Podróże ordynatów Zamoyskich po Europie w XVII i XVIII wieku

• Authors: Jacek Feduszka

Title variants

EN

The European Tours of the Owners of the Zamoyski Family Entail in the 17th and 18th Centuries

Abstracts

EN

Grand-scale travels, which were called grand tours and covered a number of European countries, became popular in the second half of the 17th century. The English author Richard Lassels was the first to use the term “Grand Tour”. He used it in reference to the educational trips of the nobility to France, Italy, the Netherlands, and Germany. The travelers, who were mainly European nobles and aristocrats, went abroad to receive private tuition or to study at universities, and visited many cities, where they admired the local works of art and architecture. This type of travel was born in Western Europe – more specifically, in England. In Poland, it quickly became very popular among the wealthy Polish nobles and magnates. One obvious example is the European peregrinations of the young representatives of the Zamoyski family in the 17th and 18th centuries, described in this article, which is based on the available primary and secondary sources. The article discusses the educational journeys of the Zamoyski family it terms of their most important aspects and the effects they had on the future lives, activities and careers of the owners of the Zamoyski family entail.

PL

Podróże realizowane z rozmachem i obejmujące szereg europejskich krajów (Grand Tour – „wielka podróż”) zostały spopularyzowane w drugiej połowie XVII wieku. Jako pierwszy określenia „wielka podróż” użył angielski autor Richard Lassels. Nazwał w ten sposób wyjazdy edukacyjno-poznawcze szlachty do Francji, Włoch, Holandii i Niemiec. Podróżnicy wywodzący się przede wszystkim ze szlachty i arystokracji europejskiej odbywali w ramach podróży studia prywatne lub uniwersyteckie, a także zwiedzali w tym czasie wiele miast, gdzie podziwiali dzieła sztuki i architektury. Ten typ podróżowania narodził się w Europie Zachodniej, a w szczególności w Anglii. W Rzeczypospolitej szlacheckiej szybko zdobył duże uznanie wśród polskiej zamożnej szlachty i magnaterii. W tej kategorii mieszczą się z całą pewnością peregrynacje europejskie młodych przedstawicieli rodu Zamoyskich w XVII i XVIII wieku, opisane w niniejszym artykule, opartym na dostępnych tekstach źródłowych i opracowaniach. W publikacji zobrazowano realizowane przez Zamoyskich podróże edukacyjno-poznawcze, ich przebieg, najważniejsze aspekty oraz efekty, jakie przyniosły dla dalszego życia, działań i karier osobistych ordynatów Zamoyskich.

Keywords

EN

Grand Tour; Zamoyscy; university education; foreign education; Western Europe

PL

„wielka podróż”; Zamoyscy; edukacja uniwersytecka; edukacja zagraniczna; zachodnia Europa

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2023
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 121-147

