Wojna o pamięć czy propaganda: Polityka historyczna jako przedmiot stosunków polsko-rosyjskich

• Authors: Jacek Kiera

Title variants

EN

The Memory War or propaganda: Historical politics as an object of Polish-Russian relations

FR

La guerre des mémoires ou la propagande: La politique historique comme objet des relations russo-polonaises

Abstracts

EN

The objective of this article is to identify the determinants, nature and implications of historical policy as a foreign policy tool of the Russian Federation. Furthermore, it is to understand the role of historical propaganda as an instrument of Russia’s foreign policy towards Poland and to identify its impact on bilateral relations. According to the adopted research hypothesis, Russia uses historical events to realise its interests towards Poland, which boils down to controlling the historical narrative on a global scale, affirming the role of the superpower as the victor of World War II and shaping national identity. The article uses the method of content analysis and political discourse analysis to understand and show how historical propaganda is created, disseminated and how it affects Polish-Russian relations. The study was based on an analysis of source materials, including media messages, official statements by politicians and academic publications.

FR

Le terme de propagande historique combine des éléments des termes propagande et politique historique. La propagande est un effort systématique de formation de l’opinion publique, dans le but d’influencer les attitudes du public à l’égard d’une idée ou d’un groupe particulier. La politique historique, quant à elle, associe des événements passés à des objectifs politiques dans le but d’influencer la perception de l’histoire. La politique historique est donc une interprétation du passé à des fins politiques, sans viser l’objectivité ou la vérité historique. Elle fait toujours partie des activités de nombreux états, dont la Fédération de Russie, dans le cadre de la guerre de l’information menée par le Kremlin. La guerre de l’information n’a pas de définition unique et universellement acceptée, étant interprétée différemment par les chercheurs russes et occidentaux. Les définitions occidentales se concentrent sur l’utilisation militaire, stratégique, opérationnelle et tactique de l’information, tandis que la Russie considère la guerre de l’information comme une campagne d’influence globale, qui ne se limite pas à la période de guerre. La stratégie russe se concentre donc sur la confusion et la paralysie de l’adversaire au sens large, par opposition au modèle occidental fondé sur la persuasion d’un contenu donné. Les activités russes dans le domaine de l’information, telles que la diffusion de la désinformation par le biais de divers médias, visent à poursuivre des intérêts politiques spécifiques, souvent en falsifiant l’histoire et en manipulant l’opinion publique. L’histoire dans les relations russo-polonaises est l’une des questions clés. Le point de vue russe se concentre sur des sujets tels que le manque de gratitude de la Pologne pour la libération par l’Armée rouge et des événements historiques importants tels que la guerre polono-bolchévique. Les relations bilatérales sont également marquées par un différend sur la Seconde Guerre mondiale, dans lequel la Russie cherche à minimiser la responsabilité soviétique dans le déclenchement de la guerre et à mettre l’accent sur son rôle de libérateur de l’Europe. Dans le même temps, la thèse du rôle clé de la Pologne en tant qu’État responsable du déclenchement du conflit est mise en avant. Le Kremlin poursuit une politique historique internationale, façonnant une image négative de la Pologne dans ce contexte. Ces actions visent à consolider idéologiquement la société russe et à renforcer la position internationale de la Russie.

