Tłumaczenia biblijne w Wielkim księstwie Litewskim

• Authors: Alla Kozhinowa

Title variants

EN

Biblical translations in the Grand Duchy of Lithuania

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest ogólnemu przedstawieniu tłumaczeń biblijnych stworzonych w XVI w.na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego; rozpatruje się w nim technikę translatorską oraz przyczyny różnic między tekstem oryginalnym i przetłumaczonym na inny język. Dokładność tłumaczenia może być zakłócona poprzez odmienne rozumienie tekstu z powodu różnic religijnych. W czasie stworzenia większości słowiańskich tłumaczeń biblijnych chrześcijańska egzegetyka zasadniczo różniła się zarówno od starożytnego rozumienia świętych tekstów, jak i od interpretacji przyjętej w tradycji rabinicznej. Również różnice intertekstualne mogą wynikać z różnic kulturowych, które nie mają nic wspólnego z systemem religijnym. Różnica między oryginałem a tłumaczeniem wynika z faktu, że nie wszyscy tłumacze byli równie utalentowanymi lingwistami, znali dobrze język oryginalny. Dlatego w strukturze tekstowej tłumaczenia możemy się spotkać z różnego rodzaju odchyleniami od treści i formy oryginału, aż po błędy językowe i merytoryczne.

EN

The article provides an overview of biblical translations created in the 16th century on the territory of the Grand Duchy of Lithuania. In the article a specific translation technique and the reasons for the differences between the original and translated text are considered. A strong opposition to the accuracy of the translation is a different understanding of the text, due to differences in religion. By the time of the creation of most Slavic translations, Christian exegetics was fundamentally different both from the ancient understanding of sacred texts and from the interpretation adopted in the rabbinical tradition. Intertextual differences may be due to differences in culture that have nothing to do with the religious system. The difference between the original and the translation is due to the fact that not all translators were equally gifted linguists; they didn’t know the original language and the subject in question equally well. Therefore, in the textual structure of the translation, we can meet with various kinds of deviations from the essence and form of the original, up to language and substantial mistakes.

Keywords

PL

tłumaczenia biblijne; XVI wiek; Wielkie Księstwo Litewskie

EN

biblical translations; the 16th century; the Grand Duchy of Lithuania

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2023
• Issue: 1 (29)
• Pages: 191-206

Dates

published

2024

Contributors

author

Alla Kozhinowa

• Instytut Języka Polskiego PAN

• https://orcid.org/0000000254987037

References

• Алексеев А., Текстология славянской Библии, Санкт-Петербург 1999.
• Владимиров П., Доктор Франциск Скорина, его переводы, печатные издания и язык, Санкт-Петербург 1888.
• Дьяконов И., Коган Л., Ветхий Завет. Плач Иеремии. Экклесиаст. Песнь песней, Москва 1998.
• Евсеев И., Очерки по истории славянского перевода Библии, Петроград 1916.
• Лабынцаў Ю., Пачатае Скарынам, Мінск 1990.
• Немировский Е., Франциск Скорина, Минск 1990.
• Немировский E., Иван Федоров в Белоруссии, Москва 1979.
• Перетц В., К вопросу о еврейско-русском литературном общении, „Slavia” 1926, t. 5, s. 267-276.
• Тарэлка М., Структура арабаграфічнага тэксту на польскай мове (на матэрыяле рэлігійна-палемічных твораў з рукапісу Р97 ЦНБ НАН), Мінск 2004.
• Флоровский А., Чешская Библия в истории русской культуры и письменности: Франциск Скорина и продолжатели его дела, „Sborník filologický” 1946, t. XII, s. 153-258.
• Франциск Скорина и его время. Энциклопедический справочник, ред. Е. Малашевич, Минск 1990.
• Швейцер А., Теория перевода: Статус, проблемы, аспекты, Москва 1988.
• Altbauer M., Taube M., The Five Biblical Scrolls in a Sixteenth-Century Jewish Translation into Belorussian (Vilnius Codex 262) with Introduction and Notes by Moshe Altbauer. Concordance compiled by Moshe Taube, Jerusalem 1992.
• Brückner А., Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. II: Pismo święte i apokryfy. Szkice literackie i obyczajowe, Warszawa 1903.
• Garofalo S., Gli umanisti italiani del secolo XV e la Bibbia, „Biblica” 1946, R. XXVII, s. 338-373.
• Hegedűs I., Корректурные экземпляры московских богослужебных книг: орфография, „Studia Russica” 2005, t. XXII, p. 29-54.
• Kwilecka I., Biblia brzeska, jej dzieje i znaczenie, „Nauka” 2006, nr 3, s. 111-121.
• Merczyng H., Szymon Budny jako krytyk tekstów biblijnych, Kraków 1913.
• Niesiecki S., Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, dowodów urzędowych, t. VIII, Lipsk 1845 (reprint: Warszawa 1979).
• Pietkiewicz R., Pismo Święte w języku polskim w latach 1518-1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego, Wrocław 2003.
• Szlagowski A., Wstęp ogólny historyczno-krytyczny do Pisma Świętego (Introductio generalis in Scripturam Sacram), t. II: Przekłady Ksiąg św. Starego i Nowego Testamentu, Warszawa 1908.
• Wittmann R., Geschichte des deutschen Buchhandels, Munich 1991.
• Gesenius W., Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures, 23 ed., Boston 1882.
• Kohlenberger, John R., The NIV Interlinear Hebrew-English Old Testament, New York 1987.
• Brown, F., Driver S.R., Briggs C.A., Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, Corrected by G.R. Driver. Oxford 1951.
• Rashi, The Complete Jewish Bible with Rashi Commentary, https://www.chabad.org/library/ bible_cdo/aid/63255/jewish/The-Bible-with-Rashi.htm.
• Голенченко Г., Русские первопечатники и Симон Будны, [в:] Книга: Исследования и материалы, ред. Н. Сикорский, Москва 1965, с. 146-160.
• Исаевич Я.Д., Острожская Библия как памятник межславянских культурных связей, [в:] Федоровские чтения 1981, ред. Е. Немировский, Москва 1985, с. 12-23.
• Немировский Е., Возникновение книгопечатания в Москве, Москва 1964.
• Темчин С., Кириллический рукописный учебник древнееврейского языка (ХVI в.) и Виленский ветхозаветный свод, „Knygotyra” 2011, nr 57, c. 86-99.
• Lassen A.L., The commentary of Levi ben Gerson (Gersonides) on the book of Job, New York 1946.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0054.5835

Biblioteka Nauki

34101305