Dates

published

2023

Contributors

author

Jacek Feduszka

• Muzeum Zamojskie
• Akademia Zamojska

• https://orcid.org/0009000774707294

References

• Bartuń M., Z dziejów europejskiego „Grand Tour” w XVII i XVIII wieku, „Kwartalnik Opolski”, 49 (2003), nr 1, s. 7-12.
• Barycz H., Historia szkół nowodworskich. Od założenia do reformy H. Kołłątaja, Kraków 1988.
• Bielowski A., Szymon Szymonowic, Kraków 1875.
• Chachaj M., Orleańskie świadectwa podróży Zamoyskich – Tomasza i Jana Sobiepana, „Res Historica”, 20 (2005), s. 73-78.
• Dalidowicz M., Krajobraz epigraficzny Legnicy w okresie nowożytnym, dysertacja doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. W. Krawczuka i dr. A. Górskiego, Wydział Historyczny, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków 2020, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/284070/dalidowicz_krajobraz_epigraficzny_legnicy_w_okresie_nowozytnym_2020.pdf ?sequence=1&isAllowed=y [dostęp: 10.12.2022].
• Feduszka J., Wielka podróż Zamoyskich, cz. I, „Tygodnik Zamojski”, 2017, nr 22.
• Feduszka J., Wielka podróż Zamoyskich, cz. II, „Tygodnik Zamojski”, 2017, nr 23.
• Feduszka J., Zamoyski na dworze papieskim. Podróż II Ordynata do Włoch (styczeń-grudzień 1617 r.), cz. II, „Tygodnik Zamojski”, 2016, nr 11.
• Feduszka J., Zamoyski na królewskich dworach. Podróż II Ordynata do Anglii i Francji (styczeń 1615 – grudzień 1616)”, cz. I, „Tygodnik Zamojski”, 2016, nr 10.
• Gmiterek H., Czechy w diariuszu podróży Michała Zdzisława Zamoyskiego z końca XVII wieku, w: Rola komunikacji i przestrzeni w średniowiecznych i wczesnonowożytnych dziejach Czech i Polski, red. A. Paner, W. Iwańczak, Gdańsk 2008, s. 292-305.
• Komaszyński M., Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska królowa Polski. 1641-1716, Kraków 1984.
• Kowalczyk J., Zainteresowania i działalność architektoniczna ordynatów Zamoyskich w XVIII wieku, w: Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Materiały II sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 22-24 maja 2002, oprac. R. Maliszewska, Kozłówka 2003, s. 87-111.
• Kozaczka M., Poczet ordynatów Zamoyskich, Lublin 2004.
• Kucharski A., Grand Tour Tomasza, Michała i Marcina Zamoyskich na przełomie XVII i XVIII wieku, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym”, 33 (2015), nr 2, s. 73-101.
• Kucharski A., Instrukcja podróżna Anny Zamoyskiej dla synów odbywających peregrynację po Europie na przełomie XVII i XVIII wieku, „Czasy Nowożytne”, 25 (2012), s. 209-224.
• Kupczewska M., Od Jana Sariusza Zamoyskiego do Jana „Sobiepana” Zamoyskiego – analiza karier magnackich trzech pierwszych ordynatów zamojskich, w: Małe miasta. Dom polski w refleksji badawczej, red. M. Zemło, Białystok–Dynów–Supraśl 2021 (Acta Collegii Suprasliensis, t. 29), s. 233-258.
• Kus J., Powitanie Jasna Zamoyskiego „Sobiepana” w Zamościu po powrocie z peregrynacji zagranicznych w 1646 roku, „Archiwariusz Zamojski”, 9 (2010), s. 7-14.
• Mączak A., Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa 1984.
• Mączak A., Turystyka europejska. Wieki XVI-XIX, „Folia Turistica”, 2008, nr 19, s. 5-26.
• Michalski J., Andrzej Zamoyski, „Szkice Legnickie”, 8 (1974), t. 8, s. 5-17.
• Orłowski R., Między obowiązkiem obywatelskim a interesem własnym. Andrzej Zamoyski, 1717-1792, Lublin 1974.
• Przyboś A., Proski Samuel (1636-1710), w: Polski słownik biograficzny, t. 28, red. E. Rostworowski, Wrocław 1984-1985, s. 512-513.
• Skrzypietz A., Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy, Katowice 2011.
• Targosz K., Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław 1985.
• Tomczak R.T., Turystyka w dawnych czasach. Siedemnastowieczne pobyty szlachty polskiej w Pradze, „Turystyka Kulturowa”, 2015, nr 6, s. 6-20.
• Tygielski W., Listy, ludzie, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, Warszawa 2007.
• Wiadomości o profesorach Akademii Zamojskiej, wyd. J. Wadowski, Warszawa 1899-1900.
• Witusik A.A., Młodość Tomasza Zamoyskiego. O wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.
• Witusik A.A., Peregrynacje zagraniczne Tomasza Zamoyskiego w latach 1615-1617, „Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska”, sectio F, 25 (1970), s. 29-47.
• Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamoyskiego, kanclerza wielkiego koronnego, Lwów 1860.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.2120

Biblioteka Nauki

26850493