przeglądowe. W: P. Sobczyk, P. Steczkowski (red.), Człowiek – państwo – kościół. Księga jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Arturowi Mezglewskiemu. Lublin: Wydawnictwo Academicon.
• Górowska, B., Rydlewski G. (1992). Regulacje prawne stosunków wyznaniowych w Polsce. Zbiór przepisów i dokumentów. Stan na 31 października 1992 r. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Małajny, R.M. (2013). Krzyż w budynkach publicznych – tak czy nie? W: A. Mezglewski, A. Tunia (red.), Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Mezglewski, A. (2009). Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Milerski, B., Zieliński, T. J. (2023). Religion in a world-view neutral school. Challenges on the example of Poland. British Journal of Religious Education, vol. 45, no. 3.
• Pietrzak, M. (1999a). Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 30 I 1991 roku w sprawie nauczania religii w szkole. W: Tenże, Demokratyczne, świeckie państwo prawne. Warszawa: Liber.
• Pietrzak, M. (1999b). Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 20 IV 1993 roku w sprawie nauczania religii w szkole. W: Tenże, Demokratyczne, świeckie państwo prawne. Warszawa: Liber.
• Pilich, M. (2012). Prawne aspekty nauczania religii i krzewienia religijności w szkołach publicznych. W. T. J. Zieliński (red.). Obecność religii w publicznym systemie oświaty w aspekcie prawnym. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie.
• Stanisz, P. (2016). Obecność krzyża w przestrzeni publicznej w kontekście wolności myśli, sumienia i religii. Perspektywa polska. W: P. Stanisz, M. Zawiślak, M. Ordon (red.). Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Doświadczenia niektórych państw europejskich. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Zieliński, T. J. (2014a). Nauka etyki w szkołach publicznych w ujęciu prawnym. W: J. Krukowski, P. Sobczyk, M. Poniatowski (red.), Religia i etyka w edukacji publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
• Zieliński T. J. (2014b). Regulacja sytuacji prawnej związków wyznaniowych. W: A. Mezglewski (red.), Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć. Warszawa: C.H. Beck.
• Zieliński, T. J. (2019). Nauczanie religii a kwestia neutralności światopoglądowej i świeckości szkoły w Polsce. Rocznik Teologiczny, z. 4.
• Zubik, M. (2022). Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, wyd. 3. Warszawa: C.H. Beck.
• Głos Nauczycielski (2021). Katecheta jednocześnie wychowawcą klasy. Jak duże to zjawisko? (28 maja 2021), według: https://glos.pl/katecheta-jednoczesnie-wychowawca-klasy-jak-duze-to-zjawisko (dostęp: 10 listopada 2023).
• Głos Nauczycielski (2023). Szef MEiN rezygnuje z lex Czarnek i obowiązku wyboru między religią a etyką? (24 stycznia 2023), według: https://glos.pl/szef-mein-rezygnuje-z-lex-czarnek-i-obowiazku-wyboru-miedzy-religia-a-etyka (dostęp: 10 listopada 2023).
• Forsal (2018). MEN: katecheci będą mogli być także wychowawcami klas (23 lutego 2018), według: https://forsal.pl/artykuly/1106775,men-katecheci-beda-mogli-byc-takze-wychowawcami-klas.html (dostęp: 10 listopada 2023).
• Newsweek (2017). Spowiedź w szkole, czyli jak biskupi przyczyniają się do upadku religii (10 marca 2017), według: https://www.newsweek.pl/opinie/kosciol-i-edukacja-w-polsce-spowiedz-na-lekcji-religii/n1lqkb1 (dostęp: 9 listopada 2023).
• Rzeczpospolita (2021). Przemysław Czarnek: Religia lub etyka. Nie będzie trzeciej opcji (21 kwietnia 2021), według: https://edukacja.rp.pl/edukacja/art8611021-przemyslaw-czarnek-religia-lub-etyka-nie-bedzie-trzeciej-opcji?cid= (dostęp: 10 listopada 2023).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006 r. Nr 200, poz. 1471, z 2009 r., Nr 114, poz. 946.
• Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. z 1993 r. nr 61 poz. 284.
• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz.U. z 1998 r. nr 51 poz. 318.
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 984, 1234, 1586, 1672, 2005.
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 265.
• Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 544.
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2230, z 2023 r. poz. 1234, 2005.
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 983.
• Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, Dz. U. poz. 983.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (2009): Sprawa Lautsi przeciwko Włochom (skarga nr 30814/06).
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (2010): Sprawa Grzelak przeciwko Polsce (skarga nr 7710/02).
• Interpelacja nr 13016 posła Marka Balickiego z dnia 18 listopada 2009 r. do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie projektowanych zmian w statusie przedmiotów: religia i etyka, nauczanych w szkołach publicznych, według: https://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/00BDC23F (dostęp: 9 listopada 2023).
• Interpelacja nr 23228 do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie pełnienia funkcji wychowawcy przez katechetów; Zgłaszający: Marcin Kulasek, Włodzimierz Czarzasty, Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, Katarzyna Kretkowska, Bogusław Wontor, Arkadiusz Iwaniak, Dariusz Wieczorek (25 kwietnia 2021), według: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=C2JAT4 (dostęp: 10 listopada 2023).
• Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 11151 w sprawie sposobu wykonania wytycznych zawartych w wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z 15 czerwca 2010 r. w sprawie Grzelak przeciwko Polsce (23 listopada 2012), według: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=66C6831B&view=null (dostęp: 10 listopada 2023).
• Odpowiedź Sekretarza Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki Tomasza Rzymkowskiego na interpelację nr 23228 (19 maja 2021), według: https://orka2.sejm.gov.pl/INT9.nsf/klucz/ATTC38J4X/%24FILE/i23228-o1.pdf (dostęp: 10 listopada 2023).
• Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej – z upoważnienia ministra – Krystyny Szumilas na interpelację nr 13016 w sprawie projektowanych zmian w statusie przedmiotów: religia i etyka, nauczanych w szkołach publicznych (11 grudnia 2009), według: https://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/19BA3FFE (dostęp: 9 listopada 2023).
• Rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych, według: https://www.gov.pl/web/mswia/rejestr-kosciolow-i-innych-zwiazkow-wyznaniowych (dostęp: 9 listopada 2023).

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0054.1196

Biblioteka Nauki

36200853