PL

Pojęcie propagandy historycznej łączy w sobie elementy terminów propaganda i polityka historyczna. Propaganda jest systematycznym wysiłkiem sprowadzającym się do kształtowania opinii społecznej w celu wpływania na jej postawy wobec określonej idei lub grupy. Z kolei polityka historyczna łączy wydarzenia z przeszłości z celami politycznymi, starając się wpłynąć na percepcję historii. Polityka historyczna jest więc interpretacją przeszłości w celach politycznych, niedążącą do obiektywizmu czy prawdy historycznej. Pozostaje częścią działań wielu państw, w tym Federacji Rosyjskiej w ramach prowadzonej przez Kreml wojny informacyjnej. Wojna informacyjna nie posiada jednej powszechnie akceptowanej definicji, będąc interpretowana różnie przez badaczy w Rosji oraz na Zachodzie. Zachodnie definicje skupiają się na militarnym, strategicznym, operacyjnym i taktycznym wykorzystaniu informacji, podczas gdy Rosja traktuje wojnę informacyjną jako wszechstronną kampanię wywierania wpływu, nieograniczoną tylko do czasu wojny. Rosyjska strategia skupia się więc na dezorientacji i paraliżu przeciwnika w znaczeniu sensu largo, w przeciwieństwie do zachodniego modelu opartego na przekonywaniu do danych treści. Rosyjskie działania w obszarze informacyjnym, takie jak rozpowszechnianie dezinformacji za pomocą różnych mediów, mają na celu realizację konkretnych interesów politycznych, często poprzez fałszowanie historii i manipulowanie opinią publiczną. Historia w stosunkach polsko-rosyjskich jest jednym z kluczowych problemów. Rosyjska perspektywa skupia się na takich kwestiach jak brak wdzięczności Polski za wyzwolenie przez Armię Czerwoną oraz ważnych wydarzeniach historycznych, takich jak wojna polsko-bolszewicka. W relacjach bilateralnych zarysowuje się również spór dotyczący II wojny światowej, w którym Rosja dąży do minimalizacji odpowiedzialności Związku Radzieckiego za wybuch wojny i podkreślania swojej roli jako wyzwoliciela Europy. Jednocześnie lansowana jest teza o kluczowej roli Polski jako państwa odpowiedzialnego za rozpoczęcie konfliktu. Kreml prowadzi politykę historyczną w wymiarze międzynarodowym, kształtując w tym kontekście negatywny obraz Polski. Działania te mają na celu ideologiczną konsolidację społeczeństwa rosyjskiego oraz wzmacnianie pozycji międzynarodowej Rosji.

Keywords

PL

polityka historyczna; propaganda; rosyjska wojna informacyjna; polityka zagraniczna Federacji Rosyjskiej wobec Polski; stosunki polsko-rosyjskie

EN

propaganda; historical policy; information warfare; Polish-Russian relations; foreign policy of the Russian Federation

FR

politique historique; propagande; guerre de l’information russe; relations russo-polonaises; politique étrangère de la Fédération de Russie à l’égard de la Pologne

• Publisher: Collegium Witelona Uczelnia Państwowa
• Journal: Zeszyty Naukowe Collegium Witelona
• Year: 2023
• Volume: 2
• Issue: 47
• Pages: 65-80

Dates

published

2023

Contributors

author

Jacek Kiera

• Szkoła Doktorska w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk Politycznych

