Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego – projekt historiograficzny, artystyczny, literacki i niezwykła książka rękopiśmienna krakowskich zakonnic z początku XVIII wieku

• Authors: Anna Nowicka-Struska

Title variants

EN

Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego: A Historiographical, Artistic and Literary Project and an Unusua l Handwritten Book by Cracow Nuns from the Early 18th Century

Abstracts

EN

The article discusses issues such as the authorship, structure, purpose, artistic binding, and overall idea of the 17th-century historiographic manuscript Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego, kept in the Library of the Discalced Carmelites in Cracow, file No. 255. The monastic historiography of the Discalced Carmelites is a unique phenomenon in the writing of the Old Polish era. The chronicles were written in simple, colloquial language, far from sophisticated erudition, and their authors passionately reported on the most important events in the life of the convent. Their relations are an example of domestic diarism featuring a collective protagonist. The initial parts of the chronicle, the so-called “little chronicles” or “brief descriptions of foundations,” had an elevated and solemn character. The manuscript discussed in the article is a collection of all the “short descriptions,” i.e. the introductory parts of the conventual chronicles of Carmelite foundations in Poland and Lithuania, written up to 1725. Manuscript No. 255 is one of the most beautiful manuscripts preserved in the collection of the Discalced Carmelite nuns in Cracow. All the elements of the manuscript prove that it was designed as a comprehensive, unique manuscript book, combining diverse graphic and printmaking techniques with foundational texts crucial to monastic identity. The analysis of the manuscript reveals the manuscript’s relations with other manuscripts from the Library of the Discalced Carmelites and European Teresian texts (Vita Effigiata Della Serafica Vergine S[aint] Teresa di Gesù, 1670). When designing the book, the author of the manuscript used poetic texts on the title page and frontispiece. The manuscript contains brief descriptions of the foundation of the convents in the order of their creation. Various elements of the manuscript make it possible to determine the time of its creation and its author, as well as the process of creation and the purpose of the work. The beautiful codex shows the ambitions of the convent and reflects the passion of the author.

PL

W artykule omówione są zagadnienia, takie jak: autorstwo, struktura, cel spisania, oprawa artystyczna i całościowa idea, związane z historiograficznym rękopisem XVII-wiecznych karmelitanek bosych: Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych prowincyjej polskiej Ducha Świętego, znajdującym się w Bibliotece Karmelitanek Bosych w Krakowie, sygn. nr 255. Historiografia zakonna karmelitanek bosych jest w skali piśmiennictwa polskiego epoki staropolskiej wyjątkowym zjawiskiem. Kobiece kroniki pisane były prostym, potocznym i dalekim od wyrafinowanej erudycji językiem, a ich autorki z pasją relacjonowały najważniejsze wydarzenia domowe. Ich zapiski stanowią przykład pamiętnikarstwa domowego, którego bohaterem była zbiorowość. Początkowe części kronik, tzw. małe kroniki, czy krótkie opisania fundacyj miały podniosły i uroczysty charakter. Manuskrypt omawiany w artykule jest zbiorem wszystkich powstałych do 1725 roku kronikarskich „krótkich opisań”, czyli wstępnych części kronik konwentualnych fundacji karmelitańskich w Polsce i na Litwie. Rękopis nr 255 należy do najpiękniejszych manuskryptów zachowanych w zbiorach karmelitanek bosych w Krakowie. Wszystkie elementy rękopisu zdradzają, że został on zaprojektowany jako całościowa, wyjątkowa książka rękopiśmienna, łącząca zróżnicowane techniki graficzne i drukraskie z kluczowymi dla tożsamości zakonnej tekstami założycielskimi. Analiza rękopisu pokazuje zależności manuskryptu z innymi rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych i europejskimi tekstami terezjańskimi (Vita effigiata della serafica vergine s[ancta] Teresa di Gesu 1670). Autorka rękopisu projektując książkę, posłużyła się na stronie tytułowej i frontyspisie tekstami poetyckimi. Manuskrypt zawiera krótkie opisy fundacji klasztorów bosaczek w porządku ich powstawania. Różne elementy rękopisu pozwalają wskazać czas jego powstania i twórczynię tej książki, a także proces powstawania i cel pracy. Rękopis ukazuje ambicje twórczyni, środowiska zakonnego i pasję autorki tego pięknego kodeksu.

Keywords

EN

Discalced Carmelite nuns; historiography; manuscript; Cracow order; diarism; poetry; chronicle

PL

karmelitanki bose; historiografia; manuskrypt; zakon krakowski; pamiętnikarstwo; poezja; kronika

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2022
• Volume: 15
• Issue: 2
• Pages: 11-27

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Nowicka-Struska

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000254123925

References

• Borek P., Funkcje listów w barokowych diariuszach i pamiętnikach, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 1: Stulecia XV-XVII, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2011, s. 125-140.
• Ciak W., Wprowadzenie, w: Teresa od Jezusa, Księga fundacji (Księga o cnocie posłuszeństwa), tłum. D. Wandzioch, W. Ciak, Poznań 2012, s. 7-17.
• Connerton P., Jak społeczeństwa pamiętają, tłum. M. Napiórkowski, Warszawa 2012.
• Dudała H., „Hic liber in archivio conventus asservandus”, czyli o archiwum klasztoru św. Marcina karmelitanek bosych w Krakowie (1612-1655), „Archiwa-Kancelarie-Zbiory”, 2021, nr 12 (14), s. 145-165.
• Gil C., Słownik polskich karmelitanek bosych 1612-1914, Kraków 1999.
• Krzywy R., Funkcje komunikacyjne staropolskiego pamiętnika. Na przykładzie zapisków moskiewskich Stanisława Niemojewskiego, w: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. P. Borek, Kraków 2012, s. 125-140.
• Nawrocka-Berg M., Osiemnastowieczny żywot serafickiej pannej Teresy świętej ze zbiorów sióstr karmelitanek bosych, „Barok”, 12 (2005), nr 2 (24), s. 145-156.
• Nowicka-Struska A., Duchowość i piśmiennictwo karmelitańskie w Polsce XVII i XVIII wieku, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2016, s. 344-393.
• Nowicka-Struska A., Kronika klasztoru Karmelitanek Bosych pw. Niepokalnego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Lublinie [edycja w druku].
• Nowicka-Struska A., Listy w kręgu kulturowym karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ze studiów nad rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 5: Stulecia XVI-XIX. Nowa perspektywa historycznoliteracka, red. M. Olma, P. Borek, Kraków 2015, s. 193-214.
• Nowicka-Struska A., Opowieści szeptane. O bliskości kobiet na podstawie żywotopisarstwa lubelskich karmelitanek bosych, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Lublin 2018, s. 213-229.
• Nowicka-Struska A., Rękopisy karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ekspresja artystyczna i sztuka pisania, w: Marginalia w książce dawnej i współczesnej, red. B. Mazurkowa, Katowice 2019, s. 247-263.
• Nowicka-Struska A., Za murami klasztoru. Historiografia lubelskich karmelitanek bosych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 53 (2019), nr 2, s. 79-116.
• Prejs M., Kalwarie polskie. Perspektywa komunikacyjna, Warszawa 2022.
• Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII wieku o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002.
• Wanat B., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975, Kraków 1979.
• Wprowadzenie, w: R. Grześkowiak, J. Gwioździk, A. Nowicka-Struska, Karmelitańskie adaptacje „Pia desideria” Hermana Hugona z XVII i XVIII wieku, Lublin 2020, s. 3-37.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.1002

Biblioteka Nauki

26850544