Uczty książąt, kardynałów i ubogich. Edukacyjna rola stołu w podróży włoskiej Andrzeja Batorego (1583-1584)

• Authors: Dawid Barbarzak

Title variants

EN

Feasts of Princes, Cardinals, and the Poor: The Educational Role of the Table in the Italian Journey of Andrzej Batory (1583-1584)

Abstracts

EN

This study examines the significance of the dining table as a space for gaining various kinds of experience in the journey of the royal nephew Andrzej Batory to Rome. At the courts of esteemed dignitaries, Batory assimilated Renaissance Italian dining etiquette and customs, subsequently establishing his own court, based on analogous models. The table served as a platform for diplomatic discourse, enabling the young Batory to fulfil his diplomatic obligations. Engaging in intellectual debates with prominent humanists, notably Marc-Antoine Muret, at the dinner table fostered his intellectual faculties. Moreover, the integration of music and visual arts during the sumptuous banquets attended by Italian cardinals and princes enriched Batory’s artistic sensibilities, while the introduction of novel culinary creations refined his gastronomic taste. Encounters with esteemed religious figures, including Carlo Borromeo, Claudio Acquaviva, and the Oratorian circle, coupled with such devout practices as fasting and almsgiving, as well as studying religious texts at the table, ultimately served to fortify the young Batory’s Catholic faith.

PL

W podróży królewskiego bratanka Andrzeja Batorego do Rzymu stół stanowił przestrzeń zdobywania doświadczeń w różnych sferach. Podejmowany na dworach dygnitarzy Andrzej Batory poznawał etykietę i obyczaje stołowe renesansowych Włoch, organizując według podobnych wzorców własny dwór. Stół bywał przestrzenią prowadzenia rozmów dyplomatycznych, w czym młodzieniec realizował obowiązki poselskie. Toczone przy obiedzie dysputy z humanistami (takimi jak Marc-Antoine Muret) rozwijały jego umysłowość; muzyka i sztuki plastyczne towarzyszące ucztom z kardynałami i książętami włoskimi ubogacały gust artystyczny Batorego, a nowe potrawy – jego gust kulinarny. Spotkania z autorytetami religijnymi (Karol Boromeusz, Claudio Acquaviva, krąg oratorian), a także pobożne praktyki, jak: post, jałmużny żywieniowe i nabożne lektury przy stole, umacniały w końcu katolickie wyznanie młodzieńca.

Keywords

EN

Old-Polish travels; culinary culture; travel diaries; Andrzej Batory; education

PL

podróże staropolskie; kultura stołu; diariusze podróży; Andrzej Batory; edukacja

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2023
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 55-80