References

• Aleksandrowicz T. R., Zagrożenia dla bezpieczeństwa informacyjnego państwa w ujęciu systemowym. Budowanie zdolności defensywnych i ofensywnych w infosferze, Warszawa 2021.
• Antonovich P., Cyberwarfare: Nature and Content, „Military Thought” 2011, Vol. 20, No. 3.
• Babbie E., Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2004.
• Barynkin A., Kwestie polityki historycznej we współczesnych stosunkach polsko-rosyjskich [w:] Polska i Rosja w zmieniającej się Europie, red. K. A. Wojtaszczyk, I. N. Novikova, Warszawa 2022.
• Bebber R., Information War and Rethinking Phase 0, „Journal of Information Warfare” 2016, Vol. 15 Issue 2.
• Bernays E. L., Propaganda, New York 1928.
• Bieleń S., Tożsamość międzynarodowa Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2006.
• Boridczenko S.: Polityka historyczna Federacji Rosyjskiej i Związku Radzieckiego wobec Polski na przykładzie opisu agresji ZSRR na Polskę w świetle narracji podręcznikowej, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2019, Vol. 61(1)/2019.
• Darczewska J., „Wojny pamięci”: historia, polityka i służby specjalne Federacji Rosyjskiej, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2019, nr 20/19.
• Darczewska J., Anatomia rosyjskiej wojny informacyjnej Operacja Krymska – studium przypadku, „Punkt widzenia” 2014, nr 42.
• Denning D.E., Wojna informacyjna i bezpieczeństwo informacji, Warszawa 2002.
• Diec J., Polski odbiór rosyjskiej polityki historycznej [w:] Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich, red. S. Bieleń, A. Skrzypek, Warszawa 2017.
• Dobek-Ostrowska B., Fras J., Ociepka B., Teoria i praktyka propagandy, Wrocław 1997.
• Dobek-Ostrowska B., Komunikowanie polityczne i publiczne. Podręcznik akademicki, Warszawa 2007.
• Domańska M., Rogoża J., Naprzód, w przeszłość! Rosyjska polityka historyczna w służbie „wiecznego” autorytaryzmu. Raport OSW, Warszawa 2021.
• Ellul J., Propaganda: The formation of mens attitudes, New York 1973.
• Fedorowicz K., Polityka Polski wobec Rosji, Ukrainy i Białorusi w latach 1989 – 2010. Poznań 2011.
• Giles K., The Next Phase of Russian Information Warfare, Riga 2016.
• Hańderek M., Rosja ofiarą i wyzwolicielką? Putinowska polityka historyczna względem Polski, „Biuletyn IPN” 2020, nr 4(173).
• Jach A., Pamięć historyczna jako przejaw polonocentryzmu w spojrzeniu na historię relacji polsko-rosyjskich [w:] Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich, red. S. Bieleń, A. Skrzypek, Warszawa 2017.
• Kącka K., Polityka historyczna: kreatorzy, narzędzia, mechanizmy działania – przykład Polski [w:] Narracje pamięci: między polityką a historią, red. K. Kącka, J. Piechowiak- -Lamparska, A. Ratke-Majewskiej, Toruń 2015.
• Kisielewski T. A., Schyłek Rosji, Poznań 2007.
• Libicki M. C., What is information warfare?, Washington D. C. 1995.
• Lucas E., Pomerantsev P., Winning the Information War. Techniques and Counter-strategies to Russian Propaganda in Central and Eastern Europe. A Report by CEPA’s Information Warfare Project in Partnership with the Legatum Institute, Washington 2016.
• Mróz M., 7–9 maja 1945 Koniec wojny w Europie, „Biuro Analiz Sejmowych” 2015, nr 8 (191).
• Nikžentaitis A., Kultura pamięci i polityka historyczna w dzisiejszej Rosji, „Acta Baltico- -Slavica” 2018, nr 42.
• Pietrzak L., Cichocki B., Propaganda historyczna Rosji w latach 2004 – 2009, Warszawa 2009.
• Raport: Czynnik historyczny w stosunkach Polski z Rosją: wymiar społeczny i kulturalnonaukowy, Polskie Towarzystwo Studiów Międzynarodowych, https://ptsm.edu.pl/ raport -czynnik-historyczny-stosunkach-polski-rosja-wymiar-spoleczny-kulturalno-naukowy/ (dostęp: 26.03.2023).
• Ponczek E., Od metaforycznej polityzacji pamięci zbiorowej do refleksji teoretycznej dotyczącej polityki historycznej, „Studia Politologiczne” 2015, Vol 37.
• Historia jako instrument polityki zagranicznej Rosji, Portal Spraw Zagranicznych, https:// psz.pl/115-strefa-wiedzy/historia-jako-instrument-polityki-zagranicznej-rosji (dostęp: 24.03.2023).
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 września 2019 r. w sprawie znaczenia europejskiej pamięci historycznej dla przyszłości Europy (2019/2819(RSP).
• Sielezin J. R., Post-prawda jako element polityki historycznej Rosji wobec Polski – kontekst międzynarodowy, „Facta Simonidis” 2020, nr 1(13).
• Skrzypek A., Refleksje nad sąsiedzką historią [w:] Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich, red. S. Bieleń, A. Skrzypek. Warszawa 2017.
• Słowiński K., Kwestie historyczne w stosunkach polsko-rosyjskich w latach 2007 – 2015, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2021, nr 15.
• Stolarczyk M., Rosja w polityce zagranicznej Polski w latach 1992 – 2015, Katowice 2016.
• Tokarz T., Problem subiektywizmu w konstruowaniu narracji historycznej, „Kultura i Historia” 2005, nr 8/2005, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/pl/archives/ 204 (dostęp: 23.03.2023).
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięstwa (Dz.U. 2015 poz. 622).
• Volkoff V., Krótka historia dezinformacji. Od konia trojańskiego do Internetu, Bielany Wrocławskie – Kobierzyce 2022
• Wóycicki K., Kowalska M., Lelonek A., Rosyjska wojna dezinformacyjna przeciwko Polsce. Program Bezpieczeństwo i Obronność, Warszawa 2017, https://pulaski.pl/wpcontent/ uploads/2015/02/RAPORT-Rosyjska-wojna-dezinformacyjna-przeciwko-Polsce. pdf (dostęp: 24.03.2023).

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0054.3064

Biblioteka Nauki

28407556