Dates

published

2023

Contributors

author

Dawid Barbarzak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Klasycznej

• https://orcid.org/0000000301882589

References

• Albala K., The Banquet. Dining in the Great Courts of Late Renaissance Europe, Urbana-Chicago 2007.
• Banaszak M., Z dziejów dyplomacji watykańskiej. Poselstwa obediencyjne w latach 1534-1605, cz. 2: Dzieje poselstw polskich, Warszawa 1975.
• Banaszak M., Z dziejów dyplomacji watykańskiej. Poselstwa obediencyjne w latach 1534-1605, cz. 3: Poselstwa monarchów i republik, Warszawa 1975.
• Barbarzak D., Kultura stołu w relacjach polskich dyplomatów z podróży do Włoch. Od Stanisława Reszki do Stanisława Mińskiego (1569-1607), niepublikowana praca doktorska, napisana pod kierunkiem prof. Piotra Beringa na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2021.
• Barbarzak D., Śródziemnomorska gościnność w diariuszu Anonima z 1595 r., „Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura”, 2 (5) (2017), s. 5-22.
• Barycz H., Italofile i italofobi, w: H. Barycz, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965, s. 48-76.
• Bedyniak J., „Dworzanin polski” Łukasza Górnickiego wobec sympozjonu literackiego. Charakterystyka gatunkowa, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, 57 (2014), nr 1 (113), s. 213-233.
• Benzoni G., Gonzaga Scipione, in: Dizionario biografico degli Italiani, vol. 57, 2001, http://www.treccani.it/enciclopedia/scipione-gonzaga_%28Dizionario-Biografico%29/ [dostęp: 8.05.2022].
• Berzaghi R., Le decorazioni della metá del Cinquecento alla caduta dei Gonzaga, in: Il Palazzo Ducale di Mantova, a cura di G. Algeri, Mantova 2003, s. 223-260.
• Besala J., Alkoholowe dzieje Polski. Czasy Piastów i Rzeczypospolitej szlacheckiej, Poznań 2015.
• Buszewicz E., O villa celsis aemula turribus… Villa biskupów krakowskich w Prądniku piórem pisarzy renesansu. Przypadek Jana Kochanowskiego, in: Corti rinascimentali extraurbane. Un modello di cultura tra Italia e Polonia. Atti del Convegno Internazionale (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16-18 settembre 2013) = Podmiejskie dwory renesansowe. Wzorzec kulturowy we Włoszech i w Polsce. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16-18 września 2013), a cura di M. Lenart, M. Wrana, Padova–Opole 2016, s. 499-507.
• Capatti A., Montanari M., Italian Cuisine. A Cultural History, transl. A. O’Healy, New York 2003.
• Caporossi L., Gioco e tempo nell’ “Appartamento dello specchio” del castello estense di Ferrara. Ipotesi per il programma iconografico di Pirro Ligorio, „Ludica”, 8 (2002), s. 98-114.
• Chaniecki Z., Muzyka w Europie w relacjach polskich podróżników, Warszawa 2005.
• Corti rinascimentali extraurbane. Un modello di cultura tra Italia e Polonia. Atti del Convegno Internazionale (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16-18 settembre 2013) = Podmiejskie dwory renesansowe. Wzorzec kulturowy we Włoszech i w Polsce. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16-18 września 2013), a cura di M. Lenart, M. Wrana, Padova–Opole 2016.
• Dayczak-Domanasiewicz M., Architektura dworu biskupów krakowskich na Prądniku Białym. Wpływ włoskiego renesansu na budownictwo rezydencjonalne okolic Krakowa, in: Corti rinascimentali extraurbane. Un modello di cultura tra Italia e Polonia. Atti del Convegno Internazionale (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16-18 settembre 2013) = Podmiejskie dwory renesansowe. Wzorzec kulturowy we Włoszech i w Polsce. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16-18 września 2013), red. M. Lenart, M. Wrana, Padova–Opole 2016, s. 465-476.
• De Witt D., Kuchnia Leonarda da Vinci. Sekretna historia kuchni włoskiej, tłum. B. Jóźwiak, Poznań 2007.
• Dickie D., Con gusto. Storia degli Italiani a Tavola, trad. F. Galimberti, Bari 2017.
• Dumanowski J., Tatarskie ziele w cukrze czyli staropolskie słodycze, Warszawa 2013.
• Fabbri Dall’Oglio M.A., Il trionfo dell’effimero, Roma 2002.
• Fragnito G., Storia di Clelia Farnese, Bologna 2013.
• Gallewicz A., Urbino i Prądnik. Dwa dwory, dwa światy, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 45 (2001), s. 45-61.
• Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1983.
• Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.
• Hanusiewicz-Lavallee M., Staropolskie echa misji jezuickiej w Anglii roku 1580, „Roczniki Humanistyczne”, 61 (2013), z. 2, s. 97-117.
• Horn I., Andrzej Batory, tłum. S. Brzeziński, Warszawa 2010.
• Kalinowska J.A., Reszka Stanisław (1544-1600), w: Polski słownik biograficzny, t. 31, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988-1989, s. 129-133.
• Kalinowska J.A., Stanisław Reszka – diariusz podróży i korespondencja z lat 1583-89, „Studia Warmińskie”, 26 (1989), s. 195-220.
• Kalinowska J.A., Korespondencja Stanisława Reszki z Marcinem Kromerem w latach 1568-1588, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 33 (1988), s. 187-197.
• Kocurek D., Zasady dobrego wychowania elementem edukacji Renesansu (w świetle pism Erazma z Rotterdamu), w: Historia i współczesność procesu edukacyjno-wychowawczego, red. D. Kocurek, Katowice 2015, s. 11-20.
• Kowalczyk J., W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego, Lublin 1980.
• Lepacka A.M., Działalność kulturalna Stanisława Reszki z Buku, Buk 2014.
• Lepacka A.M., Początki Kolegium Polskiego w Rzymie, „Studia Warmińskie”, 50 (2013), s. 263-270.
• Lepszy K., Alamani Dominik (zm. 1595), w: Polski słownik biograficzny, t. 1, red. W. Konopoczyński, Kraków 1935, s. 40-42.
• Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Warszawa 1980.
• Quellier F., Łakomstwo. Historia grzechu głównego, wstęp P. Delerm, tłum. B. Spieralska, Warszawa 2013.
• Meyzie P., Kuchnia w Europie doby nowożytnej. Jeść i pić. XVI-XIX wiek, tłum. E. Kucińska, A. Drzymała, Warszawa 2012.
• Pawlak W., Z dziejów pojęcia „humanitas” (do XVII wieku), w: Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1: Paradygmaty – tradycje – profile historyczne, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2010, s. 165-204.
• Pisarek A., Gościnność polska. O kulturowych konkretyzacjach idei, Katowice 2016.
• Riley G., Oxford Companion to Italian Food, Oxford 2007.
• Rottermund A., Dworski stół paradny – sztuka i ceremoniał (zarys problematyki), w: Materiały Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie, t. 4, Pszczyna 1987, s. 37-72.
• Sajkowski A., Włoskie przygody Polaków. Wiek XVI-XVIII, Warszawa 1973.
• Wolański F., Ile niemieckiego smaku mieściła w sobie pruska kuchnia czyli o gustach kulinarnych staropolskich peregrynantów, w: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. Dziedzictwo kulinarne, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2007, s. 77-83.
• Wrześniak M., Roma Sancta, Fiorenza Bella. Dzieła sztuki w diariuszach polskich podróżników do Włoch w XVI i XVII wieku, Warszawa 2010.
• Żołądź-Strzelczyk D., O przedsięwzięciu peregrynacyjej. Edukacyjne wojaże szlachty z Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podróżnych, Warszawa 2020.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.2125

Biblioteka Nauki

26850496